بریده‌هایی از کتاب دعا و اسرار اجابت

حضرت یوسف علیه السلام به خدا گفت: ای خدای متعال «بِمَا ذَا اسْتَحْقَقْتُ السِّجْنَ؛ به چه گناهی من مستحق زندان شدم؟» دامن من که آلوده نشد. نیّت گناه نکردم، فکر گناه هم نکردم، چرا من زندان رفتم؟ خدای متعال فرمود: «بَل أَنْتَ اخْتَرْتَهُ السِّجْنِ؛ خود تو برای خود زندان بریدی.» چرا گفتی «رَبِّ السِّجْنُ أَحَبُّ إِلَیَّ» ؟ نباید می‌گفتی. هَلَّا قُلْتَ الْعَافِیَةُ أَحَبُّ إِلَیَّ مِمَّا یَدْعُونَنِی؛ ای کاش می‌گفتی عافیت برای من دوست داشتنی‌تر است از آنچه آنان مرا به سوی آن می‌خوانند! خود تو زندان را بر خودت بریدی. به زبان خود آوردی که به زندان بروم بهتر است. زبان ما، گفتار ما و فکر و اندیشۀ ما، خیالات ما بسیار مؤثّر است. آدم یک مقدار تمرین کند فال بد نزند. اصلاً فکر بدبینی را از خود دور کند.

نماز شب مختصر مرحوم شیخ رجبعلی خیاط این سفارش را می‌فرمودند که نگویید ما حتماً باید برخیزیم و یازده رکعت نماز شب بخوانیم و سیصد مرتبه العفو بگوییم و چنین و چنان کنیم. یک نماز شب مختصر داریم به نام «وُتِیرِه» . این نماز شب مختصر دو رکعت نشسته بعد از نماز عشاء است. نه سحرخیزی دارد، نه افت و خیز، و نه سختی و ناهمواری. بعد از نماز عشاء دو رکعت نافلۀ عشاء‌ نشسته می‌خوانیم. این می‌شود نماز شب مختصر. از همین نماز شب مختصر شروع کنیم تا به نمازهای بزرگ‌تر برسیم.

یکی از علمای بزرگوار می‌فرمودند: من یک فرزند کوچکی داشتم. یک روز به من گفت: آقا جان، گفتم: بله. گفت: معنای ملاّصدرا چیست؟ گفتم: ملاّصدرا معنا ندارد. اسم یک فیلسوفی است. گفت: معلوم می‌شود تو هم نمی‌فهمی! می‌گفت: خیلی متحیّر شدم و گفتم خود تو می‌دانی؟ گفت: بله. گفتم: معنا کن. گفت: بابا جان ملاّ یعنی باسواد. کسی که درس خوانده است را ملاّ می‌گویند. صدرا یعنی این‌که اگر کسی به بن بست رسید، می‌رود می‌نشیند فکر می‌کند صد تا راه برای خود پیدا می‌کند. صد راه! گفتم: این معنا که تو می‌‌کنی به عقل خود ملاّصدرا هم نمی‌رسید!

مرحوم شیخ رجبعلی خیاط می‌فرمودند: شما اگر توفیق نماز شب و دعاهای طولانی ندارید، در رختخواب که دراز می‌کشید، موقع خوابیدن با خدا صحبت کنید. بگویید: خدایا، مرا بیامرز! در روایت آمده است که اگر کسی روزی بیست و پنج مرتبه بگوید: «اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِلْمُؤْمِنِینَ وَ الْمؤْمِنَاتِ وَ الْمسْلِمِینَ وَ الْمسْلِمَاتِ» ، خداوند به عدد هر مؤمنی که از دنیا رفته است و به عدد هر مؤمنی که تا قیامت خواهد آمد، به او حسنه می‌دهد و گناه از او محو می‌کند و درجه به او عطا می‌کند. اگر انسان هنگام سحر حال دعا و قرآن و عبادت ندارد، در همان رختخواب با خدا صحبت کند. این ارتباط خیلی زیباست! یعنی همین که ما با زبان فارسی با خدا صحبت کنیم و بگوییم: ای خدای خوب من، ای خدای مهربان من، من را ببخش، بسیار ارزنده است.

رهایی حضرت یونس از شکم ماهی مرحوم آیت الله بهجت به این ذکر بسیار معتقد بودند. همۀ اهل سیر و سلوک و اهل عرفان به این ذکر اعتقاد داشتند. آیت الله بهجت جملۀ لطیف و زیبایی دربارۀ این جمله و این ذکر می‌فرمودند. می‌فرمودند: ببینید ذکر یونسیّه چقدر قوی و قدرتمند است که حضرت یونس را که خدا او را در شکم ماهی و قعر دریاها زندانی کرده بود، بیرون آورد. چنان‌که قرآن می‌فرماید: فَلَوْ لا أَنَّهُ کانَ مِنَ الْمسَبِّحینَ لَلَبِثَ فی بَطْنِهِ إِلی یَوْمِ یُبْعَثُونَ؛ و اگر او از زمرۀ تسبیح‌کنندگان نبود، قطعاً تا روزی که برانگیخته می‌شوند، در شکم آن ماهی می‌ماند. خدای مهربان می‌فرماید: اگر حضرت یونس علیه السلام تسبیح ما نمی‌گفت، یعنی ذکر «لا إِلهَ إِلَّا أَنْتَ سُبْحانَکَ اِنّی کُنْتُ مِنَ الظّالِمینَ» را نمی‌گفت، تا روز قیامت او را در شکم ماهی نگه می‌داشتیم. به خاطر این‌که تسبیح ما را گفت، او را از شکم ماهی بیرون آوردیم. آیت الله بهجت فرمودند: ذکر یونسیّه این‌قدر قدرتمند و قوی است! کسی که باید تا قیامت در شکم ماهی حبس باشد، او را سه روزه بیرون آورد.

ختم صلوات یکی دیگر از چیزهای دیگری که آیت الله بهاءالدّینی سفارش می‌کردند و در برآورده شدن حاجات بسیار مؤثّر است، چهارده هزار صلوات به نیّت چهارده معصوم است. یعنی هر هزار صلوات هدیه به یک معصوم. و این بهترین هدیه است. وقتی ما چیزی به آن‌ها هدیه می‌کنیم، آن‌ها هم ما را یاد می‌کنند. چهارده هزار صلوات هدیه به چهارده معصوم بسیار مؤثّر است.

شخصی به پیغمبر خدا عرض کرد: من دعاهای خود را برای شما قرار دادم. یعنی به جای این‌که حاجت بخواهم می‌گویم: «اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّد» و برای شما طلب رحمت می‌کنم. حضرت فرمودند: خدا هم حاجت‌های تو را برآورده می‌کند. یعنی اگر شما در کار خدا باشید، خدا هم در کار شما خواهد بود. شما اگر برای امام زمان دعا کنی، آیا ممکن است امام زمان به فکر شما نباشد؟ هدیه کردن صلوات به این بزرگواران فضا را آماده می‌کند.

امیرالمؤمنین علیه السلام در ذیل همین آیه فرمودند: «رَبَّنا آتِنا فِی الدُّنْیا حَسَنَةً» ، یعنی «المَرأَةُ الْحَسْناءُ الصّالِحَةٌ؛ همسر زیبای صالح.» ، «وَ فِی الْآخِرَةِ حَسَنَةً» ، یعنی در آخرت از حوریان بهشتی نصیبم کن! در بهشت هم همسر خوبی داشته باشم. «وَ قِنا عَذابَ النَّارِ» ، یعنی خدایا، از همسر بد مرا حفظ کن! که مثل آتش جهنّم است.

امّا خیلی تقدیرات خوب و بد به رفتارها، خوبی‌ها، بدی‌ها و فال خوب و بد ما، گناه ما، صلۀ رحم ما ربط دارد. بر اساس این روایت، بلا در هوا معلّق است. اگر شما فال بد بزنی، بگویی گرفتار می‌شوم، گرفتار می‌شوید. اگر بگویی: نه، هیچ‌طوری نمی‌شوم، تصادف نمی‌کنم، بد نمی‌آورم، در این معامله ضرر نمی‌کنم، آن بلا برمی‌گردد. بلا به نطق و گفتار و تلقین شما بستگی دارد. به فال خوب و بد شما مربوط است. امیرالمؤمنین علیه السلام فرمودند: تَفَأّ لْ بِالْخَیْرِ تَنَلْهُ؛ فال خوب بزن تا به آن دست یابی.

گاهی بنده‌ای از خدا طاعت می‌خواهد، نماز شب می‌خواهد. حال خوش معنوی می‌خواهد. اگر این آقا بیدار شود و دو سه ماه نماز شب بخواند، غرور او را می‌گیرد و همین غرور او را به زمین می‌زند. ممکن است ادعای پیغمبری هم بکند. و این خیلی خطرناک است. خطر غرور از خطر گناهان دیگر بیشتر است. امام سجّاد علیه السلام در دعای مکارم الاخلاق می‌فرماید: وَ عَبِّدْنِی لَکَ وَ لَا تُفْسِدْ عِبَادَتِی بِالْعُجْب؛ و مرا برای بندگی خودت رام ساز و عبادتم را به عجب و خودپسندی تباه مگردان!

بزرگی می‌فرمود: الآن با هر کسی صحبت می‌کنی، می‌گوید: من گرفتار هستم. ایشان می‌فرمودند: نگویید من گرفتار هستم. بگویید: گرفتۀ یارم. یعنی این گرفتاری‌ها باعث شده است که من بیایم درِ خانۀ خدای بزرگ را بزنم. این گرفتاری‌ها باعث شده است با امام زمان و اهل‌بیت رابطه پیدا کنم، با خدای متعال گفت‌وگو کنم.

خواص ذکر یونسیه این ذکر به ذکر یونسیّه معروف است. ذکر حضرت یونس علیه السلام است که در نماز غفیله بعد از حمد می‌خوانیم. امام صادق علیه السلام فرمودند: عَجِبْتُ لِمَنْ اغتَمَّ کَیْفَ لا یَفْزَعُ اِلی قَوْلِهِ «لا اِلهَ اِلّا اَنْتَ سُبْحانَکَ اِنّی کُنْتُ مِنَ الظّالِمینَ» فَاِنّی سَمِعْتُ اللهَ عَزَّ وَ جَلَّ یَقُولُ بِعَقَبِها وَ نَجَّیْناهُ مِنَ الْغَمِّ وَ کذلِکَ نُنْجِی الْموْمِنینَ؛ در شگفتم کسی که غمگین است، چگونه به این قول خداوند: «لا اِلهَ اِلّا اَنْتَ سُبْحانَکَ اِنّی کُنْتُ مِنَ الظّالِمینَ» پناه نمی‌برد؛ که شنیدم خدای عزوجل به دنبال آن می‌فرماید: و ما او را از غم و اندوه نجاتش دادیم و این چنین اهل ایمان را نجات می‌دهیم. بزرگان ما گفتن این ذکر را بسیار سفارش کرده‌اند. تکرار آن خیلی خوب است. اگر در سجده باشد، بهتر است، ولی در غیر سجده هم می‌توان گفت. خداوند می‌فرماید: هم حضرت یونس را با این ذکر از شکم ماهی و قعر دریا بیرون آوردیم و هم مؤمنین را از ظلمت‌ها و فشارها و افسردگی‌ها و غصّه‌ها و ناراحتی‌ها بیرون خواهیم آورد.

تا آنجا که ممکن است، خبرهای بد را نرسانیم، حتّی خبرهایی که لازم نیست به آن‌ها بگوییم را کتمان کنیم.

قرآن می‌فرماید: إِنَّ الْإِنْسانَ لَیَطْغی أَنْ رَآهُ اسْتَغْنی؛ حقّاً انسان همین که خود را بی‌نیاز پندارد، سرکشی می‌کند. انسان وقتی به استغنا برسد، طغیان می‌کند، یاغی می‌شود.

زبان ما، گفتار ما و فکر و اندیشۀ ما، خیالات ما بسیار مؤثّر است. آدم یک مقدار تمرین کند فال بد نزند. اصلاً فکر بدبینی را از خود دور کند.

امام صادق علیه السلام بعد از نقل این جریان فرمودند: مَا ظَنَّ عَبْدٌ بِاللهِ خَیْراً إِلَّا کَانَ اللهُ عِنْدَ ظَنِّهِ بِهِ؛ هیچ بنده‌ای به خدا خوش‌بین نیست، جز این‌که خدا با همان خوش‌بینی با او رفتار می‌کند.

امام صادق علیه السلام پرسیدند: چرا ما دعا می‌کنیم، ولی مستجاب نمی‌شود؟ حضرت در پاسخ فرمودند: لِأَنَّکُمْ تَدْعُونَ مَنْ لٰا تَعْرِفُونَهُ؛ چون شما کسی را می‌خوانید که نمی‌شناسید!

آیت الله بهجت فرمودند: جملات حدیث کساء معجزه است. یعنی جمله جملۀ آن معجزه است. پیغمبر ما دو بار قسم می‌خورد که این حدیث اگر تلاوت شود، رحمت نازل می‌شود، ملائکه می‌آیند، استغفار می‌کنند، غم غمگین برداشته می‌شود، حاجت صاحب حاجت برآورده می‌شود. هم امیرالمؤمنین قسم خوردند، هم پیغمبر خدا.

خدا دعا را بسیار دوست دارد. باید به دعاها و نیایش‌ها به عنوان یک وظیفه نگاه کنیم. فقط مسألۀ حاجت نباشد.

خدا به ما امر کرده است که عافیت بخواه، غنا بخواه، خوشی بخواه، راحتی بخواه. ما هم می‌خواهیم، ولی باید بدانیم که همۀ این دعاها نزد خدا ذخیره می‌شود. معنای «أَسْتَجِبْ لَکُمْ» این نیست که من حاجت تو را برآورده می‌کنم، بلکه یعنی من جواب تو را می‌دهم. این‌ها بی‌پاسخ نمی‌ماند.