بریده‌هایی از کتاب مغز جنسیت زده

«دقیق‌ترین تحقیقات آناتومی ما هیچ تفاوتی را بین زن و مرد در این بخش از بدن (سر) نشان نمی‌دهند. مغز یک زن دقیقاً همانند مغز یک مرد است.»‌

تا قبل از قرن بیست‌ویکم باور عمومی این بود که بیولوژی سرنوشت مغز را تعیین می‌کند. ختم کلام این بود که سوای انعطاف‌پذیری شناخته‌شده در سنین کودکی، مغز ما در بزرگسالی نیز همان است که با آن به دنیا آمده‌ایم (فقط بزرگ‌تر و با مدارهایی متصل‌تر)، و وقتی به بلوغ می‌رسیم، مغزمان به حد نهایی رشدش می‌رسد و همان اطلاعات ژنتیکی و هورمونی را منعکس می‌کند که برایش برنامه‌ریزی شده است؛ درواقع هیچ ارتقا یا سیستم‌عامل جدیدی در کار نیست. این گزاره در سی‌وچند سال اخیر تغییر کرده است، حالا می‌دانیم که مغز ما خاصیت انعطاف‌پذیری و شکل‌پذیری دارد و این یافته پیامدهای چشمگیری برای درک ما از درهم‌تنیدگی مغز با محیط به همراه دارد.

در کارزار اثبات فرودستی زنان و بیولوژی‌شان، ابتدا بر اندازهٔ مغز تمرکز می‌شد. این واقعیت که محققان فقط به مغز مردگان دسترسی داشتند نتوانست راه را بر اظهارنظرهای قاطع دربارهٔ مغز و توانمندی‌های ذهنی کمتر زنان، رنگین‌پوستان، مجرمان و طبقات فرودست سد کند. با نبود دسترسی مستقیم به مغز درون جمجمه، ابتدا به‌جای اندازهٔ مغز، از اندازهٔ سر استفاده می‌شد. لوبون این بار هم حامی پروپاقرص این «تحقیق» بود و به این منظور یک سفالومتر ساخت که همه‌جا همراه خودش می‌برد تا اندازهٔ سر کسانی را اندازه‌گیری کند که کمابیش محتمل بود «ساختمان ذهنی» شان تاب دشواری‌های استقلال و آموزش را نداشته باشد.

«دقیق‌ترین تحقیقات آناتومی ما هیچ تفاوتی را بین زن و مرد در این بخش از بدن (سر) نشان نمی‌دهند. مغز یک زن دقیقاً همانند مغز یک مرد است.»‌

یکی از اولین مواردی که توجه مغز ما را به خود جلب می‌کند قواعد بازی جنسیت است. بمباران بی‌وقفهٔ جنسیتی که از رسانه‌های اجتماعی و خبری به ما می‌رسد جنبه‌ای از زندگانی این انسان‌های کوچک است که ما باید بادقت مراقب آن باشیم. وقتی به این حقیقت پی می‌بریم که مغز ما نه‌تنها تشنهٔ یافتن قواعد جدید بازی است و اشتهایی خاص برای قواعد اجتماعی دارد، بلکه منعطف و شکل‌پذیر هم هست، قدرت کلیشه‌های جنسیتی برایمان مشهود می‌شود.

مغز به‌اصطلاح «زنانه» در طول قرن‌ها با صفت‌هایی مانند کوچک، رشدنیافته، کمتر تکامل‌یافته، سازمان‌نیافته و به‌طورکلی معیوب برچسب خورده است. همچنین اهانت‌های دیگری نیز به‌عنوان دلیل فرودستی، آسیب‌پذیری، ناپایداری هیجانی و ناتوانی علمی روی آن تلنبار شده‌اند و ناتوان از پذیرش مسئولیت، قدرت و عظمت معرفی‌اش کرده‌اند. درواقع، نظریه‌ها دربارهٔ فرودستی مغز زنان خیلی قبل از آن ظهور پیدا کردند که ما توانایی مطالعهٔ مغز سالم و در حال کار انسان را داشته باشیم. بااین‌حال، وقتی نوبت به یافتن توضیحی برای چرایی و چگونگی تفاوت زن و مرد رسید، «مقصر دانستن مغز زن» به شعاری مستمر و پیگیر تبدیل شد.

ادعاهای عجیبی نیز مطرح شده است (جایگاه فرودست زنان ناشی از این است که مغزشان ۱۴۰ گرم سبک‌تر از مغز مردان است). این ادعاهای بی‌شک مردود، هرازگاهی، به اشکالی دیگر از نو ظهور می‌کنند؛ مثلاً ناتوانی زنان در نقشه‌خوانی از ساختاربندی متفاوت مغزشان ناشی می‌شود.

ایدهٔ «جنس» قائل شدن برای مغز، اینکه می‌توانید مغزی را «مؤنث» یا «مذکر» بخوانید و هر نوع تفاوت در رفتار، توانایی، موفقیت، شخصیت و حتی امید و آمال را به داشتن یکی از این انواع مغز نسبت دهید. این تفکر، علم شناخت مغز را قرن‌ها به گمراهی کشانده، کلیشه‌هایی مخرب را جا انداخته و به اعتقاد من، راه پیشرفت اجتماعی و برابری فرصت‌ها را مسدود کرده است.

مغز مدام در حال حدس زدن اتفاق‌های بعدی است و قالب‌های پیش‌فرض و «تصویرهایی راهنما» را می‌سازد تا به ما کمک کند میان‌برهایی برای مسیر زندگی‌مان خلق کنیم. می‌توانیم مغز را به‌صورت سیستم حدس زدن کلمه‌ها روی صفحه‌کلید موبایل یا یک سیستم راهبری ماهواره‌ای تصور کنیم که کلمه‌ها و جمله‌های ما را برایمان کامل می‌کند، یا انتهای یک الگوی بصری را حدس می‌زند تا ما با سرعت بیشتری به زندگی خود برسیم، یا ایمن‌ترین مسیرها را برای «افرادی مثل ما» انتخاب و ما را راهنمایی می‌کند