بریده‌هایی از کتاب آدمی

چند سال پیش از مردم سی کشور مختلف پرسشی ساده کردند: «در کل، فکر می‌کنید دنیا رو به بهتر شدن است، فرقی نکرده یا دارد بدتر می‌شود؟» در تمامی کشورها، از روسیه تا کانادا و از مکزیک تا مجارستان، اکثریت قاطع پاسخ دادند که اوضاع دارد بدتر می‌شود. (۲۴) واقعیت دقیقاً خلاف این است. در چند دههٔ اخیر، فقر شدید، قربانیان جنگ، مرگ و میر نوزادان، جرم، قحطی، کار کودکان، مرگ بر اثر بلایای طبیعی، و تعداد سقوط هواپیما همه افت کرده‌اند. ما داریم در ثروتمندترین، امن‌ترین و بهداشتی‌ترین دوران زندگی می‌کنیم.

افراد پیگیر اخبار بیشتر ممکن است با عباراتی از قبیل «اغلب مردم فقط به فکر خودشان هستند» موافق باشند. تعداد بیشتری از آنها باور دارند که ما به‌عنوان فرد در بهبود جهان ناتوانیم. اینکه آنها دچار تنش عصبی و افسردگی باشند محتمل‌تر است.

اولین کسی که در دههٔ ۱۹۹۰ وارد این حوزهٔ تحقیقاتی شد، جرج گِربنِر (۱۹۱۹-۲۰۰۵) بود. او برای توصیف پدیده‌ای که پیدا کرده بود هم اصطلاحی ابداع کرد: سندروم جهان پست، که عوارض بالینی آن بدبینی، مردم‌گریزی و بدگمانی است.

به من آموخته بودند که خبر برای رشد فکری فرد مفید است. اینکه به‌عنوان شهروندی متعهد وظیفه داریم روزنامه بخوانیم و اخبار شبانه را تماشا کنیم. یعنی هرچه بیشتر اخبار را دنبال کنیم، مطلع‌تر هستیم و مردم‌سالاری ما سالم‌تر است. این هنوز داستانی است که بسیاری از والدین به فرزندان خود می‌گویند، اما دانشمندان دارند به نتایج بسیار متفاوتی می‌رسند. تحقیقات زیادی نشان می‌دهد که اخبار برای سلامت فکری خطرناک است. (۲۳)

این مرا به فکر انداخت. چرا انسان‌ها را بد می‌دانیم؟ آغازگر باور به سرشت شرور نوع ما چه بود؟ لحظه‌ای فرض کنید که مواد جدیدی به بازار آمده است. بسیار اعتیادآور است و چیزی نمی‌گذرد که همه گیرش می‌افتند. دانشمندان تحقیق می‌کنند و به این نتیجه می‌رسند که مواد مزبور باعث می‌شود «برداشت غلطی از خطر، دلهره، روحیهٔ بد، ناتوانی آگاهانه، احساس تحقیر و کینه به دیگران، و فقدان عاطفه» ایجاد شود. (۲۲) آیا از این ماده استفاده خواهیم کرد؟ آیا فرزندانمان اجازهٔ امتحان آن را دارند؟ آیا حکومت آن را مجاز خواهد دانست؟ پاسخ تمامی این پرسش‌ها این است: آری. چون چیزی که از آن گفتم هم‌اکنون نیز از بزرگ‌ترین اعتیادهای زمانهٔ ماست. ماده‌ای که هر روز استفاده می‌کنیم، یارانهٔ هنگفتی دارد و در مقیاسی گسترده میان کودکان ما منتشر می‌شود. این ماده، اخبار است.

من در این کتاب ده‌ها متفکر معرفی خواهم کرد که به بی‌اخلاقی ما اعتقاد راسخ دارند. باوری سیاسی؟ باز هم خیر. بسیاری از ادیان غرق گناه بودنِ انسان‌ها را جزئی از باور خود می‌دانند. سرمایه‌داران متعددی فرض می‌کنند که انگیزهٔ همهٔ ما نفع شخصی است. بسیاری از طرفداران محیط زیست بشریت را آفتی مخرب می‌دانند که بر زمین جولان می‌دهد. هزاران دیدگاه؛ یک برداشت از سرشت بشر.

همان‌قدر دربارهٔ اطلاعاتی که به ذهن خود وارد می‌کنید دقت داشته باشید که در مورد غذایی که به بدن خود می‌رسانید دقت می‌کنید.

برخی چیزهای دیگر بالقوه حقیقت دارند، اگر باورشان داشته باشیم. باور ما به چیزی تبدیل می‌شود که جامعه‌شناسان به آن پیشگویی کامبخش می‌گویند: اگر پیشگویی کنید که بانکی ورشکسته می‌شود و این باعث شود تعدادی زیاد متقاعد شوند و حساب خود را ببندند، پس شکی نیست که بانک ورشکسته می‌شود.

برخی چیزها حقیقت دارند، چه باورشان کنی و چه نکنی

فاجعه‌ها باعث می‌شوند که بهترین خصوصیات افراد ظاهر شود. من هیچ یافتهٔ جامعه‌شناختی که تا این حد تأیید محکم داشته باشد و تا این حد به‌راحتی نادیده گرفته شده باشد ندیده‌ام. تصویری که رسانه‌ها به خورد ما می‌دهند دائماً برعکس چیزی است که بعد از وقوع فاجعه اتفاق می‌افتد. در همان زمان و در نیواورلئان، تمامی این شایعاتِ دیرپا به قیمت جان افراد تمام می‌شد.