بریده‌هایی از کتاب روان شناسی پول

همان‌طور که بی. اچ. لیدل هارت در کتابش، چرا از تاریخ نمی‌آموزیم؟، می‌نویسد: (تاریخ) بدون کمک تخیل و شهود تفسیر نمی‌شود. آن قدر مدارک زیادند که انتخاب اجتناب‌ناپذیر است. جایی که انتخاب وجود دارد هنر نیز وجود دارد. کسانی که تاریخ را می‌خوانند به دنبال چیزی هستند که درستی‌شان را ثابت کند و نظرات شخصی‌شان را تأیید کند. آن‌ها از وفاداری‌ها دفاع می‌کنند. آن‌ها با هدف تأیید یا رد می‌خوانند. آن‌ها در برابر حقیقت ناخوشایند مقاومت می‌کنند زیرا همه می‌خواهند در سمت درست قرار گیرند. همان‌طور که ما جنگ‌ها را شروع می‌کنیم تا آن‌ها را خاتمه دهیم.

همه نگاه ناقصی به جهان دارند. اما برای پرکردن خلأها روایت کاملی ایجاد می‌کنیم.

این جمله غلوآمیز نیست: «در امور مالی هیچ نیرویی بزرگ‌تر از فضای خطا وجود ندارد و هر چه ریسک بیش‌تر باشد، فضای خطا نیز باید بیش‌تر باشد.»

دانیل دفو در کتاب رویدادنگاریِ سال طاعون بزرگ لندن در سال ۱۷۲۲ نوشت: مردم بیش از گذشته به غیب‌گویی‌ها و جادوی ستاره‌ها، رؤیاها و قصه‌های پیرزنان خو گرفته بودند ... تقویم‌های آینده آن‌ها را به‌شدت می‌ترساند ... ستون خانه‌ها و گوشهٔ خیابان‌ها با تبلیغات پزشکان و افراد نادان پوشیده شده بود و مردم را دعوت می‌کردند برای درمان به آن‌ها مراجعه کنند، و به‌طور کلی با این نوشته‌ها پر شده بودند: «قرص‌های قطعی پیش‌گیری از طاعون»، «محافظ قطعی در برابر عفونت»، «داروی قطعی در مقابل سرایت از طریق هوا». طاعون در طی ۱۸ ماه یک‌چهارم مردم لندن را کشت. وقتی با ریسک زیاد روبه‌رو شوید، تقریباً هر چیزی را باور می‌کنید.

پسر علی حجاجی بیمار بود. ریش‌سفیدهای روستای یمنی درمانی محلی را پیشنهاد کردند: نوک چوب سوزان را در قفسهٔ سینه‌اش فرو کنید تا بیماری از بدنش بیرون بیاید. پس از این عمل، حجاجی به نیویورک تایمز گفت: «وقتی هیچ پولی نداشته باشید و پسرتان بیمار باشد، هر چیزی را باور می‌کنید».

چیزهای زیادی در زندگی وجود دارد که فکر می‌کنیم درست‌اند زیرا ما می‌خواهیم درست باشند. من این موارد را «داستان‌های جذاب» می‌نامم. آن‌ها تأثیر زیادی بر نحوهٔ تفکر ما در مورد پول دارند ــ به‌ویژه سرمایه‌گذاری‌ها و اقتصاد.

   هر چه درستی چیزی را بیش‌تر بخواهید، احتمالاً داستان‌های غلوآمیز مبنی بر درستی آن را بیش‌تر باور می‌کنید.

رشد ناشی از ترکیب است و همیشه به زمان نیاز دارد. تخریب با شکست نقطه‌ای آغاز می‌شود که ممکن است در چند ثانیه اتفاق بیفتد، و ازدست‌دادن اعتماد به نفس که می‌تواند در یک لحظه اتفاق بیفتد. آماده‌سازی روایتی در مورد بدبینی آسان‌تر است زیرا قطعات داستان جالب‌تر و تازه‌تر هستند. روایت‌های خوش‌بینانه مستلزم نگاه به بخش طولانی‌ای از تاریخ و تحولات دارد که مردم مایل‌اند آن‌ها را فراموش کنند و برای جمع‌آوری‌شان تلاش بیش‌تری نیاز است.

تهدیدها به همان اندازه راه‌حل‌ها را در پی دارند. این طرحی عمومی در تاریخ اقتصاد است که به‌راحتی از سوی بدبین‌هایی که ساده پیش‌بینی می‌کنند نادیده گرفته می‌شود.

یک قانون قطعی در اقتصاد وجود دارد: شرایط بسیار خوب و بسیار بد به‌ندرت برای مدت طولانی به همان صورت باقی می‌مانند زیرا عرضه و تقاضا راه‌هایی را انتخاب می‌کنند که پیش‌بینی‌شان سخت است.

کانمن می‌گوید تناسب‌نداشتن نفرت با ضرر سپری تکاملی است. او می‌نویسد: وقتی سود و ضرر مستقیماً با یک‌دیگر مقایسه یا وزن می‌شوند، وزن ضررها بیش‌تر از سودهاست. این نبود تقارن میان قدرت انتظارات یا تجربیات مثبت و منفی سابقهٔ تکاملی دارد. جاندارانی که با تهدیدها سریع‌تر از فرصت‌ها تطبیق می‌یابند شانس بیش‌تری برای بقا و تولید مثل دارند.

جان استوارت میل در دههٔ ۱۸۴۰ نوشت: «گروه بزرگی از افراد کسی را به‌عنوان عاقل مورد تحسین قرار می‌دهند که وقتی دیگران امیدوارند، ناامید می‌شود، نه کسی که وقتی دیگران ناامیدند، امیدوار باشد». پرسش این است که چرا؟ و چگونه بر طرز فکر ما در مورد پول تأثیر می‌گذارد؟

مت ریدلی در کتابش، خوش‌بینی معقول، نوشته است: معمولاً ضربات مداوم بدبینی هر آواز پیروزمندانه‌ای را خاموش می‌کند ... اگر بگویید جهان بهتر شده، ممکن است برچسب ساده‌لوح و بی‌احساس به شما زده شود. اگر بگویید جهان رو به بهبود است، به‌طور شرم‌آوری دیوانه به حساب می‌آیید. از طرف دیگر، اگر بگویید فاجعه‌ای قریب‌الوقوع است، می‌توانید انتظار یک جایزهٔ نوابغ مک‌آرتور یا حتا جایزهٔ صلح نوبل را داشته باشید. در طول زندگی بزرگ‌سالی خودم ... دلایل متداول برای بدبینی تغییر کرده، اما خود بدبینی ثابت بوده است.

بدبینی هوشمندانه‌تر و پذیرفتنی‌تر از خوش‌بینی به نظر می‌رسد. وقتی به کسی می‌گویید «همه چیز عالی خواهد بود»، احتمالاً کنار زده می‌شوید یا به شما پیشنهاد می‌کنند که کمی شکاک باشید. اما وقتی به کسی می‌گویید که در معرض خطر است توجه ویژهٔ او را جلب خواهید کرد.

خوش‌بینی شبیه تکنیک فروش ترغیب‌کننده به نظر می‌رسد. بدبینی مانند شخصی به نظر می‌رسد که سعی در کمک به شما دارد. «به دلایلی که هرگز درک نکرده‌ام، مردم دوست دارند بشنوند که جهان به قهقرا می‌رود.»

چرا این حباب‌ها اتفاق می‌افتند؟ و چرا آن‌ها باز هم اتفاق می‌افتند؟ چرا از آن‌ها درس نمی‌گیریم؟ پاسخ متداول به این پرسش‌ها ویژگی ماندگارِ طبیعت انسان یعنی حرص و طمع مردم است.

«هر شغلی تا زمانی که آن را خودتان انجام ندهید به نظر آسان می‌رسد».

هر چیزی قیمتی دارد اما همهٔ قیمت‌ها بر روی برچسب‌ها درج نشده‌اند. هر چیزی قیمتی دارد و کلید بسیاری از چیزها در مورد پول فقط فهمیدن قیمت آن و تمایل برای پرداخت آن قیمت است. مشکل این است که قیمت بسیاری از چیزها تا زمانی که خودتان تجربه نکرده باشید و موعد پرداخت‌شان نرسیده باشد مشخص نیست.

یک بار دانیل گیلبرت، روان‌شناس هاروارد، گفت: در هر مرحله از زندگی ما تصمیماتی می‌گیریم که عمیقا بر زندگی افرادی که قرار است بشویم تأثیر می‌گذارد و سپس وقتی تبدیل به آن افراد می‌شویم، همیشه آن تصمیمات ما را راضی نمی‌کند. بنابراین، جوانان برای ازبین‌بردن خال‌کوبی‌ها پول خوبی می‌پردازند، در حالی که نوجوانان برای داشتن آن خال‌کوبی‌ها پول زیادی می‌پردازند.

«ما نمی‌دانیم در آینده چه چیزی منتظر ماست». باید پذیرفت که امروز خود شما هم حتا نمی‌دانید در آینده چه چیزی خواهید خواست. و در حقیقت تعداد کمی از ما می‌دانیم. در شرایطی که احتمال تغییر دیدگاه‌تان نیز در آینده وجود دارد، تصمیم‌گیری بلندمدت ماندگار دشوار است. روان‌شناسان میل مردم به آگاهی کامل از تغییرات گذشته‌شان اما ناچیزشمردن تغییراتی را که شخصیت، خواسته‌ها و اهداف‌شان در آینده متحمل می‌شوند توهم پایان تاریخ می‌نامند.