بریده‌هایی از کتاب زندانیان جغرافیا

روسیه از وضعیت نامساعد جغرافیایی رنج می‌برد و صرفاً به علت وجود نفت و گاز است که به یک قدرت ضعیف‌تر تبدیل نشده. جای تعجب ندارد که پتر کبیر در سال ۱۷۲۵ به نوادگان خود توصیه کرد «تا جایی که ممکن است به قسطنطنیه و هند نزدیک شوید. هر که بر این سرزمین‌ها حکم براند، حاکم حقیقی جهان خواهد بود. در نتیجه، جنگ‌های ادامه‌دار را نه فقط در ترکیه (کنونی)، بلکه در ایران نیز ترغیب می‌کنم... تا خلیج فارس نفوذ کنید، تا هند پیش بروید».

به این فهرست، باید کشورهای گرجستان، اوکراین و مولداوی را اضافه کرد که همهٔ آن‌ها مایلند به هر دو سازمان ملحق شوند، اما به دلیل نزدیکی جغرافیایی به روسیه و استقرار نیروهای روس یا شبه‌نظامیان طرفدار روسیه در خاک آن‌ها، از این اتحادیه‌ها دور مانده‌اند. عضویت هر یک از این سه کشور در ناتو می‌تواند جرقهٔ جنگ را بزند.

به عنوان مثال، کیم جونگ ایل، از سوی ماشین تبلیغاتی پیونگ یانگ با عناوینی چون «رهبر عزیز، که تجسمی بی‌نقص از آن چیزی است که یک رهبر واقعی باید باشد»، «هدایتگر پرتوهای خورشید»، «ستارهٔ درخشان کوه پکتو»، «رهبر قرن ۲۱»، «بشری عالی‌مقام که از بهشت نازل شده» و نیز «کانون ازلی عشق سوزان» معرفی می‌شد. پدرش نیز چون پسر چنین القابی داشت.

در جوامع فقیرنشین که نهادهای پاسخگو محدود هستند، قدرت به دست تشکیلاتی چون «شبه‌نظامیان» و «احزاب سیاسی» می‌افتد. هنگامی که آن‌ها در حال مبارزه برای قدرت هستند، گاهی اوقات مورد تشویق حامیان بی‌تجربهٔ غربی قرار می‌گیرند و در این میان بسیاری از مردم بی‌گناه هم کشته می‌شوند. این‌طور به نظر می‌رسد که در سال‌های آینده در لیبی، سوریه، یمن، عراق و احتمالاً سایر کشورها وضعیت به همین منوال خواهد بود.

این تحولات، پس‌زمینهٔ رخدادهای شوک‌آور اوایل سال ۲۰۱۶ بود، یعنی زمانی که عربستان سعودی (کشوری با اکثریت سنی) ظرف یک روز ۴۷ زندانی را اعدام کرد که در میان آن‌ها یک روحانی برجستهٔ شیعه به نام شیخ نمر النمر نیز به چشم می‌خورد. این حرکتی حساب‌شده از سوی خاندان سلطنتی سنی حاکم بود تا به جهانیان، از جمله ایالات متحده نشان دهد که فارغ از توافق یا عدم توافق هسته‌ای، سعودی‌ها قصد دارند با ایران رودررو شوند. تظاهرات در جهان اسلام شیعه به راه افتاد، سفارت سعودی در تهران غارت و به آتش کشیده و روابط دیپلماتیک بین دو کشور قطع شد و فضا برای ادامهٔ جنگ مذهبی سنی‌شیعه نیز مهیا گشت.

در خاورمیانه، قدرت از لولهٔ تفنگ می‌گذرد.

در سال ۱۸۶۷ آلاسکا از روسیه خریداری شد. در آن زمان، ویلیام سوراد، وزیر خارجه، پس از اینکه با این معامله موافقت کرد به «سوارد دیوانه» مشهور شد. او هفت میلیون و ۲۰۰ هزار دلار یا دو سنت به ازای هر هکتار پرداخت کرد. مطبوعات او را متهم به خرید برف کردند، اما در سال ۱۸۹۶ و پس از کشف ذخایر عمدهٔ طلا در این منطقه، ذهنیت‌ها تغییر کرد. چند دههٔ بعد، ذخایر نفتی بزرگی نیز در آنجا یافت شد.

«به نرمی صحبت کنید، اما یک چماق بزرگ همراه داشته باشید».

در خاورمیانه، قدرت از لولهٔ تفنگ می‌گذرد.

ویکتور یانوکوویچ، رئیس‌جمهور اوکراین، سعی کرد هر دو طرف را بازی دهد. او از یک سو با غرب لاس می‌زد و از سوی دیگر به روسیه باج می‌داد ـ به همین دلیل هم پوتین با او مدارا می‌کرد. اما هنگامی که تصمیم گرفت توافق‌نامهٔ تجاری گسترده‌ای را با اتحادیهٔ اروپا امضا کند ـ که می‌توانست منجر به عضویت اوکراین در این اتحادیه شود ـ پوتین موضع خود را تغییر داد. برای نخبگان سیاست خارجی روسیه، عضویت در اتحادیهٔ اروپا به وضوح یک اسب زین‌کرده برای پیوستن به ناتو است و عضویت اوکراین در ناتو، خط قرمز روسیه محسوب می‌شود.

تاریخ به ما می‌گوید که روندها ممکن است فقط ظرف چند دهه تغییر کنند و جغرافیا به ما می‌گوید که اگر انسان‌ها بی‌وقفه در تلاش برای غلبه بر قوانین جغرافیا نباشند، این قوانین بر ما غلبه خواهند کرد.

با شکست ژاپن در سال ۱۹۴۵، کره در مدار ۳۸ درجه به دو قسمت شمالی و جنوبی تقسیم شد. در شمال این کشور یک رژیم کمونیستی حاکم شد که ابتدا تحت حمایت شوروی‌ها و سپس چین کمونیست قرار گرفت، حال آنکه در جنوب این خط یک دیکتاتوری تحت حمایت آمریکایی‌ها به نام «جمهوری کره» پا گرفت. این آغاز دوران جنگ سرد بود که در هر جایی چالش وجود داشت به چشم می‌خورد؛ دورانی که در آن هر دو طرف (آمریکا و شوروی) به دنبال اعمال نفوذ یا کنترل گوشه‌وکنار جهان بودند و به دیگری اجازهٔ حضور تنها را نمی‌دادند.

من... شروع کردم به تصویرسازی از «کیم جونگ ایل» با این عبارت آغازین که «آه... رهبر عزیز» ولی واژه‌ها بر لبانم خشکیدند.» کریستوفر هیچنز، عشق، فقر و جنگ: سفرها و یادداشت‌ها

تهران می‌داند که هیچ‌کس به دنبال حمله به ایران نیست ولی در عین حال دشمنان قادرند با استفاده از اهرم اقلیت‌ها، به نارضایتی دامن بزنند و درنتیجه انقلاب اسلامی را به خطر بیندازند.

نشانه‌های زیادی از آن دارد و رخدادهای کنونی خاورمیانه فقط به این احتمال دامن می‌زند که شاید نام کردستان و وارد شدن آن به حقوق بین‌الملل، صورت عینی به خود بگیرد. این پرسش‌ها مطرح است: این کشور چه شکلی خواهد بود؟ و سوریه، ترکیه و ایران چه واکنشی نشان خواهند داد اگر قرار باشد مناطق کردنشین‌شان به آن ملحق شوند و سعی کنند یک کردستان مستقل را با امکان دسترسی به دریای مدیترانه ایجاد کنند؟

هنگامی که ما به ستارگان دست می‌یابیم، چالش‌های پیش رو این چنین هستند که شاید مجبور شویم برای رویارویی با آن‌ها گرد هم آییم: سفر به پهنهٔ گیتی نه به عنوان روسی، آمریکایی یا چینی، بلکه به عنوان نمایندگان بشریت. اما گرچه ما از قید و بند جاذبه رسته‌ایم، ولی تا به امروز هنوز هم زندانی افکار خود هستیم، اسیر بدگمانی نسبت به «دیگری» و در نتیجه، رقابت اصلی ما برای منابع است. راهی طولانی در پیش است که باید طی شود.

سایکس ـ پیکو در حال فروپاشی است و استقرار دوبارهٔ آن، حتی به شکلی دیگر، امری طولانی و خونین خواهد بود.

در کل یک عامل جغرافیایی مشخص وجود ندارد که مهم‌تر از دیگر عوامل باشد. نه کوه‌ها مهم‌تر از بیابان‌ها هستند و نه رودخانه‌ها مهم‌تر از جنگل‌ها. در نقاط مختلف این سیاره ویژگی‌های مختلف جغرافیایی، برای مشخص کردن آنچه مردم می‌توانند یا نمی‌توانند انجام دهند، در میان عوامل غالب قرار دارند.

«شما می‌توانید روسیه را از سرزمین آلاسکا، از جزیره‌ای در آلاسکا ببینید». حق با او بود. یک جزیرهٔ روسیه در تنگهٔ برینگ در فاصلهٔ دو و نیم مایلی جزیرهٔ آمریکایی لیتل دایومید در همان تنگه قرار دارد و با چشم غیرمسلح هم قابل مشاهده است. شما در واقع می‌توانید روسیه را از آمریکا ببینید.

«یک اینچ به آن‌ها بده، آن‌ها یک مایل جلو خواهند آمد»