بریده‌هایی از کتاب زندانیان جغرافیا

سرزمینی که در آن زیست می‌کنیم همیشه ما را شکل داده است. جنگ‌ها، قدرت، سیاست و توسعهٔ اجتماعی مردمی را شکل می‌دهد که تقریباً همه جای کرهٔ زمین را اشغال کرده‌اند.

بر اساس گزارش گارد ساحلی ایالات متحده در سال ۲۰۱۳، روسیه با دارا بودن بزرگ‌ترین ناوگان یخ‌شکن جهان ـ در کل ۳۲ فروند ـ قدرت پیشتاز در قطب شمال است. شش فروند از این ناوشکن‌ها، به عنوان تنها نمونه‌های موجود در جهان قابلیت حمل کلاهک سلاح هسته‌ای دارند، افزون بر اینکه روسیه قصد دارد تا سال ۲۰۱۸ قدرتمندترین ناو یخ‌شکن جهان را به آب بیندازد. این ناو توانایی شکستن یخ‌ها تا عمق بیش از ده فوت و حمل تانکرهای نفتی با ظرفیت تا هفتاد هزار تُن را از میادین نفتی یخ‌زده دارد. در مقابل ایالات متحده تنها یک ناو یخ‌شکن کارکردهٔ سنگین به نام «یواس‌اس پولار استار» دارد که در دههٔ ۱۹۶۰ و در هشتمین سال استفاده‌اش زمینگیر شد و برنامه‌ای هم برای ساخت نمونهٔ دیگری ندارد. آمریکا در سال ۲۰۱۲ برای تدارکات پایگاه تحقیقاتی‌اش در قطب جنوب به روسیه متوسل شد که در زمینهٔ همکاری قدرت‌های بزرگ، یک پیروزی به شمار می‌رفت، اما در عین حال نشان داد که آمریکا چقدر در این زمینه عقب افتاده است.

گروه «پنج عضو قطب شمال»، کشورهایی که مرز مشترک با اقیانوس منجمد شمالی دارند، شامل کانادا، روسیه، ایالات متحده، نروژ و دانمارک است (به خاطر مسئولیت آن در گرینلند). ایسلند، فنلاند و سوئد نیز عضو کامل هستند. دوازده کشور دیگر نیز در این شورا عضو ناظر هستند که حاکمیت «کشورهای قطب شمال»، حقوق حاکمیتی و حوزهٔ قضایی در این منطقه را همراه با سایر ویژگی‌ها به رسمیت شناخته‌اند. به عنوان مثال، در نشست سال ۲۰۱۳ شورای قطب شمال، ژاپن و هند که از اکتشافات علمی در قطب شمال پشتیبانی مالی می‌کنند و همین طور چین، که در یک جزیرهٔ نروژی پایگاه علمی و یک ناو یخ‌شکن مدرن دارد، به عنوان عضو ناظر این شورا پذیرفته شدند.

مکزیک در حال حاضر درگیر چیزی شبیه به جنگ داخلی است. کارتل‌ها سعی دارند از طریق ارعاب، کشور را تسخیر کنند و حکومت نیز وانمود می‌کند قانون حاکم است، حال آنکه صدها تن از شهروندانی که این وسط گیر افتاده بودند جان باخته‌اند. یکی از این رویارویی‌های وحشتناک به کشتار احتمالی ۴۳ کارآموز معلمی توسط یکی از کارتل‌های مواد مخدر در سال ۲۰۱۴ برمی‌گردد که این کشور را در بهت و حیرت فرو برد و مقامات را به تقلا انداخت، ولی در نهایت «فقط» شبیه نقطه‌عطفی ترسناک در آنچه مبارزه‌ای طولانی خوانده می‌شود دیده شد.

حکومت‌های مختلف در مکزیکوسیتی در طول تاریخ هیچ‌گاه نتوانسته‌اند که کنترل کشور را به طور کامل در دست بگیرند. در حال حاضر مخالفان، یعنی کارتل‌های مواد مخدر، بازوهای شبه‌نظامی دارند که به خوبی ارتش دولتی مجهز هستند، اغلب پول بیشتری به آن‌ها داده می‌شود، انگیزهٔ بالاتری دارند و در برخی مناطق پاره‌ای از افراد دولتی را نیز به استخدام خود درآورده‌اند. مبالغ هنگفت ناشی از تجارت این باندها در حال حاضر در سرتاسر کشور توزیع می‌گردد که بیشتر آن از طریق کسب‌وکارهای ظاهراً مشروع پولشویی می‌شود.

ایران به دلیل مدیریت نامناسب، فساد، وضعیت کوهستانی که مانع ارتباطات از طریق حمل‌ونقل است و تحریم‌های اقتصادی که مانع مدرن شدن برخی از بخش‌های صنعت شده، نسبتاً فقیر است.

این ایدئولوژی مجموعه‌ای از ایده‌های آشفتهٔ ضداستعماری/ هوادار سوسیالیسم است که اغلب گریزی به ملی‌گرایی نیز می‌زند و هر زمان که به کار بیاید، سیاستمداران بر آن سوار می‌شوند.

بسیاری از سیاستمداران در غرب، نفس راحتی کشیدند و آهسته زمزمه کردند: «خدا را شکر که اوکراین در ناتو نیست، وگرنه مجبور بودیم وارد عمل شویم».

هیچ کسی به نجات اوکراین نشتافت در حالی که قلمرویی معادل سرزمین بلژیک یا ایالت مریلند در آمریکا را از دست داد. اوکراین و همسایگانش این واقعیت جغرافیایی را می‌دانستند: مسکو نزدیک و واشینگتن دور است، مگر اینکه عضو ناتو باشید. این برای روسیه یک مسئلهٔ وجودی بود: روس‌ها نمی‌توانستند کریمه را از دست بدهند، در حالی که غرب می‌توانست. اتحادیهٔ اروپا تحریم‌های محدودی (علیه روسیه) وضع کرد ـ محدود به این خاطر که تعداد زیادی از کشورهای اروپایی، از جمله آلمان، برای گرم کردن خانه‌هایشان در زمستان وابسته به انرژی روسیه هستند. خطوط لوله نفت و عمدتاً گاز از شرق به غرب کشیده شده‌اند و کرملین می‌تواند شیر فلکه را باز و بسته کند.

می‌توان استدلال کرد که پوتین یک انتخاب داشت: می‌توانست به تمامیت ارضی اوکراین احترام بگذارد. اما با توجه به جبر جغرافیا که روسیه در آن گرفتار بود، این گزینه هرگز محلی از اعراب نداشت. او کسی نبود که «بازندهٔ شبه‌جزیرهٔ کریمه» باشد و تنها بندر مناسب آب گرم را که کشورش به آن دسترسی دارد، از دست بدهد.

دولت موقت جدید اوکراین، سرمست از پیروزی، بلافاصله برخی مواضع احمقانه اتخاذ کرد؛ از جمله اینکه قصد دارد زبان روسی را به عنوان دومین زبان رسمی در مناطق مختلف لغو کند. با توجه به اینکه روس‌زبانان و کسانی که احساسات موافق روسیه داشتند در این مناطق، از جمله شبه‌جزیرهٔ کریمه، در اکثریت بودند این موضوع واکنش‌برانگیز شد. همچنین فرصتی برای پروپاگاندای پوتین فراهم کرد؛ موضوعی که به آن نیاز داشت تا پرونده‌ای درست کند دال بر اینکه اقلیت قومی روس در داخل اوکراین، نیاز به حمایت دارد.

آیا دیپلمات‌های غربی از این مسئله آگاه بودند؟ اگر نمی‌دانستند، در نتیجه از نخستین قاعده و درس در «دیپلماسی برای مبتدیان» بی‌اطلاع بودند: یک قدرت بزرگ وقتی با آنچه که موجودیت‌اش را تهدید می‌کند مواجه می‌شود، از قوهٔ قهریه استفاده می‌کند. اگر هم مطلع بودند، باید در نظر می‌گرفتند که پوتین الحاق شبه‌جزیرهٔ کریمه را بهایی می‌داند که باید بابت گرایش اوکراین به اروپای مدرن و حوزۀ نفوذ غرب پرداخت شود.

برای نخبگان سیاست خارجی روسیه، عضویت در اتحادیهٔ اروپا به وضوح یک اسب زین‌کرده برای پیوستن به ناتو است و عضویت اوکراین در ناتو، خط قرمز روسیه محسوب می‌شود.

آیا ممکن است اوکراین روزی به پایگاه نیروی دریایی ناتو تبدیل شود؟ این قابل تحمل نیست.

نگرش به جغرافیا به عنوان یک عامل تعیین‌کننده در روند تاریخ بشری، می‌تواند به عنوان یک دیدگاه ناخوشایند از جهان تفسیر شود، به همین دلیل در برخی از محافل روشنفکری مورد پسند نیست. این نگرش واجد این معناست که طبیعت بسیار قدرتمندتر از بشر است و ما تنها قادر به تعیین سرنوشت خود هستیم و نه بیشتر. با این حال، عوامل دیگری نیز به وضوح بر وقایع تأثیر دارند.

ژئوپلیتیک به دنبال راهی است که بتوان مسائل بین‌المللی را از طریق عوامل جغرافیایی درک کرد؛ نه فقط از طریق چشم‌انداز فیزیکی ـ برای مثال موانع طبیعی کوه‌ها یا نقاط اتصال شبکه‌های رودخانه ـ بلکه همچنین از طریق اقلیم، جمعیت‌شناسی، مناطق فرهنگی و دسترسی به منابع طبیعی. عواملی از این دست می‌توانند اثر مهمی بر بسیاری از جنبه‌های مختلف تمدن ما، از راهبردهای سیاسی و نظامی گرفته تا توسعهٔ اجتماعی انسانی (از قبیل زبان، تجارت و مذهب) داشته باشند.

وقتی گرسنه و ناامن هستید، در برابر حق انتخاب بین نان و امنیت یا مفهوم دموکراسی، انتخاب دشواری نخواهید داشت.

وقتی افراد سرشار از نفرت چیزی را می‌گویند، دقیقاً همان منظور را دارند.

وقتی افراد سرشار از نفرت چیزی را می‌گویند، دقیقاً همان منظور را دارند.

وقتی افراد سرشار از نفرت چیزی را می‌گویند، دقیقاً همان منظور را دارند.