بریده‌هایی از کتاب فضیلت کناره گرفتن

فناوری‌های تازه مشکلات و مخاطرات تازه‌ای به وجود آورده‌اند که –تقریباً به‌شکل متناقضی- می‌کوشیم با ساختن فناوری‌های جدیدتر آن‌ها را رفع کنیم.

اصلی‌ترین خطراتی که بشریت را تهدید می‌کرد روزگاری از نیروهای طبیعت برمی‌خاست؛ اما امروزه از خودش نشئت می‌گیرد،

وقتی‌که -علی‌رغم نرخ بالای بیکاری در کشور- خودِ افراد را مقصر می‌دانیم که انگیزهٔ کافی برای پیداکردن شغل ندارند. انگیزه ممکن است یکی از مؤلفه‌ها باشد، اما مسئلهٔ بزرگ‌تر، به احتمال زیاد، کمبود ساختاری مشاغل است و از این لحاظ، نامنصفانه است که از فرد بخواهیم زندگی‌نامه‌اش را زیرورو کند تا راه‌حلی برای ناهماهنگی‌های سیستمی پیدا کند.

مشکل ایتجاست که جامعهٔ مدرن بر مفهومی خطی از «بیشتر و بیشتر و بیشتر» -یا به قول آن آهنگِ محبوبِ دفت پانک «سخت‌تر، بهتر، سریع‌تر، قوی‌تر» آن‌هم با صدایی رباتی- بنا شده است

تعداد انسان‌هایی که در فقر مطلق زندگی می‌کنند طی دهه‌های اخیر با روند ثابتی روبه‌کاهش بوده است. بسیاری از انسان‌ها این روزها وضع بهتری پیدا کرده‌اند و آموزش بهتری می‌بینند، همین‌طور نرخ مرگ‌ومیر نوزادان کاهش یافته است.

شکست در استفادهٔ مناسب از فنونِ خویشتن‌داری معادلِ ضربه‌واردکردن به خودمان است.

یکی از راه‌های جایگزین این است که سعی کنیم به هیچ‌چیز خاصی اهمیت ندهیم چون نمی‌خواهیم هیچ سدی جلوِ راهمان قرار بدهیم و ترجیح می‌دهیم تا جایی که امکان دارد همه‌چیز را تجربه کنیم. در نگاه کیرکگوری، چنین کاری باعث نوعی یأس زیبایی‌شناختی می‌شود و زندگی تبدیل می‌شود به سفری بی‌پایان برای شکار طعمهٔ تجربیِ بعدی. اگر چنین کنیم، زندگی‌ای را از سر می‌گذرانیم که هیچ شکل خاصی ندارد، چون نمی‌خواهیم به دنبال چیز واحدی باشیم، می‌خواهیم همه‌چیز را باهم داشته باشیم: کاری که محکوم به شکست است.

پس این خطر وجود دارد که طلبیدنِ چیزی واحد به ناامیدی ختم شود، چراکه در جایی از مسیر شکست می‌خوریم. اما این خطری است که می‌ارزد آن را به جان بخریم. این خطری است که وقتی تصمیم می‌گیریم ازدواج کنیم و با بله‌گفتن عهدی همیشگی می‌بندیم آن را می‌پذیریم، علی‌رغم اینکه به‌خوبی می‌دانیم نزدیک به نیمی از ازدواج‌ها درنهایت به جدایی منجر می‌شود.

اهمیت‌دادن به چیزی با حرص یا میلِ چیزی را داشتن متفاوت است.

کسی که به‌نحوی راستین طالب نیکی است تنها شخصِ آزاد است، او از طریق نیکی است که به آزادی رسیده است. اما آن کس که فقط به‌خاطر ترسش از مجازات طالب نیکی است طالبِ راستینِ نیکی نیست و به همین خاطر، نیکی او را به بردگی خواهد کشید».

دل‌نگرانی دربارهٔ منزلتی که در جامعه داریم به امری رایج تبدیل شده، احساسی کاملاً آشنا در جامعه‌ای که بر اساس نمایش ساخته شده است: آیا به اندازهٔ کافی خوب هستم؟ بقیه درباره‌ام چه فکری می‌کنند؟ (۱۳) در مقابل، این کتاب فایده‌های راضی‌بودن را برجسته می‌کند. پیامش این است که دلهره نداشته باشید، چراکه درنگ‌کردن و کناره‌گرفتن به شما کمک خواهد کرد تا قدر آنچه را دارید بهتر بشناسید.

زیگمونت باومن، جامعه‌شناس لهستانی-بریتانیایی، در کتاب‌های متعددش این روند را به تغییر از فرهنگِ جامد به سوی فرهنگ مایع تعبیر کرده است. فرهنگ جامدی که در دفترچه‌های پس‌انداز و تأکید بر صرفه‌جویی و به‌عقب‌انداختنِ امیال متجلی شده بود به فرهنگِ کارت‌های اعتباری تبدیل شد که مردم را تشویق می‌کرد تا «رؤیاهایشان را دنبال کنند» و فراتر از توانایی مالی‌شان مصرف کنند. باومن مدرنیتهٔ جامعهٔ مصرفی را «مایع» توصیف می‌کند و براین‌اساس، هر فردی هم ناچار است مایع باشد تا بتواند همپای این مدرنیته جلو بیاید.

انسان‌هایی که به دلیل تغییرات اقلیمی مجبور به ترک محل زندگی خود شده‌اند (یعنی پناهجویان اقلیمی) همین الان دو برابر آوارگان جنگی است، تازه هیچ کم‌وکسری هم در تعداد جنگ‌ها نداشته‌ایم. به‌علاوه فعالیت‌های انسانی اثر مخربی بر تنوع زیستی داشته است، طوری‌که در طول چهل‌وپنج سال گذشته، یا زمانی در همین حدود، تقریباً دوسوم گونه‌های حیوانی روی زمین منقرض شده‌اند.

صنعتِ خوشبختی ناچار است اهمیت محیط و موقعیتِ فرد را کم‌اهمیت جلوه بدهد و به‌جای آن ادعا کند که «خوشبختی یک انتخاب است!» و به‌این‌ترتیب هر کدام از ما، اگر بخواهیم شاد و خوشبخت باشیم، خودمان مسئولِ گرفتنِ تصمیمات درست هستیم.

چرا عمر مفید جنبش زندگی ساده این‌قدر کوتاه بود؟ شاید به این خاطر که اصلی‌ترین مخاطبانش ثروتمندان و دارندگان بودند، کسانی که می‌توانستند ساده و تمیز زندگی کنند، آدم‌هایی که این‌قدر وقت داشتند که مدیتیشن کنند و با خودشان به صلح برسند.

رابرت گودین، فیلسوف سیاسی، در کتابی تفکربرانگیز به نام دربارهٔ آرام‌گرفتن، به پژوهشی ارجاع می‌دهد که به‌دست گروهی از تاریخ‌نگاران و دانشمندان علوم‌سیاسی انجام شده است و نشان می‌دهد که بعد از فروکش‌کردنِ تنش میان کشورها یا گروه‌ها (مثلاً بعد از جنگ‌ها)، صلح پایدار در مواقعی محتمل‌تر است که طرفِ برنده به کمتر از آنچه می‌تواند از آنِ خود کند رضایت بدهد.

بسیاری از اقتصاددانان موافقت خواهند کرد که زندگی نیک یعنی رسیدن به آرزوها و ترجیحاتِ فردی‌مان، حالا این آرزوها هرچه که می‌خواهد باشد. سیگال، مانند ارسطو، معتقد است که نه‌تنها در پرتوِ ارزش‌های اخلاقی، بلکه به شیوه‌ای عقلانی نیز می‌توان دربارهٔ مشروعیتِ ترجیحات ما چون‌وچرا کرد. بیشترِ ما ترجیحاتی داریم که مشخصاً چیزهای مطلوبی نیستند، چون یا غیراخلاقی‌اند یا خیلی پایدار نیستند.

ضروری است که بفهمیم برای پیش‌بردن زندگی‌های شخصی‌مان تک‌تکمان به جمع وابسته‌ایم. تفاوت میان فرد و جامعه را نباید مثلِ نوعی دوگانه در نظر گرفت چراکه این دو اساساً به هم وابسته‌اند.

چرا نباید صرفاً همان‌طوری که خودمان دوست داریم و صحیح می‌دانیم رفتار کنیم؟ زیرا کنارگذاشتن آداب اجتماعی لزوماً به آزادی نمی‌انجامد (گرچه در مورد کنارگذاشتن آدابی که در گذشته برای سرکوب زنان به کار گرفته می‌شد منجر به آزادی هم می‌شود)، بلکه برخلاف این، بسیار محتمل است –همان‌طورکه جامعه‌شناسی به نام ریچارد سِنِت یادآور شده است- که باعث ازدست‌دادن آزادی و بیشتر قدرت‌گرفتنِ قدرتمندان شود

به نفع هر جامعه است که شهرهایی سالم و زیبا بسازد، به دلیل آنکه مردمی که در این شهرها زندگی می‌کنند مجبور نیستند، به همان اندازه که از امکانات شهرشان بهره‌مند می‌شوند، پول دربیاورند. مردمی که در اجتماعاتی زندگی می‌کنند که پارک‌ها و میدان‌های عمومی خوب دارد لزوم کمتری می‌بینند که باغ شخصی برای خودشان بسازند