بریده‌هایی از کتاب مشق اخلاق؛ دفتر پنجم

رسول‌اکرم (ص) فرمودند: «خِدْمَةُ الْعِیالِ کفَّارَةٌ لِلْکبَائِرِ وَ یطْفِئُ غَضَبَ الرَّبِّ»(۱) خدمت کردن به خانواده، کفارهٔ گناهان کبیره است و آتش غضب خداوند را خاموش می‌سازد.

نباید مرد در خانه همچون مهمان، از همسر خود انتظار پذیرایی داشته باشد، بلکه باید در کارهای خانه، شریک و یاور همسرش باشد.

قرآن کریم با بیان نحوهٔ موعظهٔ لقمان حکیم به فرزندش، به بندگان می‌آموزدکه هیچ کس با اجبار، اکراه، تهدید و ارعاب، تابع قانون نمی‌شود و تأثیر و نفوذ توصیه و نصیحت چه در خانه و چه در اجتماع، نیازمند عطوفت و مهربانی است

گره‌گشودن از کار مردم نیز با آن همه ثوابی که دارد، اگر همراه با برقراری رابطهٔ عاطفی با خداوند نباشد، مثل غذای خشک و بی‌نمک است و نمی‌شود بهرهٔ لازم را از آن برد.

همان‌طورکه لازم است یتیمان جامعه گرسنه نمانند، باید همه مواظب باشند آنان بی‌محبّت نمانند.

ای پیامبر! آیا می‌خواهی نشانت بدهم آنکه را دین ندارد؟ بعد می‌فرماید: دین ندارد آن کسی که به بچهٔ یتیم، رسیدگی نمی‌کند.

اگر کسی بتواند در برابر تقدیر الهی، تسلیم باشد و چون و چرا و جزع و فزع نکند، و بالاتر از تسلیم، اگر کسی بتواند راضی به حکمت و مصلحت خداوند باشد، در اثر تمرین و ممارست در صبوری و تسلیم و رضا، به مقام عرفانی و بی‌نظیر «تسلیم و رضا» دست خواهد یافت. وقتی چنین شد، هرچه از جانب دوست به او برسد، برای او نیکو جلوه می‌کند: یکی درد و یکی درمان پسندد یکی وصل و یکی هجران پسندد من از درمان و درد و وصل و هجران پسندم آنچه را جانان پسندد

اگر تربیت فرزند صحیح باشد و خانواده بتواند فرزند صالحی را تحویل جامعه دهد و او را هدایت کند، مانند آن است که جهان را زنده کرده باشند.

احراز شخصیبت اجتماعی در بین مردم، در اثر پاسخ‌گویی شایسته به‌توقّعات دیگران و خدمت خالصانه به هم‌نوعان حاصل می‌گردد.

اینکه مرد یک حرفی بزند و زن جوابی بدهد و مرّتب بگو مگو و بحث و جدل داشته باشند، محبّتی بین آنها باقی نخواهد ماند و بدون محبّت هم زندگی به مرگ تدریجی مبدّل می‌گردد.

«وَ إِذا خاطَبَهُمُ الْجاهِلُونَ قالُوا سَلاماً»(۱) وقتی می‌بینید طرف مقابل، توجّهی به استدلال ندارد، باید سکوت کنید و توقّع او را با سکوت پاسخ دهید؛ زیرا لجاجت و مجادله، نه تنها راه حل نیست، بلکه حتماً نتیجهٔ عکس می‌دهد.

انسان باید صبر و سکوت کند و با سکوت، پاسخ توقع کسی که اهل استدلال نیست را بدهد.

اگر کسی بتواند با مردم بسازد و مردم‌داری به‌معنای ساختن با مردم و تحمّل عقیدهٔ آنان را داشته باشد و با تسلّط بر اعصاب و ارائهٔ استدلال، با دیگران برخوردکند، درکسب شخصیت اجتماعی موفّق خواهد بود.

مواظب باشید که چه می‌خورید. یعنی تا اندازه‌ای که می‌شود از شبهات و مکروهات، اجتناب کنید.

متّقی حقیقی کسی است که علاوه بر افعال حرام، از شبهات و مکروهات نیز پرهیز داشته باشد؛

مسلمین باید با تلاش و کوشش، با تفکّر و تعقّل، با اندیشه و عمل، خود را به منزلتی برسانند که نه‌تنها نیازمند مستکبران نباشند و با تحریم، به مشقّت و سختی نیفتند، بلکه سایر کشورها محتاج آنها باشند.

جامعهٔ امروز ما، از تحریم‌های اقتصادی رنج می‌برد و بسیاری از این مشکلات، از خودکفانبودن جامعه ناشی می‌شود.

اگر بهشت نصیب انسان نشود، دنیای او هرچه آباد باشد، ارزش ندارد. از این‌رو همه باید بسیار مواظب باشند که برای سرنوشت دنیا، آخرت خود را نفروشند.

مسلمان باید به فکر دنیا باشد تا محتاج دیگران نشود و به فکر آخرت باشد تا از بهشت محروم نگردد.

تعقّل و تفکّر انسان باید در دو بعد تأمین دنیا و آبادی آخرت صورت پذیرد