بریده‌هایی از کتاب برگ‌ریزان

۱۴: درباره جنسیت چرا من این اندازه دوستدار و طرفدار زنانم؟ چگونه است که در کهنسالی، کم‌وبیش همان‌قدر نسبت به افسون‌های زنانگی حساسم که بیش از شش دهه پیش بودم، زمانی که هنوز در مدرسه یسوعی‌ها دانش‌آموز بودم و هر از گاهی مخفیانه به دیدن نمایش‌های هجوآمیز می‌رفتم؟ بار دیگر تأکید می‌کنم که زیبایی زنان، جز نوعی حس زیبایی‌شناسانه، میلی آگاهانه را در من برنمی‌انگیزد. این اما در صورتی است که فاصله‌ای میان ما باشد؛ اگر این زنان شیداگر کوچک‌ترین قدمی به سمت من بردارند، برای حفظ نجابت افکارم به سختی خواهم افتاد. گمانم این است که بیشتر مردان، با واکنشی تقریباً اکتسابی، به هر انگیختگی جنسی پاسخ خواهند داد؛ و این مرا به‌غایت حیرت‌زده کرده که چرا ما ماشین‌وارگان این چنین برنامه‌ریزی‌شده هستیم.

بر فراز کوهی ایستاده‌ایم و بی‌آنکه نیاز باشد به دوردست بنگریم، آن پایین، مرگ را می‌بینیم. با تمام توان بیشتر کار می‌کنیم تا فراموش کنیم که مرگ در انتظار ماست. نگاهمان را به خاطرات روزهایی برمی‌گردانیم که بویِ مرگ در آن راه نداشت. در جمعِ جوان‌ها شادمان می‌شویم چون سبکباری از فناپذیری را، گرچه گذرا و ناقص، بر ما می‌تابانند.

شاید سرزندگی عمومی ما، وابسته به تنشی میان جوانی و سالخوردگی است که در آن نوآفرینی با سنّت رودررو می‌شود، و حرارت آزمون و محک، با سردی تجربه درهم می‌آمیزند.

آزادی، فرزند نظم است و می‌تواند مادر آشوب باشد

تاریخ آزمایشگاهی پهناور است، جهان کارگاهش است، انسان موضوعش، و تاریخ‌نوشته‌ها شرح آزمایش‌هایش هستند. انسان دانا می‌تواند از تجربیات دیگران بیاموزد؛ یک ابله از تجربیات خود نیز نمی‌آموزد. تاریخ، تجربه‌های انسان‌های دیگر است، انسان‌هایی بی‌شمار در قرون بسیار. با افزودن ذراتی از آن تصویر گَردان به بینش خود، می‌توانیم بر زندگی‌هایمان چندباره بیفزاییم و درکمان را دوبرابر کنیم.

«تاریخ، آموزش فلسفه با مثال است.»

ارزش کلام و ادبیات این است که ما را قادر می‌سازند تجارب بیشتری نسبت به تجارب صرفاً شخصی به‌دست آوریم.

اگر آن روز فرا رسید که متخصصان غذایی ما دست‌آخر تصمیم‌شان را گرفتند که چه چیزی می‌دانند و کدام را باور دارند، از ایشان خواهم خواست که اصول غذایی را به‌مدت پانزده‌سال، هفته‌ای یک ساعت در هر مدرسه آموزش دهند، تا شاید مردم آگاهی یکپارچه‌ای از تغییرات غذایی لازم برای گذار از یک زندگی جسمانی و بیرونی، به یک زندگی ذهنی و پشت میز نشینی به‌دست آورند

ژاپن توسط جهانی که مصرّانه او را به خروج از انزوا و درآمدن از قناعت‌پیشگیِ زراعتی‌اش برمی‌انگیخت، ناگزیر وارد صنعت و تجارت شد، و با تعصب تندروانه یک نوکیشِ هیجان‌زده، به آموزش فناورانه روی آورد

اینک اما چه کسی برخواهد خواست تا دانش ما را به خرد، علم ما را به آگاهی، قدرت ما را به مقاصد انسانی و حکومت‌های حسادت‌ورز را به اتحادهایی صلح‌آمیز ارتقا ببخشد؟ چه کسی بر نفرت افسار خواهد زد و صلحی آرمانی را برای جهان متلاشی شده، کُشتارگر و انتحاری ما سازماندهی خواهد کرد؟

روان‌شناسی به بسیاری از بیماران کمک کرده است اما خیلی به‌ندرت براساس روانکاوی فرویدی. والاانگاری و بزرگ‌نمایی نظریه‌ها و روش‌های فرویدی به چیزی فرای خواست و عملکرد خود فروید، رویدادی مربوط به انقلاب جنسی در آمریکا بوده است.

هنرمندِ از بند رهیده می‌اندیشد که اگر هیچ قانون، معیار و نمونه‌ای وجود ندارد، می‌توانم هرچیزی را، هراندازه بدون فُرم، به‌عنوان هنر ارائه کنم؛ نیازی به آموختن طراحی ندارم، چرا که توده‌های بی‌شکلِ رنگ برای برانگیختن چشم‌های عادی و فریفتن میلیونرها کفایت می‌کند

در «شکوفایی فرهنگی‌مان» چیزی تصنعی و غیرواقعی حس می‌کنم، در اصرارمان به دیده شدن در کنسرت‌های گوشخراشی که حوصله‌مان را سر می‌برند، یا در نمایشگاه‌هایی که چرندیاتی بی‌معنا را به‌جای نقاشی، و نخاله‌های دور ریخته‌شده را به‌عنوان مجسمه به نمایش می‌گذارند. من با فلان هنردوست پرادایی که می‌گوید کسانی که هرگز نام پیکاسو را نشنیده‌اند یک مشت عوام بی‌فرهنگ و نفهم هستند موافق نیستم. با این‌حال ادامه می‌دهم.

سوسیالیسم خود را در سرمایه‌داری گنجاند بی‌آنکه نابودش کند

دلبستگی‌های سوسیالیستی من از انتخابات جان سالم به‌در بردند، و با انقلاب روسیه (۱۹۱۷) که من آن را با عنوان «نعمتی برای همه بشریت» ستودم، باز شعله‌ور شدند. این ایمان تا ۱۹۳۲، که من و آریل به سفری به سیبری و روسیه اروپایی رفتیم، دوام آورد؛ آنجا نه تنها آرمانشهری ندیدم، که شاهد هرج‌ومرج، کنترل شدید دولتی، وحشی‌گری و گرسنگی بودیم؛ ما با چنان سرخوردگی‌ای بازگشتیم که تقریباً دیگر هیچ‌وقت مانند گذشته نشدیم.

چرا هر چه پیرتر می‌شویم محافظه‌کارتر می‌شویم؟ آیا به این سبب است که در نظام موجود، جایی برای خود یافته‌ایم، به درآمد بیشتری رسیده‌ایم، و پس‌اندازهایمان را در اقتصادی سرمایه‌گذاری کرده‌ایم که هر شورشی علیه‌اش می‌تواند برایمان زیان‌آور باشد؟ به باور من، این دلیل اصلی است

اروپای غربی در این موارد بسیار خوش‌اقبال‌تر از ایالات متحد است. شهرهایش با مسئولانی که بهتر آموزش دیده‌اند بهتر مدیریت شده است، سنت‌های نظم اجتماعی‌اش ریشه‌های عمیق‌تری در تاریخ و خلق‌وخوی مردم دارند، و اقلیت‌های قومیِ ناهمگونش به‌نسبت کوچک‌ترند.

من تا موقعی که روزولت زنده بود هر بار به او رأی دادم. من او را میان بزرگ‌ترین رؤسای جمهورمان جای می‌دهم. او در ۱۹۴۱ با کمک‌رسانی به فرانسه و انگلستان دموکراسی را در خارج از مرزهایمان نجات داد؛ با تبدیل کردن دولت به عنوان ابزاری در راستای بهزیستی همگانی، به‌جای نوکری کردن برای سرمایه، دموکراسی را در خانه نجات داد

(فقط چهل و چهار سال داشتم، سنی که در فلسفه برابر با بچگی است)

با تاختن به این نهادهای سازنده، در واقع سدهایی را خراب می‌کنید که طی قرن‌ها کوشش و خردورزی در برابر وسوسه‌های وحشیانه، اخلال‌گرانه و فردگرایانه‌ای که در بطنِ آدمیان لانه دارند بنا شده‌اند؟ آن‌گاه که اختیار و مسئولیت والدین توسط جوانان «رها یافته از قید و بندها» پس زده شود چه می‌کنید؟ آن هنگامی که اوباش جوان، زندگی را برای آموزگاران مدارس به شکنجه‌ای روزانه تبدیل کنند، وقتی رهبران مذهبی‌تان ریشخند و بدنام شوند، وقتی آموزه‌های مسیحیت که حافظ زندگی هستند تضعیف شده باشد، وقتی حاکمان بر فسادِ دستگاه خود لبخند بزنند، وقتی جنایتکاران سازمان‌یافته از نیروی پلیس و دادگاه‌ها پُرزورتر باشند، وقتی تئاتر و ادبیات مردان را با تحریکات جنسی به جنون بکشانند، وقتی مردانی با جنونِ جنسی به دخترانتان تجاوز کرده یا آن‌ها را اغوا و سپس رها کنند، وقتی از ترسِ دزدی، نزاع و قتل جرئتِ پیاده‌روی در شب را نداشته باشید؟ تنهای یک کار است که می‌توانید انجام دهید: توبه‌کنان به دین بازگردید، و از کلیسا بخواهید تا عشقِ مسیح و ترس از خدای زنده و منتقم را در دلِ فرزندانتان جای دهد.