بریده‌هایی از کتاب روان شناسی پول

بیل و پل در اوقات فراغت خود بازی را کنار گذاشتند و اجازه دادند خلاقیت‌شان به پرواز درآید ــ پس از مدرسه، آخر شب، آخر هفته. آن‌ها به‌سرعت به متخصصان کامپیوتر تبدیل شدند. آلن به یاد می‌آورد که گیتس، در طی یکی از جلسات آخر شب‌شان، یک مجلهٔ فورچون به او نشان داد و گفت: «به نظرت ادارهٔ شرکتی که در فهرست پانصد شرکت برتر مجلهٔ فورچون باشد چه‌طور است؟» آلن گفت ایدهٔ خاصی ندارد. گیتس گفت: «شاید ما روزی شرکت رایانه‌ای خودمان را داشته باشیم». مایکروسافت اکنون بیش از یک تریلیون دلار ارزش دارد.

در سال ۱۹۶۸ داگل از کلوپ مادران مدرسهٔ لِیک‌ساید خواست با درآمد حاصل از فروش سالانهٔ کلوپ ــ حدود ۳۰۰۰ دلار ــ استفادهٔ اشتراکی از یک کامپیوتر تله‌تایپ مدل ۳۰ متصل به ترمینال اصلی شرکت جنرال الکتریک را اجاره کنند. گیتس بعدها گفت: «ایدهٔ کلی برای استفادهٔ اشتراکی تازه در سال ۱۹۶۵ ابداع شده بود. او آینده‌نگری خوبی داشت». بیش‌تر فارغ‌التحصیلان دانشگاه به هیچ کامپیوتر پیشرفته‌ای مانند آن‌چه بیل گیتس در کلاس هشتم داشت دسترسی نداشتند. و او این کامپیوتر را بسیار دوست داشت. گیتس در سال ۱۹۶۸ سیزده‌ساله بود که با هم‌کلاسی‌اش، پل آلن، آشنا شد. آلن نیز غرق در کامپیوتر مدرسه بود و آن دو با یک‌دیگر خوب جور شدند. کامپیوتر لِیک‌ساید بخشی از برنامهٔ درسی عمومی این مدرسه نبود. بلکه یک برنامهٔ درسی مستقل بود.

بیل گیتس به یکی از تنها دبیرستان‌های دنیا رفت که کامپیوتر داشت. داستان این‌که مدرسهٔ لِیک‌ساید، واقع در حومهٔ سیاتل، چگونه همین یک کامپیوتر را به دست آورده بود قابل توجه است. بیل داگل ، که خلبان نیروی دریایی در جنگ جهانی دوم بود، معلم ریاضیات و علوم دبیرستان شد. پل آلن ، بنیان‌گذار فقید شرکت مایکروسافت، گفت: «او معتقد بود فقط مطالعهٔ کتاب بدون تجربه‌کردن دنیای واقعی کافی نیست. او همین‌طور فهمید که هنگام ورود به دانشگاه ما باید اطلاعاتی در مورد کامپیوتر داشته باشیم».

اسکات گالووِی، استاد دانشگاه نیویورک، ایده‌ای در این زمینه دارد که به‌خاطرسپردن آن هنگام قضاوت در مورد موفقیت ــ خود و دیگران ــ بسیار مهم است: «هیچ چیزی به آن خوبی و بدی که به نظر می‌رسد نیست».

هیچ چیزی به آن خوبی و بدی که به نظر می‌رسد نیست. شانس و ریسک مانند خواهر و برادر هستند. این دو واقعیت بیان می‌کنند که نیروهایی غیر از تلاش فردی نیز نتایج به‌دست‌آمده را در زندگی هدایت می‌کنند.

همهٔ ما کارهای احمقانه‌ای با پول انجام می‌دهیم، زیرا همهٔ ما در این بازی نسبتاً تازه‌کاریم و آن‌چه برای شما احمقانه است ممکن است برای من منطقی باشد. اما هیچ‌کس دیوانه نیست. همهٔ ما بر اساس تجربیات منحصر به فرد خودمان که به نظر می‌رسد در آن لحظه برای‌مان معنا دارد تصمیم می‌گیریم.

سگ‌ها ۱۰ هزار سال پیش اهلی شدند و هنوز برخی رفتارهای اجداد وحشی‌شان را حفظ کرده‌اند. با وجود این، ما با ۲۰ تا ۵۰ سال تجربه در نظام مالی مدرن امیدواریم که کاملاً تطابق یافته باشیم. این برای موضوعی تحت تأثیر احساسات، به‌جای واقعیت، یک مشکل است. و به ما کمک می‌کند تا توضیح دهیم چرا همیشه آن‌چه را که باید با پول انجام دهیم انجام نمی‌دهیم.

خرید یک بلیت بخت‌آزمایی تنها لحظه در زندگی ماست که می‌توانیم رؤیای ملموسی از به‌دست‌آوردن چیزهای خوبی که شما قبلاً داشته‌اید و برای‌تان مسلم است، در سر داشته باشیم. ما هزینه یک رؤیا را می‌پردازیم و شاید شما این موضوع را درک نکنید زیرا در حال زندگی‌کردن آن رؤیا هستید. به همین دلیل، ما بیش از شما بلیت‌های بخت‌آزمایی می‌خریم.

به نظر من، احمقانه است، احتمالاً به نظر شما هم احمقانه است. اما من در گروه افراد کم‌درآمد نیستم. احتمالاً شما هم نیستید. بنابراین، برای بسیاری از ما درک شهودی استدلال ناخودآگاه خریداران کم‌درآمد بلیت‌های بخت‌آزمایی دشوار است. اما اگر کمی تلاش کنید، می‌توانید چیزی مانند این را که در دیدگاه‌شان است تصور کنید: زندگی ما هر ماه وابسته به فیش حقوقی است و به نظر می‌رسد قادر به پس‌اندازکردن نیستیم. چشم‌انداز ما برای کسب دست‌مزدهای بسیار زیادتر دور از دسترس به نظر می‌رسد. نمی‌توانیم از عهدهٔ تعطیلات خوب، اتومبیل‌های تازه، بیمهٔ درمانی یا داشتن خانه در محله‌های امن برآییم. ما نمی‌توانیم فرزندان‌مان را بدون تقبل بدهی وحشتناک به دانشگاه بفرستیم. ما بسیاری از چیزهایی را که افرادی مانند شما ــ که کتاب مالی می‌خوانند ــ دارند یا شانس زیادی برای به‌دست‌آوردن‌شان دارند نداریم.

بلیت‌های بخت‌آزمایی. امریکایی‌ها بیش‌تر از فیلم، بازی‌های ویدیویی، موسیقی، رویدادهای ورزشی و کتاب‌ها برای بلیت‌های بخت‌آزمایی هزینه می‌کنند. و چه کسی آن‌ها را خریداری می‌کند؟ اکثراً مردم فقیر. خانوارهای کم‌درآمد ایالات متحد به‌طور متوسط سالانه ۴۱۲ دلار برای بلیت‌های بخت‌آزمایی هزینه می‌کنند، که این مقدار چهار برابر بیش‌تر از هزینه‌ای است که گروه‌های پردرآمد جامعه برای این بلیت‌ها پرداخت می‌کنند. ۴۰٪ امریکایی‌ها نمی‌توانند در شرایط اضطراری ۴۰۰ دلار فراهم کنند. می‌توان گفت: کسانی که ۴۰۰ دلار بلیت بخت‌آزمایی می‌خرند، به‌طور کلی همان افرادی هستند که می‌گویند در موارد اضطراری نمی‌توانند ۴۰۰ دلار فراهم کنند. آن‌ها شانس خود را در چیزی که یک در میلیون‌ها احتمال دارد امتحان می‌کنند.

بلیت‌های بخت‌آزمایی. امریکایی‌ها بیش‌تر از فیلم، بازی‌های ویدیویی، موسیقی، رویدادهای ورزشی و کتاب‌ها برای بلیت‌های بخت‌آزمایی هزینه می‌کنند. و چه کسی آن‌ها را خریداری می‌کند؟ اکثراً مردم فقیر. خانوارهای کم‌درآمد ایالات متحد به‌طور متوسط سالانه ۴۱۲ دلار برای بلیت‌های بخت‌آزمایی هزینه می‌کنند، که این مقدار چهار برابر بیش‌تر از هزینه‌ای است که گروه‌های پردرآمد جامعه برای این بلیت‌ها پرداخت می‌کنند. ۴۰٪ امریکایی‌ها نمی‌توانند در شرایط اضطراری ۴۰۰ دلار فراهم کنند. می‌توان گفت: کسانی که ۴۰۰ دلار بلیت بخت‌آزمایی می‌خرند، به‌طور کلی همان افرادی هستند که می‌گویند در موارد اضطراری نمی‌توانند ۴۰۰ دلار فراهم کنند.

بلیت‌های بخت‌آزمایی. امریکایی‌ها بیش‌تر از فیلم، بازی‌های ویدیویی، موسیقی، رویدادهای ورزشی و کتاب‌ها برای بلیت‌های بخت‌آزمایی هزینه می‌کنند. و چه کسی آن‌ها را خریداری می‌کند؟ اکثراً مردم فقیر. خانوارهای کم‌درآمد ایالات متحد به‌طور متوسط سالانه ۴۱۲ دلار برای بلیت‌های بخت‌آزمایی هزینه می‌کنند، که این مقدار چهار برابر بیش‌تر از هزینه‌ای است که گروه‌های پردرآمد جامعه برای این بلیت‌ها پرداخت می‌کنند. ۴۰٪ امریکایی‌ها نمی‌توانند در شرایط اضطراری ۴۰۰ دلار فراهم کنند. می‌توان گفت: کسانی که ۴۰۰ دلار بلیت بخت‌آزمایی می‌خرند، به‌طور کلی همان افرادی هستند که می‌گویند در موارد اضطراری نمی‌توانند ۴۰۰ دلار فراهم کنند. آن‌ها شانس خود را در چیزی که یک در میلیون‌ها احتمال دارد امتحان می‌کنند.

بی‌کاری سراسری امریکا در نوامبر ۲۰۰۹ حدود ۱۰٪ بود. اما میزان بی‌کاری در مردان شانزده تا نوزده‌سالهٔ افریقایی ـ امریکایی فاقد مدرک دیپلم دبیرستان ۴۹٪ بود. و برای زنان قفقازی بالای ۴۵ سال دارای مدرک دانشگاهی ۴٪ بود. بازارهای سهام محلی در آلمان و ژاپن در طول جنگ دوم جهانی از بین رفت. کل مناطق بمباران شد. در پایان جنگ، مزارع آلمان فقط غذای کافی برای تأمین روزانه ۱۰۰۰ کالری برای شهروندان این کشور تولید می‌کردند. این را با ایالات متحد مقایسه کنید، جایی که بازار سهام از سال ۱۹۴۱ تا پایان سال ۱۹۴۵ بیش از دو برابر شد و قوی‌ترین اقتصاد حدود دو دههٔ گذشته بود.

تورم را در نظر بگیرید. اگر در دههٔ ۱۹۶۰ در امریکا متولد شده باشید، تورم در نوجوانی و دههٔ بیست‌سالگی‌تان ــ سال‌های جوانی و مؤثری که پایه‌های دانش شما را در مورد نحوهٔ کارکرد اقتصاد ایجاد می‌کند ــ قیمت‌ها را بیش از ۳ برابر افزایش داده است. این تورمِ بسیار زیادی است. شما صف‌های بنزین را به خاطر می‌آورید و هم‌چنین فیش حقوقی‌تان که به‌طور قابل ملاحظه‌ای از پیش کم‌تر شده بود. اما اگر متولد سال ۱۹۹۰ باشید، تورم در تمام زندگی شما به‌قدری کم بوده که احتمالاً هرگز به ذهن‌تان خطور نکرده است.

روزنامهٔ فایننشال تایمز در سال ۲۰۱۹ با بیل گروس ، مدیر مشهور در سهام، مصاحبه کرد. «گروس اعتراف می‌کند اگر یک دهه زودتر یا دیرتر به دنیا می‌آمد، احتمالاً جایی که امروز هست نبود». شغل حرفه‌ای گروس تقریباً به‌طور کامل با سقوط نسبی در نرخ بهره هم‌زمان بود که قیمت‌های اوراق بهادار را بسیار زیاد کرد.

اقتصاددانان نوشتند: «یافته‌های ما نشان می‌دهد تمایل سرمایه‌گذاران برای تحمل ریسک به سابقهٔ شخصی آن‌ها بستگی دارد». نه هوش، یا تحصیلات، یا کمال. فقط شانس بی‌معنای زمان و مکان تولدتان.

مایکل باتنیکِ سرمایه‌گذار می‌گوید، «برخی از درس‌ها پیش از درک‌شدن باید تجربه شوند».

مطالعهٔ تاریخ باعث این حس می‌شود که انگار چیزی را درک کرده‌اید. اما تا زمانی که آن را تجربه نکرده و عواقب‌اش را شخصاً حس نکرده باشید، به‌اندازهٔ کافی آن را درک نمی‌کنید تا باعث تغییر رفتارتان شود.

صفحات محاسباتی می‌توانند فرکانس تاریخی افت بازارهای بزرگ سهام را مدل کنند. اما نمی‌توانند احساس بازگشت به خانه و نگاه‌کردن به بچه‌های‌تان و این‌که آیا اشتباهی مرتکب شده‌اید که زندگی آن‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد مدل کنند.

چالش پیش روی ما این است که هیچ مقداری از مطالعه یا ذهن باز واقعاً نمی‌تواند قدرت ترس و تردیدها را دوباره برای‌مان زنده کند. من می‌توانم در مورد نحوهٔ ازدست‌دادن همه چیز در دوران رکود بزرگ بخوانم. اما جای زخم‌های احساسی کسانی که واقعاً آن رکود را تجربه کرده‌اند ندارم. و شخصی که آن رکود را تجربه کرده باشد درک نمی‌کند چرا شخصی مثل من با داشتن چیزهایی مانند سهام خود را راضی می‌کند. ما از دریچه‌های متفاوتی دنیا را می‌بینیم.