بریده‌هایی از کتاب زندانیان جغرافیا

نروژ به عنوان یک کشور عضو ناتو، با اطلاع از اینکه چه حوادثی در راه است قطب شمال را به عنوان اولویت سیاست خارجی‌اش در نظر می‌گیرد. نیروی هوایی این کشور مرتب جنگنده‌های روسی را که به مرزهایش نزدیک می‌شوند رهگیری می‌کند؛ تشدید تنش‌ها باعث شده مرکز عملیات‌های نظامی‌اش را از جنوب کشور به شمال منتقل کند و در حال ایجاد گردان رزمی در قطب شمال است. کانادا در حال تقویت قابلیت‌های نظامی مختص آب‌وهوای سرد بوده و دانمارک نیز با ایجاد یک نیروی واکنش سریع قطب شمال، به تحرکات مسکو واکنش نشان داده است.

نروژ به عنوان یک کشور عضو ناتو، با اطلاع از اینکه چه حوادثی در راه است قطب شمال را به عنوان اولویت سیاست خارجی‌اش در نظر می‌گیرد. نیروی هوایی این کشور مرتب جنگنده‌های روسی را که به مرزهایش نزدیک می‌شوند رهگیری می‌کند؛ تشدید تنش‌ها باعث شده مرکز عملیات‌های نظامی‌اش را از جنوب کشور به شمال منتقل کند و در حال ایجاد گردان رزمی در قطب شمال است. کانادا در حال تقویت قابلیت‌های نظامی مختص آب‌وهوای سرد بوده و دانمارک نیز با ایجاد یک نیروی واکنش سریع قطب شمال، به تحرکات مسکو واکنش نشان داده است.

نروژ به عنوان یک کشور عضو ناتو، با اطلاع از اینکه چه حوادثی در راه است قطب شمال را به عنوان اولویت سیاست خارجی‌اش در نظر می‌گیرد. نیروی هوایی این کشور مرتب جنگنده‌های روسی را که به مرزهایش نزدیک می‌شوند رهگیری می‌کند؛ تشدید تنش‌ها باعث شده مرکز عملیات‌های نظامی‌اش را از جنوب کشور به شمال منتقل کند و در حال ایجاد گردان رزمی در قطب شمال است. کانادا در حال تقویت قابلیت‌های نظامی مختص آب‌وهوای سرد بوده و دانمارک نیز با ایجاد یک نیروی واکنش سریع قطب شمال، به تحرکات مسکو واکنش نشان داده است.

روسیه و نروژ مناقشات خاصی در دریای بارنتز دارند. نروژ ادعا می‌کند که خط‌الرأس گاکِل در دریای بارنتز منطقهٔ انحصاری اقتصادی این کشور است اما روس‌ها این ادعا را زیر سؤال می‌برند و خودشان نسبت به جزایر سوالبار که در شمالی‌ترین نقطهٔ مسکونی کره زمین واقع شده است، ادعای خاص دارند.

برخی از مدل‌های پیش‌بینی آب‌وهوایی می‌گویند که قطب شمال تا پایان قرن حاضر در فصل تابستان عاری از یخ خواهد بود؛ تعداد کمی هم هستند که پیش‌بینی می‌کنند این اتفاق بسیار زودتر رخ می‌دهد.

تأثیر ذوب شدن یخ‌ها تنها در قطب شمال احساس نمی‌شود: با آب شدن یخ‌ها و بالا آمدن سطح دریاها کشورهایی نظیر مالدیو، بنگلادش و هلند در معرض خطر افزایش سیلاب هستند. این نشان می‌دهد که چرا قطب شمال، مسئله‌ای جهانی و نه فقط منطقه‌ای محسوب می‌شود.

در حال حاضر، روستاهایی که در نوار ساحلی برینگ و چوکچی بودند تخلیه شده‌اند، زیرا خطوط ساحلی مناطق قطبی تحلیل رفته و نقاط شکار ناپدید شده‌اند. تجدید زیست‌محیطی در حال وقوع است. خرس‌ها و روباه‌های قطبی در حال جابه‌جایی هستند، شیرهای دریایی برای یافتن فضای بیشتر با هم رقابت می‌کنند و ماهی‌ها که از مرزهای سرزمینی بی‌خبرند، در حال حرکت به سمت شمال هستند؛ بدین ترتیب ذخایر ماهی برخی از کشورها کاهش یافته و ذخایر کشورهای دیگر بیشتر شده است. ماهی خال‌خالی و روغن‌ماهی اطلسی اکنون در تورهای صید ترال یافت می‌شوند.

جای تردیدی نیست که میزان یخ‌ها کاهش یافته ـ تصاویر ماهواره‌ای ظرف یک دههٔ گذشته به وضوح نشان می‌دهد که یخ‌ها آب شده‌اند ـ و تنها دلیل این اتفاق محل اختلاف است. بسیاری از دانشمندان متقاعد شده‌اند که انسان ـ و نه صرفاً چرخهٔ طبیعی آب‌وهوا ـ مسئول این وضعیت است و بهره‌برداری‌های آتی، این وضعیت را بدتر هم خواهد کرد.

هنگامی که ناخدا سِر جان فرانکلین در سال ۱۸۴۵ تلاش کرد خود را به آخرین بخش غیرقابل عبور در گذرگاه شمال غربی برساند، بخت و اقبال با او یار نبود. دو کشتی او در یخ‌هایی در نزدیکی‌های مجمع‌الجزایر کانادایی «کینگ ویلیام» گیر افتادند. تمام ۱۲۹ عضو این عملیات از بین رفتند؛ برخی از آن‌ها در کشتی و عده‌ای دیگر هم پس از آنکه کشتی را رها کردند و به سمت جنوب راه افتادند. چندین گروه تجسس برای یافتن بازماندگان فرستاده شدند اما این گروه تنها موفق به یافتن تعداد کمی اسکلت شدند و داستان‌هایی از شکارچیان اینوئیت دربارهٔ شماری از مردان سفیدپوست شنیدند که هنگام عبور از سرزمین یخ‌زده مرده بودند. هر دو کشتی به طور کامل از بین رفته بودند، اما در سال ۲۰۱۴ و با استفاده از فناوری جدید، جغرافیای محل پیدا شد و یک تیم تجسس کانادایی با استفاده از سونار، یکی از کشتی‌ها را به نام اچ ام اربوس ۳ در کف دریای گذرگاه شمال غربی پیدا کرد و ناقوس آن را با خود آورد.

قطب شمال شامل مناطقی از کانادا، فنلاند، گرینلند، ایسلند، نروژ، روسیه، سوئد و ایالات متحدهٔ آمریکا (آلاسکا) است. این منطقه سرزمین نامتعارف‌هاست: در طول تابستان ممکن است برای دوره‌ای کوتاه، دمای هوا در برخی از نقاط آن به ۲۶ درجه سانتیگراد برسد اما در بیشتر سال میانگین دما منفی ۴۵ درجه است. یک دشت وسیع صخره‌ای که در معرض وزش بادهای سرد است، آب‌دره‌های دیدنی، بیابان‌های قطبی و حتی رودخانه‌ها، چشم‌انداز این منطقه هستند.

اقیانوس منجمد شمالی وسعتی نزدیک به ۵.۴ میلیون مایل مربع دارد؛ شاید کوچک‌ترین اقیانوس جهان باشد، اما مساحتش تقریباً برابر با کل روسیه و یک و نیم برابر وسعت ایالات متحدهٔ آمریکا است. فلات‌های قاره‌ای در کف این اقیانوس نسبت به تمام اقیانوس‌های دیگر فضای بیشتری اشغال کرده‌اند و این یکی از مسائلی است که باعث شده تا توافق در مورد حوزه‌های حاکمیت این اقیانوس با مشکل روبرو شود.

کلمهٔ «arctic» (شمالگان) از کلمهٔ یونانی artikos به معنای «نزدیکی به خرس» می‌آید و اشاره‌اش به صورت فلکی «دب اکبر» است که دو ستارهٔ آخر آن به سمت ستارهٔ شمالی نشانه رفته‌اند.

تأثیرات گرمایش جهانی در حال حاضر بیش از هر زمان دیگری خود را در قطب شمال نشان داده است: یخ‌ها در حال ذوب شدن هستند که همین مسئله، دسترسی به این منطقه را آسان‌تر می‌کند و این موضوع، با کشف ذخایر انرژی و توسعهٔ فناوری به منظور استخراج آن همزمان شده که توجه همهٔ کشورهای نزدیک به قطب را به سمت منافع و ضررهای بالقوهٔ این محیط دشوار جهان معطوف کرده است.

«دو نوع مشکل در قطب شمال وجود دارد: خیالی و واقعی. از بین این دو، مشکل خیالی واقعی‌تر است.» ویلهلمور استفنسن، قطب شمال در مرز واقعیت و افسانه

حملهٔ آرژانتین به فالکلند به دو دلیل غیرمحتمل است. اول: آرژانتین در حال حاضر یک کشور دموکراتیک است و می‌داند که بسیاری از ساکنان این جزایر مایل به ماندن در دایرهٔ حاکمیت بریتانیا هستند و دوم: بریتانیایی‌ها که یک‌بار گَزیده شده‌اند دوباره آن را تکرار نمی‌کنند. آن‌ها ممکن است که در حال حاضر فاقد ناو هواپیمابر باشند که هشت هزار مایل را به سمت جنوب اقیانوس اطلس دریانوردی کنند، ولی هم‌اکنون چند صد نیروی رزمی، همراه با سامانه‌های پیشرفتهٔ راداری، موشک‌های زمین به هوا، چهار جنگندهٔ یوروفایتر و احتمالاً یک زیردریایی دارای توان حملهٔ هسته‌ای در همان اطراف دارند. نیروی هوایی آرژانتین از هواپیماهایی استفاده می‌کند که چند دهه قدیمی‌تر از یوروفایتر هستند، دیپلماسی بریتانیا هم یک‌بار مانع تلاش آرژانتین برای خرید هواپیماهای مدل جدیدتر از اسپانیا شد. خرید هواپیما از آمریکا نیز با توجه به روابط ویژهٔ انگلیس و ایالات متحده نیز اساساً مطرح نشده است؛ بنابراین احتمال اینکه آرژانتین پیش از سال ۲۰۲۰ در موقعیت حمله باشد، خیلی ضعیف است.

آنچه که بریتانیا جزایر فالکلند می‌خواند، آرژانتین از آن با نام مالویناس یاد می‌کند و کلمهٔ «F» برای آرژانتین، یادآور رخدادی غم‌انگیز است. در آرژانتین پذیرفتنی نیست که نقشه‌ای چاپ شود و این جزایر را به هر نام دیگری جز «جزایر مالویناس» نام‌گذاری کنند و به تمام کودکان مدارس ابتدایی، ترسیم دو جزیرهٔ اصلی در غرب و شرق آموزش داده نشود. به دست آوردن مجدد «خواهران کوچک از دست رفته» انگیزه‌ای ملی برای نسل‌های متوالی بوده است و بسیاری از همسایگان لاتین‌اش نیز از موضع این کشور حمایت می‌کنند.

آرژانتین هیچ‌وقت به طور کامل از مزایایش استفاده نکرده است. این کشور صد سال پیش در میان ده کشور ثروتمند دنیا ـ حتی جلوتر از فرانسه و ایتالیا ـ قرار داشت. اما ناکامی در تنوع‌سازی، جامعهٔ طبقاتی و ناعادلانه، سیستم آموزشی ضعیف، سلسله کودتاها و سیاست‌های اقتصادی کاملاً متفاوت طی دورهٔ دموکراتیک سی سال گذشته، موجب تضعیف شدید موقعیت آرژانتین شده است. برزیلی‌ها دربارهٔ همسایهٔ پرافادهٔ خود طنزی دارند به این مضمون: «تنها مردمی این چنین پیچیده می‌توانند چنین افتضاح بزرگی به بار بیاورند». آرژانتین باید از این وضعیت عبور کند و گاو مرده شاید در این زمینه کمک حال باشد. گاو مرده یا واکا موئترا، میدان نفتی شیل آرژانتین است که همراه با سایر مناطق نفت شیل این کشور می‌تواند تا ۱۵۰ سال نیازهای انرژی آرژانتین را تأمین کند و تولید اضافی آن نیز صادر شود. این میدان در منطقهٔ پاتاگونیا در نیمکرهٔ پایینی آرژانتین و در مرز غربی آن با شیلی قرار دارد.

بریکس نشست سالانه برگزار می‌کند و برزیل هر از چندگاهی در خصوص مسائل بین‌المللی با هند و آفریقای جنوبی همکاری می‌کند، به طوری که تا حدودی بازتابی از فعالیت‌های جنبش عدم تعهد در زمان جنگ سرد است، اما به روسیه و چین که گاهی اوقات موضع خصمانه‌ای نسبت به ایالات متحده اتخاذ می‌کنند، ملحق نمی‌شود.

بریکس نشست سالانه برگزار می‌کند و برزیل هر از چندگاهی در خصوص مسائل بین‌المللی با هند و آفریقای جنوبی همکاری می‌کند، به طوری که تا حدودی بازتابی از فعالیت‌های جنبش عدم تعهد در زمان جنگ سرد است، اما به روسیه و چین که گاهی اوقات موضع خصمانه‌ای نسبت به ایالات متحده اتخاذ می‌کنند، ملحق نمی‌شود.

برزیل با تکیه بر قدرت دیپلماتیک و اقتصادی خود به دنبال یک آمریکای جنوبی نیرومند است. این کشور به طور کلی ذاتاً ماهیتی غیرتهاجمی دارد، سیاست خارجی‌اش بر مبنای عدم مداخله در امور داخلی دیگر کشورهاست و احتمال جنگ با همسایگانش تقریباً بعید است. برزیل توانسته است که با یازده کشور دیگر آمریکای جنوبی روابط خوبی برقرار کند، هر چند با ۹ کشور مرز مشترک دارد.