بریده‌هایی از کتاب متفکران بزرگ

تئوری شوپنهاور این است که این توانایی ارادهٔ زندگی که به جای سعادت ما اهداف خود را پیش ببرد، با وضوحی خاص در لحظهٔ هولناک و غم انگیز بعد از ارگاسم احساس می‌شود: «درست بعد از مقاربت خندهٔ شیطان شنیده می‌شود». شوپنهاور با نگاه به چشم انداز انسان به حال ما افسوس می‌خورد. ما شبیه حیواناتیم ــ با این تفاوت که خودآگاهی بیشتر و رضایت کمتری داریم.

«این همه سر و صدا دربارهٔ عشق برای چیست؟ این همه اضطرار، هیاهو، دلهره و مشقت برای چیست؟»، «چون هدف نهایی تمام داستان‌های عاشقانه … در واقع، از تمام اهداف زندگی شخصی افراد مهمتر است؛ و بنابراین، کاملاً سزاوار جدیتی است که افراد با آن داستان را دنبال می‌کنند». زندگی پر از داستان‌های عاشقانه است چون «تکلیف نسل بعد را روشن می‌کند… وجود و سرشت خاص نسل‌های آینده بشر که قرار است به وجود بیایند». البته بعید است زمانی که با کسی قرار می‌گذاریم، به نسل‌های بعد فکر کنیم. اما از نظر شوپنهاور علتش این است که فهم «اهداف واقعی و تصمیمات پنهان ارادهٔ خودش را انکار می‌کند». چرا این فریب ضروری است؟ از نظر شوپنهاور، چون ما هیچ وقت نمی‌توانیم زاد و ولد کنیم مگر اینکه قبل از هر چیز ــ به معنای دقیق کلمه ــ عقل خود را از دست داده باشیم. این باور مردی بود که عمیقاً مخالف ملال، روزمرگی، ولخرجی و فداکاریِ بچه‌دار شدن بود.

اسپینوزا در سراسر نوشته‌اش مشتاق بود تا ایدهٔ عبادت را تضعیف کند. او می‌گفت در عبادت فرد به خدا متوسل می‌شود تا ساز و کار امور جهان را تغییر دهد. اما اسپینوزا استدلال کرد که این گمراهی کامل است. وظیفهٔ انسان این است که بفهمد چیزها چگونه و چرا آن‌طور هستند که هستند و به جای اینکه با خرده فرمایش فرستادن به آسمان به نحوهٔ وجود اعتراض کند، آن‌ها را بپذیرد. اسپینوزا به زیبایی اما به طعنه گفت: «اگر کسی عاشق خدا است نباید این خیال را داشته باشد که خدا هم باید در عوض عاشق او باشد». به عبارت دیگر، فقط یک خودشیفتگی خام (اما قوی) است که باعث می‌شود فرد هم به خدایی باور داشته باشد که قوانین ازلی فیزیک را آفریده و هم خیال کند که همین خدا برای بهبود زندگی او آن‌ها را تعلیق می‌کند.

رابطه‌ها، کارها و کشورهای ما ضرورتاً آن چیزی نیستند که دوست داریم باشند. این چیزی نیست که نتیجهٔ عمل ما باشد ــ رویدادها از نخست علیه ما بوده‌اند.

دموکراسی به سادگی می‌تواند استبداد خاص خودش را به وجود بیاورد که استبداد اکثریت است. گروه اکثریت می‌تواند نسبت به اقلیت‌ها بسیار بیرحم و ظالم باشد.

زندگی لزوماً آن‌قدرها هم ملالت‌بار و بی‌هیجان نیست. موضوع این است که ما فراموش کرده‌ایم به درستی به آن بنگریم، یادمان رفته است زنده بودن، به تمام‌معنا زنده بودن، چه حسی دارد.

کودکان اسیر عادت نیستند. به همین دلیل است که خیلی زود با چیزهای به‌غایت اساسی، اما پیش‌پاافتاده‌ای چون گل و لای، پریدن روی تخت، شن یا مزهٔ نان تازه ذوق‌زده می‌شوند.

آنچه مانع پیشرفت ما می‌شود معمولاً غرور و خودبینی نیست، بلکه فقدان اعتماد به نفس است.

اگر خوش‌بینی مهم است برای این است که نتیجهٔ بسیاری از کارهای ما به این بستگی دارد که چقدر در انجام آن کار خوش‌بین بوده‌ایم.

فردریش مجذوب طراحی زنان و مردان تنها بود؛ انگار معتقد بود مهمترین چیزها دربارهٔ ما فقط وقتی ظاهر می‌شوند که از سروصدای تمدن فاصله بگیریم.

فرهنگ ما باید ما را به جایی برساند که قدر زندگی روزمره، متوسط بودن و معمولی بودن را بدانیم.

فروید به ما یادآوری می‌کند که چیزی تبدیل به تابو نمی‌شود مگر اینکه تعداد زیادی از مردم در ناخودآگاه‌شان مشتاق شکستن آن باشند.

فیلم‌ها، تلویزیون، رادیو، مجلات و شبکه‌های اجتماعی امروز، از نظر آدورنو برای این طراحی شده‌اند که ذهن ما را همواره مشغول نگه دارند تا نتوانیم شناختی از خود یا اراده‌ای برای تغییر وضع سیاسی موجود داشته باشیم.

راه اصلاح اقتصادی نه کمک مادی، بلکه کمک فرهنگی است. آنچه امروز سرنوشت یک اقتصاد را تعیین می‌کند نرخ تورم نیست، بلکه برنامه‌ای است که امشب قرار است از تلویزیون پخش شود.

مشکل فضیلت این نیست که دشوار یا خلاف طبیعت است، مشکل این است که ما در برابر هر راه ساده‌ای که می‌تواند ما را بیش از هر چیز خشنود کند، مقاومت می‌کنیم.

سرنخ مهمی که موریس برای مصرف خوب بر آن تأکید داشت این است که شما «نباید هیچ چیزی در خانه داشته باشید که آن را مفید نمی‌دانید یا باور ندارید که زیبا است».

«عدم همکاری با شر، درست به اندازهٔ همکاری با خیر، تعهد اخلاقی ما است»

ثورو در وهلهٔ اول پی برد که ما به چیزهای خیلی کمی نیاز داریم. او پیشنهاد کرد به جای اینکه به داشته‌هایمان از دید حداکثری نگاه کنیم، به این فکر کنیم که با چه حداقلی‌هایی می‌توان زندگی کرد.

همان‌طور که خود مارکس گفت: «فیلسوفان صرفاً جهان را به شیوه‌های مختلف تفسیر کرده‌اند. اما نکته اینجا است که باید جهان را تغییر داد».

مارکس می‌گفت کار به یکی از این دو شیوه معنادار می‌شود. کار یا به طور مستقیم به کارگر کمک می‌کند که از رنج دیگری کم کند یا به نحو ملموسی کمک می‌کند که به رضایت دیگران اضافه کند.