بریده‌هایی از کتاب تفکر

«مَنْ عَمِلَ بِمَا یَعْلَمُ عَلَّمَهُ اللَّهُ مَا لَمْ یَعْلَم.» هرکس به آنچه داشت و دانست عمل کرد، به او می‌آموزند آنچه نمی‌داند.

کافی است یک روز انسان نمازش را اول وقت نخواند، با علم به اینکه وقت نماز شده است نخواند؛ دلش می‌میرد.

تمام انبیای الهی قبل از آنکه از وجود خدا حرف بزنند مردم را به تعقل می‌خواندند و خودشان هم به عقل استناد می‌کردند و برهان عقلی اقامه می‌نمودند

روایت امام‌باقر (ع) را ببینید: «مَنْ عَمِلَ بِمَا یَعْلَمُ عَلَّمَهُ اللَّهُ مَا لَمْ یَعْلَم.» هرکس به آنچه داشت و دانست عمل کرد، به او می‌آموزند آنچه نمی‌داند.

وقتی کسی را خدا تربیت‌پذیر دید، با مصیبت و بلا تربیتش می‌کند؛ چون دیده است که تربیت‌پذیر است و این آدم دیگر برایش فرق می‌کند. وقتی به او تذکر می‌دهند حالی‌اش می‌شود. با یک ابتلا بیدارش می‌کند. حالا اگر صبر کرد، به او «إصطفاه»؛ یعنی صفا می‌دهد و او را بالا می‌برد، اگر از صبر بالاتر کرد و رضا داشت «إجتباهُ»؛ یعنی بین خوبان انتخابش می‌کند.

«تَفَکُّرُ سَاعَة خَیرٌ مِن عِبَادَة سَبعینَ سَنَه»(یک ساعت تفکر از عبادت هفتاد سال برتر است)، ساعت به‌معنی شصت دقیقه نیست و لحظه مدنظر است؛ یعنی گاهی یک لحظه، برابر عمر متوسط یک انسان کارساز خواهد بود.

کافی است یک روز انسان نمازش را اول وقت نخواند، با علم به اینکه وقت نماز شده است نخواند؛ دلش می‌میرد.

در دروس ریاضی کسانی که هندسه می‌خوانند، نمره‌ای که می‌خواهند به آن‌ها بدهند، معمولاً ۱۰ نمره می‌گذارند برای قضیه، ۱۰ نمره هم می‌گذارند برای مسئله. بچه‌هایی که حافظه‌شان خوب است، روی ۱۰ نمرهٔ قضیه حساب می‌کنند. ۱۰ نمرهٔ مسئله را می‌گذارند تا ببینند چند مورد آن را می‌توانند جواب دهند. آن‌هایی که استعدادشان خوب است، روی ۱۰ نمرهٔ مسئله حساب می‌کنند؛ مسئله را باید حل کنند. اجانب مسائل کشورهای استعمارزده را از حالت مسئله به‌صورت قضیه درمی‌آورند؛ یعنی کاری می‌کنند که همه نمرهٔ قضیه را بگیرند، نه نمرهٔ مسئله را. نمرهٔ قضیه را بگیرند، یعنی اینکه مسئله را مثل یک درس، معلم برای این‌ها اثبات کند و این‌ها آن را فرابگیرند و جواب بدهند؛ ازاین‌جهت، علم در کشور ما به‌صورت قضایاست، نه به‌صورت مسائل. در تمام دانش‌ها، ما همین مصیبت را داریم.

روایت امام‌باقر (ع) را ببینید: «مَنْ عَمِلَ بِمَا یَعْلَمُ عَلَّمَهُ اللَّهُ مَا لَمْ یَعْلَم.» هرکس به آنچه داشت و دانست عمل کرد، به او می‌آموزند آنچه نمی‌داند. عملِ به علم، ادبِ دریافت علم است. علمی را به انسان می‌دهند، اگر انسان عمل کرد، چیزی را هم که نمی‌داند به او می‌دهند. مرتباً این فرد علم را به عمل می‌آورد و مرتباً عمل به علم، کلید علوم جدید می‌شود. کلید فتح قفل‌های علم، عمل به علم‌هاست. آن‌هایی که به علمشان بیشتر عمل کردند، قفل‌های علوم برای آن‌ها باز شد، ولو در دوسالگی. در آن سن هم خداوند به او علم داد. بچه است، اما می‌فهمد خیانت بد است، نمی‌کند؛ می‌فهمد مال غیر را بی‌اجازه تصرف نباید بکند، نمی‌کند. بعد در عین خردسالی، حرف‌های حکیمانه می‌زند.

طفولیت، نوجوانی، جوانی و کهولت. کهولت زمستان عمر است و قبل از کهولت هم کمال است. چهار فصل هم داریم برای شبانه‌روز: از اول طلوع فجر تا قبل از ظهر بهار است؛ پیش از ظهر تا ساعاتی از بعد از ظهر تابستان است؛ از آن موقع تا مقداری از شب پاییز است؛ از آن طرف تا آخر شب زمستان است. همان‌طوری که بهار بهترین است، این اول روز هم بهترین است.

«برترین عبادت، اندیشیدن مداوم دربارهٔ خدا و قدرت اوست.»

من سه یا چهارساله بودم، می‌خواستم غذا بخورم و بخوابم. پدرم می‌خواست مرا مشغول کند تا سفره بیندازند و غذا هم بخورم. چیزی در دستش قایم کرد و بعد گفت: در کدام دستم است؟ همین گل یا پوچ. من پدر شدم، خواستم بچه‌ام را مشغول کنم، همین پسرم که مسئول دفتر نیز هست. چیزی در دستم گذاشتم و از او خواستم پاسخ بدهد. گفت من چیزی را که نمی‌دانم جواب نمی‌دهم. متحول شدم و نگاه کردم و دیدم «قول بدون علم» در اسلام ممنوع است. برطبق فطرت، چیزی که انسان نمی‌داند نباید جواب بدهد و ما با این بازی‌ها قول به غیرعلم را به دیگران تحمیل می‌کنیم. ما باید ابزار شیطان را حتی در بازی‌ها پیدا کنیم. شیطان از همهٔ راه‌ها وارد می‌شود، حتی از راه و روش بازی. (ثُمَّ لآتِیَنَّهُم مِّن بَیْنِ أَیْدِیهِمْ وَمِنْ خَلْفِهِمْ وَعَنْ أَیْمَانِهِمْ وَعَن شَمَائِلِهِمْ)

ملائکه هم طور دیگری اعتراض کردند. شیطان گفت: من بهترم. اما ملائکه این را نگفتند و گفتند: این‌ها خون‌ریزی و فساد می‌کنند و ما نمی‌کنیم. گفت: بله شما نمی‌کنید؛ چون تعلق ندارید. انسان را من، متعلق می‌آفرینم و به‌خاطر تعلقش گناه می‌کند؛ اما چون تعلقش را به‌خاطر من رها می‌کند، به من تعلق پیدا می‌کند. وقتی عُلقه‌هایش را قربانی می‌کند به من نزدیک می‌شود. تو عُلقه نداری که برای من قربانی کُنی: (لَنْ تَنالُوا الْبِرَّ حَتَّی تُنْفِقُوا مِمَّا تُحِبُّون)

همان‌طوری که نباید در خورشید خیره شد، نباید در دنیا هم خیره شد. خیره‌شدن در دنیا، غرق‌شدن در آن و دل‌بستن به آن است، به‌طوری‌که دنیا، آمال و آرزوی انسان بشود، به‌طوری‌که فکر و ذکرش بشود دنیا.

استعمار یعنی تعطیل فکر. نه به آن معنا که اجازه ندهد شما فکر کنید، بلکه به آن معنا که فرصت ندهد شما فکر کنید؛ آن‌هم نه به این صورت که اگر فکر کردید شما را بزند؛ نه، بلکه اجازه ندهد نیازها، شما را به فکر وادارد. می‌خواهد به‌مجرد اینکه نیازی پیدا کنید، از شما رفع نیاز کند؛ این یعنی تعطیلی فکر.

همان‌طور که اگر خواستید آبادی را ببینید باید از بلندی ببینید، اگر هم خواستید جریانات فکری، انحرافی و حق و باطل را مشاهده بکنید، باید از ارتفاع عاشورا به صحنه نگاه کنید.

شما را دعوت می‌کنم بیش از آنچه حرف می‌زنید، فکر کنید. آیت‌الله العظمی سبحانی می‌گوید کتاب‌هایی که بر مکاسب شیخ انصاری حاشیه زده بودند، جمع کردم و پیش امام بردم که برای درس استفاده کند. گفت اگر این‌همه کتاب را بخوانم، دیگر نمی‌توانم فکر کنم. یکی‌دو کتاب را برداشتند و بقیه را پس دادند.

کسی که هیچ خطایی نکرده، هرچه بر او اتفاق می‌افتد، قضا و قدر الهی است؛ اما وقتی انسان کوتاهی کرد، اتفاقی که برای او می‌افتد به‌خاطر قضا و قدر نیست، به‌خاطر عمل خودش است. فرق است بین کسی که کارش نتیجهٔ تقصیرش است تا کسی که کارش نتیجهٔ تقدیرش است.

گره معروف‌شدنِ واجب باید قبل از گره امربه‌معروف باز شود.

همان‌طوری که قلب با ضربان خودش خون را در میلی‌متر به میلی‌متر بدن انسان می‌برد، در کل حجم بدن انسان، از لابه‌لای استخوان‌ها گرفته تا درون مویرگ‌ها می برد و همهٔ این‌ها از این ضربان قلب تغذیه می‌شوند، آرزوی انسان نیز تلمبهٔ اوست که کل حرکات انسان را تغذیه می‌کند.