بریده‌هایی از کتاب اخبار

اخبار را همچون یک فرد مورد اعتماد، طرف مشورت خود قرار دادن و خطوط ذهنی خود را بر اساس آن تعیین کردن، مثل این است که پوسته صدفی دریایی را به گوش خود نزدیک کنیم و از شنیدن همهمه‌ای که در آن می‌پیچد، تحت تأثیر صدا و فریاد عدالتخواهی بشریت قرار بگیریم.

آدم بالغ خوشبختی که معروف نیست و نیازی به خودنمایی ندارد و به شغل متوسطی راضی و خشنود می‌شود، کسی است که در این سناریو بیشترین بهره را می‌برد، چون او از نظر یکی از بزرگ‌ترین موهبت‌هایی که به انسان ارزانی شده، بسیار غنی است: یعنی احساس اینکه در مرکز علاقه و توجه پدر و مادرش قرار داشته. یک دهه ابراز عشق و محبت والدین می‌تواند به فرد قدرت کافی برای روبه‌رو شدن با پنجاه سال نادیده گرفته شدن را بدهد. تنها نوع کودکی که قابلیت توصیف با کلمهٔ «مزیت‌دار» را کاملا دارد، آن است که نیازهای عاطفی کودک کاملا و به شکل مناسبی برآورده شده باشد.

اخبار تنها و قوی‌ترین نیرویی است که ضرباهنگ زندگی اجتماعی ما را تنظیم و کنترل می‌کنند. همین آموزش نرم و بی‌صداست که برداشت ما از همه امور اجتماعی، که فراتر از محدودهٔ توان ماست، را شکل می‌دهد و به همان مدل دلخواه خود می‌سازد.

دنیای مدرن به ما می‌آموزد که روش‌های دسیسه‌آمیزتر و بدبینانه‌تری نسبت به سانسور برای از بین بردن ارادهٔ سیاسی و آزادی‌های اجتماعی مردم وجود دارد؛ مثل سردرگم کردن، خسته کردن و منحرف کردن حواس اکثریت مردم از سیاست‌های جاری در سطح یک مملکت؛ آنهم با استفاده از عرضهٔ مداوم رویدادها در قالب خبر به شکلی آنچنان نامرتب و درهم، قطعه قطعه و متناوب، که اکثریت مخاطبان نمی‌توانند رشتهٔ مهم‌ترین موضوعات را برای مدت زمان معقولی دنبال کنند.

اغلب موضوعاتی که به عنوان خبر به ما تحمیل می‌شود، به معنی واقعی و طبق تعریف خبر نبوده و تنها برای ایجاد رعب و وحشت در ما تهیه و تولید شده‌اند. این کارکرد نفرت‌انگیز خبر هم بر پایه‌های ناآگاهی و جهل ما از چشم‌انداز گذشته و البته حال و آینده استوار بوده و خواهد بود.

پیش از آنکه فجایع و حوادثی که به وضوح ما را احاطه کرده‌اند، ما را غمگین و ناامید کنند، باید به یاد داشته باشیم و دائمآ به‌خود یادآور شویم که در خوش‌بینانه‌ترین و بهترین ارزیابی، اخبار نهایتآ فقط مجموعه‌ای از داستان‌های سرهم شده‌ای است که دربارهٔ همان چیزهائی است که در دنیای اطراف ما اتفاق می‌افتد، نه کمتر و نه بیشتر. آیا جامعهٔ ما فقط مصادیق این خبرها است؟

دنیای مدرن به ما می‌آموزد که روش‌های دسیسه‌آمیزتر و بدبینانه‌تری نسبت به سانسور برای از بین بردن ارادهٔ سیاسی و آزادی‌های اجتماعی مردم وجود دارد؛ مثل سردرگم کردن، خسته کردن و منحرف کردن حواس اکثریت مردم از سیاست‌های جاری در سطح یک مملکت؛ آنهم با استفاده از عرضهٔ مداوم رویدادها در قالب خبر به شکلی آنچنان نامرتب و درهم، قطعه قطعه و متناوب، که اکثریت مخاطبان نمی‌توانند رشتهٔ مهم‌ترین موضوعات را برای مدت زمان معقولی دنبال کنند.

به چه دلیل و چرا ما، یعنی مخاطبین، اخبار را چک و مرور می‌کنیم؟ چرا ما به اخبار عادت داریم و یا بهتر است گفته شود به خبر معتاد هستیم؟ به‌طور قطع و با اطمینان می‌توان گفت که، نگرانی و ترس و وحشت از آینده‌ای نامعلوم، ارتباط زیادی به این موضوع دارد و بنیاد اصلی اعتیاد ماست.

ین تصور همگانی که اخبار سیاسی خسته‌کننده و کسالت‌آور هستند، موضوع کوچک، غیرقابل اغماض و کم‌اهمیتی نیست؛ زیرا وقتی که اخبار با استفاده از تکنیک‌های پیچیده‌ای که به‌کار می‌برد، نتواند حس کنجکاوی تعداد زیادی از مخاطبان را تحریک کرده و توجه آنان را به خود جلب کند؛ این یعنی جامعه به‌طور ترسناکی نمی‌تواند خطر را احساس کند و در نتیجه نمی‌تواند با موقعیت‌های دشوار و بحرانی خود روبه‌رو شود. این عدم کارکرد احساس عمومی جامعه باعث می‌شود ارادهٔ عموم برای تغییر و بهتر شدن تضعیف شده و ذره ذره از بین برود.

بسیاری از داستان‌هائی که دربارهٔ کارهای ناشایست و نادرست سردمداران بدطینت از اخبار به ما القاء می‌شود، به طرز ماهرانه‌ای طراحی شده‌اند تا ما را از هدف نهائی و توجه به اصل قضیه دور کنند، همان هدفی که زمینه‌های خطاکاری و خدعه از آنها نشأت گرفته و در پشت پرده از آن پشتیبانی می‌کند. در واقع این کار به نوعی مغالطه و دادن آدرس اشتباه برای دور کردن جامعه از سرچشمه مشکلات است

دستگیری شخصیتی تبهکار می‌تواند دورهٔ رضایت عمیقی را به دنبال داشته باشد، اما امیدهایی که ایجاد می‌کند، ممکن است گمراه کننده باشند. حتی اگر تا آخرین نفر اشراف‌زاده‌های نوین وابسته به قدرت و ثروت‌اندوزان رانت‌خوار فاسد یا وزرای قدرتمدار کلاش و مختلس زندانی شوند، کشورها باز هم تعداد قابل تأملی از مشکلات را پیش رو دارند که باید با آنها روبه‌رو شوند و

ترس و خشم، دو احساسی هستند که هر چه بیشتر با اخبار وقت بگذرانیم با آن بیشتر آشنا می‌شویم.

اخبار در حالی‌که با مشخص و بزرگ‌کردن اشتباهات جامعه و انتقال صادقانهٔ دردها و فاجعه‌ها، به جامعه کمک می‌کند، نباید وظیفهٔ ساختن اجتماعی خیالی را که به اندازهٔ کافی خوب، بخشنده و عاقل باشد فراموش کند.

پیش از آنکه فجایع و حوادثی که به وضوح ما را احاطه کرده‌اند، ما را غمگین و ناامید کنند، باید به یاد داشته باشیم و دائمآ به‌خود یادآور شویم که در خوش‌بینانه‌ترین و بهترین ارزیابی، اخبار نهایتآ فقط مجموعه‌ای از داستان‌های سرهم شده‌ای است که دربارهٔ همان چیزهائی است که در دنیای اطراف ما اتفاق می‌افتد، نه کمتر و نه بیشتر. آیا جامعهٔ ما فقط مصادیق این خبرها است؟ قتل و خشونت، مادربزرگ ناتوان و علیل تنها، سه دختری که در زیرزمین مرده پیدا شدند، اعمال شرم‌آور یک وزیر و اختلاس و فساد مالی مقامات دولتی، خودکشی دو نفره در ایستگاه قطار و تصادف مرگبار پنج ماشین در جادهٔ ساحلی. کاملا معلوم است که اینچنین نیست و این خبرها، آینه تمام نمای یک جامعه و مردمی که در آن زندگی می‌کنند نیستند.

اگر به ما گفته شود که اقتصاد به‌عنوان مهم‌ترین عامل تعیین‌کنندهٔ همهٔ امور اجرایی و اجتماعی جامعه ما به بن‌بست رسیده است و شرایط و وضعیت آن دست‌کم به مدت یک دهه در محاق فرو رفته و موقعیت فاجعه‌باری را رقم خواهد زد، به‌طور قطع و یقین نمی‌توانیم دوباره با اعتماد به نفس کافی و مقتدرانه با واقعیت روبه‌رو شویم. این خبر می‌تواند همه باورهای ما به آموزه‌های اخلاقی و البته اعتقاد به تعهد مردان قدرت و سیاست را کاملا نابود سازد.

خیلی عجیب است که روی مثبت و خوشایندتر سکه، هرگز وارد اخبار نمی‌شود و همیشه نیمه خالی لیوان به ما نشان داده می‌شود.

همان‌طور که در همه انقلاب‌های جهان نیز دیده می‌شود، حکومتی از هم می‌پاشد که مراکز خبررسانی‌آن به دست مخالفان بیفتد و حاکمان وقت نیز تلاش می کنند تا آخرین دقایق عمر خود، مراکز اطلاع‌رسانی را در ید قدرت خود بگیرند.

«نیمی از مردم جهان و یا به‌قولی، نصف عالم بشریت به‌طور روزانه یا دستکم یکبار در روز به وسیلهٔ اخبار افسون می‌شوند و با سحر و جادوی خبر به‌خواب می‌روند.»

چیزی که برای ما به عنوان مخاطبین جای تأسف دارد آن است که در میان نهادها و آژانس‌های خبری، عمومآ تعصبی در این زمینه وجود دارد و دائمآ القاء می‌شود که معتبرترین و مهم‌ترین جنبهٔ خبررسانی، ارائهٔ بی‌طرفانه و خنثای «حقایق» است. مثلا، شعار شبکهٔ خبری سی‌ان‌ان که شبانه‌روز و در لابلای هر برنامه‌ای اعلام می‌کند و تلاش می‌کند در روح و ذهن ما حک کند این است: «فراهم آوردن حقایق برای شما».

به چه دلیل و چرا ما، یعنی مخاطبین، اخبار را چک و مرور می‌کنیم؟ چرا ما به اخبار عادت داریم و یا بهتر است گفته شود به خبر معتاد هستیم؟ به‌طور قطع و با اطمینان می‌توان گفت که، نگرانی و ترس و وحشت از آینده‌ای نامعلوم، ارتباط زیادی به این موضوع دارد و بنیاد اصلی اعتیاد ماست.