بریده‌هایی از کتاب ناقوس‌ها به صدا درمی‌آیند

علی در پاسخ به تهدیدهای معاویه می‌نویسد: «چنان که یادآور شدی، ما و شما دوست بودیم و خویشاوند؛ اما دیروز میان ما و شما بدان‌جهت جدایی افتاد که ما به اسلام ایمان آوردیم و شما کافر شدید و امروز ما در اسلام استوار ماندیم و شما پشت کردید نوشته‌ای که با گروهی از مهاجران و انصار به نبرد من می‌آیی؛ اگر در ملاقات با من شتاب داری دست نگه‌دار؛ زیرا اگر من به دیدار تو بیایم سزاوارتر است؛ همان شمشیری نزد من است که در جنگ بدر بر پیکر جد و دایی و برادرت زدم. به خدا سوگند، می‌دانم تو مردی بی‌خرد و کوردل هستی. بهتر است دربارهٔ تو گفته شود، از نردبانی بالا رفته‌ای که تو را به پرتگاه خطرناکی کشانده و نه‌تنها سودی برای تو نداشته که زیان‌بار بوده؛ زیرا تو غیر از گمشدهٔ خود را می‌جویی و غیر از گلهٔ خود را می‌چرانی و منصبی را می‌خواهی که سزاوار آن و در شأن آن نیستی. چقدر بین گفتار و کردارت فاصله است!

گفت: «این حرف‌ها باشد برای بعد علی چندین نامه برای من نوشته که پاسخ آن‌ها را داده‌ام. نه او حاضر است دست از سرم بردارد و مرا به حال خود بگذارد و نه من حاضرم با او بیعت کنم.» گفتم: «پس جنگی در راه است و تو مرا خواسته‌ای تا راه پیروزی را در جنگ با علی نشانت دهم.» گفت: «بله، جنگ با علی اجتناب‌ناپذیر است. علی قدرتمندتر از ماست، اما ما قدرتی داریم که علی ندارد و آن خدعه و نیرنگ است؛ ابزاری که در جنگ با علی بسیار به کار می‌آید.»

گفت: «می‌دانستم می‌آیی عمروعاص! تو روباه پیر را خوب می‌شناسم؛ بوی طعمه را از فرسنگ‌ها راه تشخیص می‌دهی.»

محمد خواست حرفی بزند، با دست به او اشاره کردم چیزی نگوید. رو به آن‌دو گفتم: «حرف‌هایتان را شنیدم. تصمیم گرفته‌ام به شام بروم و در کنار معاویه باشم. اگر او بر علی پیروز شد، حکومت مصر از آن من خواهد شد و شما پسرانم را نیز به حکومت ناحیه‌ای خواهم گمارد، اما اگر معاویه شکست بخورد، علی کسی نیست که از ما انتقام بگیرد. پس آماده شوید تا به‌سوی شام حرکت کنیم.»

بعد رو به من پرسید: «پدر! مگر شما دشمن عثمان نبودید؟ از وقتی شما را از امارت مصر برکنار کرد،‌ بارها شنیدم که او را دشمن خود می‌خواندید. آیا درست است که در خون‌خواهی عثمان با علی بجنگید؟ معاویه پسرعموی عثمان است و فرق چندانی با او ندارد. وقتی از هوش و تجربه و زیرکی تو بهره جست، تو را مثل هسته‌ای تلخ، تف خواهد کرد. بارها شنیدم که می‌گفتی معاویه همچون فیلی است که خرطومش برای جلب منافع شخصی‌اش دراز است. پس بدان که دعوت او از تو بوی دین‌خواهی و حق‌جویی نمی‌دهد. او تو را می‌خواهد تا از این مهلکه‌ای که درست کرده،‌ نجات یابد و ممکن است تو را نیز با خود ساقط کند و پس بهتر است به شام نروید.

حمد گفت: «حملهٔ علی سودی نخواهد داشت؛ مردم شام به تحریک معاویه تشنهٔ انتقام از قاتلان عثمان هستند، پس شام لقمهٔ راحتی برای حلقوم علی نخواهد بود. بهتر است نزد معاویه بروی و او را همراهی کنی.» عبدالله رو به محمد گفت: «اما خودت هم می‌دانی که این حرف‌ها دروغ است. عثمان به‌دست عده‌ای از مصریان به قتل رسید. حتی علی سعی کرد جلوی آن‌ها را بگیرد. از سویی، پدر خواهان به قتل رسیدن عثمان بود. همه می‌دانند پدر از مخالفان عثمان بوده است. حال چگونه می‌تواند در خون‌خواهی قتل عثمان در کنار معاویه قرار گیرد؟!»

علی شخصیتی است مثل اقیانوس؛ هرچه در عمق آن شنا کنی، شگفتی‌هایش آشکارتر می‌شود.»

پرهیزکار، مردم را با لقب‌های زشت نمی‌خواند؛ همسایگان را آزار نمی‌رساند؛ در مصیبت‌های دیگران شاد نمی‌شود و در کار ناروا دخالت نمی‌کند و از محدودهٔ حق خارج نمی‌شود.

خدایا به تو پناه می‌برم از آنکه در سایهٔ بی‌نیازی تو، تهی‌دست باشیم یا در پرتوی روشنایی هدایت تو، گمراه گردیم یا در پناه قدرت تو بر ما ستم روادارند.

کسی که به وجود آب اطمینان دارد، تشنه نمی‌ماند.»

علی شخصیتی است مثل اقیانوس؛ هرچه در عمق آن شنا کنی، شگفتی‌هایش آشکارتر می‌شود.»

تو بر نفس خود مسلط نخواهی شد مگر با یاد فراوان قیامت و بازگشت به‌سوی خدا.»

منت نهادن،‌ پاداش نیکوکاری را از بین می‌برد و کاری را بزرگ شمردن،‌ نور حق را خاموش می‌گرداند و خلاف وعده عمل کردن، خشم خدا و مردم را برمی‌انگیزاند

آن کسی که به وجود آب اطمینان دارد، تشنه نمی‌ماند.»

امام شما از دنیای خود به دو جامهٔ فرسوده و دو قرص نان رضایت داده است. هرچند شما توانایی چنین کاری را ندارید، اما با پرهیزکاری فراوان و پاک‌دامنی و راستی مرا یاری دهید.

حاکمی می‌تواند سال‌ها بر مسند قدرت تکیه زند که شیوه‌های برخورد با مردم را نیک بداند. قدرت شمشیر و زور و ایجاد رعب و وحشت در دل مردم،‌ شیوه‌ای است که بسیاری از حاکمان از آن پیروی کرده‌اند و می‌کنند. اما این شیوه چندان دوام نمی‌آورد،‌ بالاخره روزی خواهد رسید که مردم قیام کنند و در آن روز،‌ حتی قادر نخواهی بود سربازان خود را به جنگ آن‌ها بفرستی؛ زیرا سربازان تو، خود فرزندانِ این مردم‌اند. حاکمی که به دوام قدرت و حکومت خود فکر می‌کند زورگویی به مردم را چاشنی خدعه و نیرنگ‌هایی می‌کند که لازمهٔ هر حکومتی است. مردم را فقط با سیاست و تدبیر می‌توان استحمار کرد.

«برای شناخت علی، باید به وجدان خودت مراجعه کنی پدر و تعصب مسیحیت را از خودت دور کنی. علی را با هیچ‌کس قیاس نکنی مگر با خودش.»

آن کسی که به وجود آب اطمینان دارد، تشنه نمی‌ماند.»

اُمرا و حکام،‌ خود را مافوق دیگران می‌دانند و به خود حق می‌دهند از مزایایی برخوردار شوند که در دسترس دیگران نیست.

حاکمی می‌تواند سال‌ها بر مسند قدرت تکیه زند که شیوه‌های برخورد با مردم را نیک بداند. قدرت شمشیر و زور و ایجاد رعب و وحشت در دل مردم،‌ شیوه‌ای است که بسیاری از حاکمان از آن پیروی کرده‌اند و می‌کنند. اما این شیوه چندان دوام نمی‌آورد،‌ بالاخره روزی خواهد رسید که مردم قیام کنند و در آن روز،‌ حتی قادر نخواهی بود سربازان خود را به جنگ آن‌ها بفرستی؛ زیرا سربازان تو، خود فرزندانِ این مردم‌اند. حاکمی که به دوام قدرت و حکومت خود فکر می‌کند زورگویی به مردم را چاشنی خدعه و نیرنگ‌هایی می‌کند که لازمهٔ هر حکومتی است. مردم را فقط با سیاست و تدبیر می‌توان استحمار کرد. مردم طرفدار رسول‌الله و دین‌اند؛‌ پس تو نیز چون آنان خود را دین‌خواه نشان بده و در مجالس و مراسم مذهبی‌شان حاضر شو.