بریده‌هایی از کتاب خمینی؛ پدیده انسانی پیچیده

حضرت امام نماز را با تأنی و کوتاه می‌خواندند و مقیّد بودند که حتماً نماز را اوّل‌وقت بخوانند و از تأخیر نماز بسیار ناراحت می‌شدند. قنوت را سبک می‌گرفتند و زیاد اهل تعقیبات نبودند. نافله مغرب را حتماً می‌خواندند و نمازشب‌شان حتی در مواقع بحرانی ترک نمی‌شد. زیارت‌شعبانیه را همواره در وقت آن می‌خواندند. اهل ذکر و ورد و تسبیح و عصا نیز نبودند. در تنگ غروب ماه رمضان، یک جزء قرآن می‌خواندند. هنگام ورود به حرم حضرت معصومه (س)، درِ حرم و ضریح مبارک را می‌بوسیدند و مختصر سلامی می‌دادند و برمی‌گشتند. بعضاً سر قبر مرحوم حائری و خوانساری و صدر فاتحه می‌خواندند.

در همان‌حال که با بزرگان علمی مبارزه علمی داشتند و پنجه می‌افکندند، برای ایجاد شجاعت در شاگردان، می‌فرمودند: «حرف مرا که می‌شنوید، تعبدی نپذیرید. فکر بکنید، استدلال بکنید.» مثال لطیفی از استادشان مرحوم آیت‌الله حائری یزدی نقل می‌کردند که استاد می‌فرمود: «وقتی بحث مرا نوشتید، پایین ورقه یک اظهارنظری بکنید، ولو یک فحش، که من بدانم شما اظهارنظر کرده‌اید!» امام می‌فرمودند: «در مقام بحث، فکرتان را آزاد نگه دارید و نگویید استاد گفته است. استاد گفته باشد! خودتان فکرتان را به‌کار بیندازید.»

چهار. در پژوهش اجتماعی ـ فرهنگی، اگر پژوهشگر بخواهد در مورد فرهنگی که خود بدان متعلق است، مطالعه کند، آشنایی او نسبت به آن فرهنگ از یک سو برای کار او مزیت است و از سوی دیگر ممکن است مانع شناخت درست و دقیق دیدن شود. روزمرگی و عادت ذهنی و رفتاری، پوششی بر زندگی می‌کشد که به‌راحتی قادر به دیدن آن نیستیم. ذهن چیزهایی را که به آنها عادت کرده‌ایم را از حوزه آگاهی خارج می‌کند و برای انجام و تکرار آن به توجه نیاز نداریم. این بی‌توجه‌ای لازمه زندگی بشری است. سختی کار وقتی آشکار می‌شود که در مقام مطالعه فرهنگ و زندگی خود باشیم. ممکن است آنچه برای ما عادی و بی‌نیاز از توجه باشد، برای «دیگری» جالب، دیدنی و شاید بی‌معنی تلقی شود.

امام وقتی می‌دید من روزهای تعطیل مشغول درس هستم، می‌گفتند: «به جایی نمی‌رسی، چون باید موقع تفریح، تفریح کنی.» به پسرم هم فرمودند: «من نه یک ساعت تفریحم را گذاشتم برای درس، و نه یک ساعت وقت درسم را برای تفریح گذاشتم.»

شما اگر بخواهید انقلاب اسلامی، انقلاب فرهنگی در ایران پیاده کنید باید این انقلاب اول از باطن خودتان باشد؛ روح شما منقلب بشود.

فرض بفرمایید شماها که در شهرستان‌ها هستید، در استان‌ها هستید، باید کوشش کنید که این استانی که هستید، آنجا را درستش کنید، ذهن‌تان را متوجه نکنید که یک جای دیگر خراب است. اگر بنا باشد که متشتت بشود ذهن آدم، شمایی که استاندارید بروید و بگویید که در ـ فرض‌کنیدـ وزارتخانه کجا هم یک همچو اشکالاتی هم هست، شما کار خودتان را هم نمی‌توانید انجام بدهید.

تکلیف ما این است که در مقابل ظلم‌ها بایستیم، تکلیف ما این است که با ظلم‌ها مبارزه کنیم، معارضه کنیم، اگر توانستیم آنها را به عقب برانیم که بهتر، و اگر نتوانستیم به تکلیف خودمان عمل کردیم. این‌طور نیست که ما خوف این‌را داشته باشیم که شکست بخوریم. اولاً که شکست نمی‌خوریم؛ خدا با ماست و ثانیاً بر فرض اینکه شکست صوری بخوریم، شکست معنوی نمی‌خوریم و پیروزی معنوی با اسلام است، با مسلمین است، با ماست. شما قدرتمند باشید و در مقابل همه مشکلات قیام کنید و وحدت خودتان را حفظ کنید، توجه به خدا را حفظ کنید.

مبادا یک‌وقت در یک‌جایی برخلاف مقررات و برخلاف نظم عمل بکنید. این یک‌امری است، برای همه کشور ما هست، برای همه نهادهای کشور ما هست که باید انتظام و نظم را و مقررات جمهوری اسلامی و مقررات حکومت اسلامی را باید موبه‌مو دریافت کنند و موبه‌مو عمل کنند و برخلاف مقررات عمل نکنند. این یک مطلب اسلامی است. حکومت حالا، مثل حکومت زمان شاه مخلوع نیست که اگر تخلف بکنید، این جزء فضایل شما می‌شود. حالا اگر تخلف از احکام حکومت اسلامی بکنید، این جزء رذایل است، این رذیله است، این پیش خدا صحیح نیست. در اسلام باید نظم مقرر باشد.

همیشه محتاج است مملکت به ارتش و همیشه محتاج است به صاحب‌منصب و همیشه محتاج‌به همه این قشرهایی که در ادارات هست. آنی که احتیاج به او ندارد، آنهایی است که سرْبار هستند؛ آنهایی است که می‌خواهند مال ملت را بخورند و کار هم نکنند؛ مال ملت را بخورند و نفعی هم نداشته باشند برای ملت؛ آنها البته حساب خودشان را باید بکنند و هرچه کم‌تر بخورند به نفع خودشان است، هرچه هم کم‌تر ببرند به نفع خودشان است، برای اینکه در هرجا بروند اینها پیدا خواهند شد.

خدا نکند انسان پیش از آنکه خود را بسازد، جامعه به او روی آورد و در میان مردم نفوذ و شخصیتی پیدا کند که خود را می‌بازد، خود را گم می‌کند. قبل از آنکه عنان اختیار از کف شما ربوده شود، خود را بسازید و اصلاح کنید.

اگر عالِمِ وَرع و درست‌کاری در یک جامعه یا شهر و استانی زندگی کند؛ همان وجود او باعث تهذیب و هدایت مردم آن سامان می‌گردد، اگرچه لفظاً تبلیغ و ارشاد نکند.

اگر عالِمِ وَرع و درست‌کاری در یک جامعه یا شهر و استانی زندگی کند؛ همان وجود او باعث تهذیب و هدایت مردم آن سامان می‌گردد، اگرچه لفظاً تبلیغ و ارشاد نکند.

حجاب خودبینی و خودپرستی از جمیع حُجُب، ضخیم‌تر و ظلمانی‌تر است، و خرق این حجاب از تمام حجب مشکل‌تر و خرق همة حجب را مقدمه است، بلکه مفتاح مفاتیح غیب و شهادت و باب‌الابواب عروج به کمالات روحانیت، خرق این حجاب است

ممکن است انسان به برهان عقلی اثبات صانع تعالی و توحید او و یوم معاد و دیگر عقاید حقه نماید، ولی این عقاید را ایمان نگویند و او را مومن حساب نکنند، و در جملة کفار یا منافقین یا مشرکین باشد.

حواستان را جمع کنید که نکند یک‌مرتبه متوجه شوید که انجمن حجتیه‌ای‌ها همه‌چیزتان را نابود کرده‌اند.

باید توجه کنیم که منشأ خوش‌آمد ما از مدح و ثناها و بدآمدنمان از انتقادها و شایعه‌افکنی‌ها حبّ نفس است که بزرگ‌ترین دام ابلیس لعین است. ماها میل داریم که دیگران ثناگوی ما باشند گرچه برای ما افعال شایسته و خوبی‌های خیالی را صد چندان جلوه دهند و درهای انتقادـ گرچه به حق ـ برای ما بسته باشد یا به صورت ثناگویی درآید. از عیب‌جویی‌ها ـ‌نه برای آنکه به ناحق است‌ـ افسرده می‌شویم و از مدحت و ثناها ـ‌نه برای آنکه به حق است‌ـ فرحناک می‌گردیم، بلکه برای آنکه عیب من است و مدح من نیست، [من] است که در اینجا و آنجا و همه جا بر ما حاکم است.

پسرم هیچ‌گاه دنبال تحصیل دنیا، اگرچه حلال او باشد، مباش! که حبّ دنیا، گرچه حلالش باشد، رأس همه خطایاست.

ما یک کوخ چهار پنج نفری در صدر اسلام داشتیم، و آن کوخ فاطمة زهراسلام‌الله‌علیها است. از این کوخ‌ها هم محقرتر بوده، لکن برکات این چی است؟ برکات این کوخ چند نفری آن قدر است که عالم را پر کرده است از نورانیت و بسیار راه دارد تا انسان به آن برکات برسد. این کوخ‌نشینان در کوخ محقر؛ در ناحیة معنویات آن قدر در مرتبة بالا بودند که دست ملکوتی‌ها هم به آن نمی‌رسد.

شبان است که می‌تواند راه بیفتد و در مقابل فرعون بایستد. از یک نفر نظیر خود فرعون این کار نمی‌آید. ما باید آدم تربیت کنیم نه شکم‌باره.

مبارزه با رفاه‌طلبی سازگار نیست؛ و آنها که تصور می‌کنند مبارزه در راه استقلال و آزادی مستضعفین و محرومان جهان با سرمایه‌داری و رفاه‌طلبی منافات ندارد، با الفبای مبارزه بیگانه‌اند. و آنهایی هم که تصور می‌کنند سرمایه‌داران و مرفهان بی‌درد با نصیحت و پند و اندرز متنبه می‌شوند و به مبارزان راه آزادی پیوسته و یا به آنان کمک می‌کنند آب در هاون می‌کوبند. بحث مبارزه و رفاه و سرمایه، بحث قیام و راحت‌طلبی، بحث دنیاخواهی و آخرت‌جویی دو مقوله‌ای است که هرگز با هم جمع نمی‌شوند. و تنها آنهایی تا آخر خط با ما هستند که درد فقر و محرومیت و استضعاف را چشیده باشند.