بریده‌هایی از کتاب فلسفی زیستن

«بسیاری از مردم، از رضایت‌خاطر و آرامش‌خیال محروم‌اند، بدین سبب که ارزش‌های ایشان در هم ریخته، و در تضاد با یکدیگر قرار دارند. آنگاه که در پی تحقق توهمی از خوشبختی، تلفیقی دیوانه‌وار از «لذت‌جویی»، «ماده‌باوری» و «خودستایی» را دنبال می‌کنیم، درواقع زندگی خود را زایل کرده‌ایم، زیرا این‌ها ارزش‌هایی هستند که از دنیای مضحک امروز منبعث شده‌اند.»

«بدون احساس مباهات به‌دست بیاور و بدون دلبستگی بگذار از تو ستانده شود.»

«هرگاه که واکنش‌های تخاصم‌جویانه، اهریمنی، خشمگینانه و گستاخانه بروز می‌دهیم، آیا به مرتبهٔ جانوران وحشی، تنزّل نکرده‌ایم؟»

احساسات همچون سمّی بر سعادت ماست و ریشهٔ همهٔ رنج انسان، از احساسات اوست.

بله! زندگی سیلی می‌زند، لگد می‌کوبد، آب دهان بر زمین می‌افکند و پشتمان را به خاک می‌زند، اما اینها دلیل نمی‌شود که ما سپر انداخته، تسلیم شویم و بگریزیم. به عکس، از نو به پا می‌خیزیم و بهتر از پیش ادامه می‌دهیم. زندگی همین است؛ همچون رینگ مشت‌زنی که مدام با ضربات مشت و لگد دست به گریبان هستیم، ولی ما قاعده و روش خود را داریم.

«اگر به قصدِ عمل‌ورزی، اندیشه‌ها را نمی‌آموزید، پس آنها به چه کارتان می‌آیند؟

آنکه در پی خوب زیستن است باید دانشِ گران‌سنگی در باب خوب زیستن کسب کند.

«نخست تصمیم بگیرید چه می‌خواهید بشوید و آنگاه هر آنچه که ضرورت است را انجام دهید.»

«اگر شایسته نیست، انجامش ندهید؛ اگر حقیقت نیست، بر زبانش نیاورید.»

تنها کسی که زندگی را بر شما حرام می‌کند، خودتان هستید.

آرمان رواقی‌گری، غلبه بر غلیان شوریدگی‌هاست و این امر را با افزودن قدرت آدمی ممکن می‌داند؛ با علم به اینکه حذف این هیجانات عملی نخواهد بود. هرگاه گرگ درونی هیجانات غلیان کند، آن را با تمام وجود حس می‌کنیم، اما در عین‌حال می‌توان چنان به خودآگاهی افزود که به‌جای رفتار واکنشی منتج از هیجانات، تصمیم‌گیرندهٔ نهایی، خودِ ما باشیم.

دونالد رابرتسون در کتاب خود به نامِ «فلسفهٔ رفتار درمانی شناختی» به قیاس جالب توجهی دست زده است. وی معتقد است فیلسوفِ آرمانی در دنیای باستان، جنگاوری بود که تفکر را همواره به چالش می‌کشید، اما «اندیشیدنِ فیلسوف معاصر، در حدّ مطالبِ کتاب‌هاست و به مثابه کتابداری‌ست که در قفسه‌های مربوط به کتاب‌های فلسفی مشغول به کار است.

«تنها کلید پیروزی اهریمن آن است که نیکان، منفعل بنشینند.»

اگر دوستان شما کوشش نمی‌کنند از خود شخص بهتری برکشند، مشوّق خوبی برای تعالی‌جویی شما نیستند، همت بلند شما را در ایجاد محیطی اخلاقی، تقویت نمی‌کنند، زمان آن فرا رسیده که دورشان را خط بکشید. حتماً ضرورتی ندارد که به‌کل با آنها قطع رابطه کنید و هرگز چشم در چشم هم نشوید،‌ اما آگاهانه مدت زمان معاشرت را به حداقل می‌رسانید.

«شما حد وسط و میانگین پنج انسانی هستید که بیشتر وقت خود را با آنها می‌گذرانید.»

«از دوستی با آنان که اهل اندیشیدن نیستند، بپرهیزید. اگر گریزی از آن نیست، مراقب باشید به مرتبهٔ ایشان نزول نکنید. زیرا خود نیک می‌دانید اگر رفیقی کمی چرک‌آلود باشد، دوستان وی نیز، در مراوده با او، اندکی خواهند شد، فارغ از آنکه بدون حضور او، چقدر پاکیزه‌اند.» اپیکتتوس

چنان می‌توان خود را شکل و فرم داد که به‌رغم خشم، آرامش از کف ندهیم یا در لحظات دلهره‌آور، همچنان با شجاعت پیش رویم؛ با وجود اینکه گرگ درونی ما را سوی غرب می‌کشد، روانهٔ سمت شرق شویم. نیک‌بختانه نیاز به انکار این گرگ درونی نیست یا مکلف به کشتن آن نیستیم (که قطعاً امری‌ست محال). تمام تلاش رواقی‌گری این است که از وجود این گرگ آگاه باشیم تا افسار آن را به دست گیریم.

رواقی‌گری کوچک‌ترین نشانی از سرکوب کردن احساسات یا پنهان کردن آنها و بی‌احساس بودن ندارد. از قضا اذعان کردنِ هیجانات در این فلسفه اساسی‌ست، اینکه به علل بروز این شوریدگی‌ها پی ببریم و در نهایت بتوانیم نیروی حاصل از آنها را در مسیر دیگری به کار گیریم که منجر به مصلحتمان شوند. به بیان دیگر، از بردگی هیجانات منفی رهایی یافتن و به نوعی مهار کردن آنها، نه اینکه از شرّ آنها خلاص شویم.

«چه خوش‌تر است گزند را التیام بخشید تا آنکه از آن انتقام‌جویی کرد. کینه‌جویی چندین برابر آسیب بارقهٔ اولیهٔ آن، وقتتان را تلف می‌کند و به شما گزند می‌رساند و خشم نیز رنج را به درازا می‌کشاند. پس معقول‌تر است پاسخ را واژگونه داد. چه کسی بر این باور است که لگدِ چهارپایی را بایست با لگد پاسخ داد و نیز دندان گرفتنِ سگ را، با دندان گرفتن؟!» سنکا

«جانوران وحشی، زمانی که خطر را می‌بینند، از آن می‌گریزند و آنگاه که نجات یافتند، دلهره ایشان پایان می‌یابد. اما آدمیان از شکنجهٔ گذشته و آینده خلاصی نمی‌یابند.»