بریده‌هایی از کتاب چگونه غرب خدا را واقعاً از دست داد؟

در لندن از سال ۲۰۰۱ تاکنون حدود پانصد کلیسا متعلق به فرقه‌های مختلف تغییر کاربری یافته‌اند. (۱۰) خلوتیِ کلیساها شلوغی مساجد را نمایان‌تر می‌کند؛ جای تعجب نیست که اخیراً تعدادی کتاب دربارهٔ افول مسیحیت و اوج‌گیری اسلام به قفسه‌های کتاب‌فروشی‌ها و کتابخانه‌ها راه یافته است.

این نظریهٔ بدیل با آن حقیقت تاریخی سازگار است که افول خانواده و افول مسیحیت همپای یکدیگر بوده‌اند

چه اتفاقی افتاد؟ چرا حوالی مثلاً شش قرن پیش اکثر اروپاییان باور به خدای مسیحی و کردار کلیسایی‌اش را مفروض می‌دانستند، درحالی‌که امروزه حتی اشاره به امکان وجود همان خدا، در برخی محافلِ فرهیخته، برخی را چنان پریشان می‌کند که اعلام نارضایتی می‌کنند و جاهای دیگر هم خداباوری به‌شدت به تمسخر گرفته می‌شود؟ روشنگری و خردگرایی و تفکر علمی چقدر در این تحول شگرف سهیم بوده‌اند، تحولی بزرگ از تمدنی که همگان خداترس بودند به تمدنی که غالباً خدا را دست می‌اندازد؟ عوامل تاریخیِ مختلف -مواردی مثل فناوری، جنگ‌های جهانی، سیاست‌ورزی، رسوایی‌های کلیسا و تغییر جایگاه اجتماعی زنان- چقدر در تحول تمدن مشترکمان نقش داشته‌اند؟

تا مدتی قبل، اکثر مردمان ساکن آن قلمرو، که هنوز تسامحاً می‌توان تمدن غربی نامید، به چیزهای خاصی باور داشتند: خدا جهان را خلق کرد؛ او برنامه‌ای برای انسان دارد؛ به آن‌هایی که طبق حرفش زندگی کنند وعدهٔ زندگی ابدی می‌دهد، و سایر اصول ایمانی که یهودیت و مسیحیت به دنیا تقدیم کرد. امروزه، به‌ویژه در اروپای غربی، و البته نه منحصراً در آنجا، اکثریت قاطعی وجود ندارند که همچنان به این موارد خاص باور داشته باشند. بنا به شواهدی که با فهم انسان حاصل می‌شود، ازجمله داده‌های گستردهٔ پیمایش‌ها، در تقریباً تمام کشورهای اروپایی باور و تقید دینی میان جمعیت مسیحیان رو به افول گذاشته است و این فقط مختص اروپا هم نیست. درصد مردمی که هیچ دینی ندارند در ایالات متحده هم روند افزایشی یکنواخت داشته است

زوال خانوادهٔ سنتی، همانند زوال مسیحیت، یعنی همهٔ ما در غرب مدرن زندگی‌هایی را پیش می‌گیریم که در مخیلهٔ اجدادمان نمی‌گنجید. از جهات بسیار فراوانی، به‌مراتب قیدوبندهای ما کمتر از آن‌هاست؛ ما احتمالاً آزادترین مردم در تاریخ کل بشریت هستیم. درعین‌حال، تقریباً محروم از تسلاهای علقه‌های تنگاتنگ خانوادگی و ایمانی هستیم که تقریباً در اختیار همهٔ مردان و زنان پیش از ما بود، و نشان خواهیم داد که دلالت‌های این حقیقت به‌مراتب گسترده‌تر از آنی است که تاکنون درک شده باشد.

تعداد روزافزونی از غربی‌ها، بدون هیچ چهارچوب دینی، به استقبال بُرهه‌های مهم زندگی می‌روند: متولد می‌شوند بدون غسل تعمید، بچه‌دار می‌شوند بدون ازدواج، و به‌جای ازدواج دینی وارد ازدواج مدنی می‌شوند. به‌ندرت سایه‌شان روی در کلیسا می‌افتد، البته اگر اصلاً بیفتد، و پس از مرگ هم جسدهایشان سوزانده شده و خاکسترشان به باد سپرده می‌شود، به‌جای آنکه، طبق آیین و دستور مسیحی، جسدشان دست‌نخورده به خاک سپرده و بر آن دعا خوانده شود.

به نسبت ۱۸ سال پیش، مردم سراسر اروپا کمتر به کلیسا می‌روند، به احکام مسیحی کمتر معتقدند و به خدا کمتر باور دارند.

درصد مردمی که هیچ دینی ندارند در ایالات متحده هم روند افزایشی یکنواخت داشته است.

تا مدتی قبل، اکثر مردمان ساکن آن قلمرو، که هنوز تسامحاً می‌توان تمدن غربی نامید، به چیزهای خاصی باور داشتند: خدا جهان را خلق کرد؛ او برنامه‌ای برای انسان دارد؛ به آن‌هایی که طبق حرفش زندگی کنند وعدهٔ زندگی ابدی می‌دهد، و سایر اصول ایمانی که یهودیت و مسیحیت به دنیا تقدیم کرد. امروزه، به‌ویژه در اروپای غربی، و البته نه منحصراً در آنجا، اکثریت قاطعی وجود ندارند که همچنان به این موارد خاص باور داشته باشند.

معرفی نویسنده مری ایبرشتات جستارنویس، داستان‌نویس و نویسندهٔ کتاب‌های متعددی در زمینهٔ مردم‌شناسی، تاریخ تفکر، فلسفه، فرهنگ عمومی، جامعه‌شناسی و الهیات است. نوشته‌های او در نشریاتی از قبیل تایم، وال‌استریت ژورنال و واشنگتن پست منتشر می‌شود. او بیش از هر چیز دربارهٔ فرهنگ و فلسفهٔ تمدن غربی، و آرمان‌ها و سرنوشت انسان پست‌مدرن پژوهش کرده است. ایبرشتات در سال ۲۰۱۴ سخنران مراسم فارغ التحصیلی دانشگاه سِتون هال بود که نشریهٔ یو.اس.ای تودِی آن را در کنار سخنرانی جان کِری در میان سخنرانی‌های برگزیدهٔ سال قرار داده است. آثار ایبرشتات پیش از این به زبان‌های اسپانیایی، فرانسوی، ایتالیایی، لهستانی، عربی، هلندی، پرتغالی، لیتوانیایی و مجارستانی ترجمه شده است