بریده‌هایی از کتاب چگونه غرب خدا را واقعاً از دست داد؟

از منظر بسیاری از ناظران، نابودی حکومت‌های کمونیستی به‌نوعی نشانهٔ پایداری خدا بود.

نخست به پرسشی بنیادی می‌پردازیم که برخی دانش‌پژوهان مطرح کرده‌اند: آیا اساساً مسیحیتِ غربی افول کرده است؟ این کتاب ادعا می‌کند تقریباً هر کسی که روی این معمای بزرگ کار کرده قطعه‌ای از حقیقت را یافته است و درعین‌حال آن قطعهٔ خاصی که باید بقیهٔ قطعات را کنار هم نگه دارد هنوز پیدا نشده است. شهرنشینی، صنعتی‌سازی، باورمندی و ناباوری، فناوری، کاهش جمعیت؛ صدالبته که همهٔ این عوامل با سکولاریزاسیون همبستگی آماری و غیرآماری دارند. ولی چنان‌که در فصل ۲ خواهید خواند، حتی با درنظرگرفتن همهٔ آن‌ها نیز تصویر ناقص می‌ماند. انگار که ذهن بشرِ مدرن همهٔ قطعات مختلف را روی میز ردیف کرده است، ولی آن‌ها را چنان به هم فشرده که از دور کامل به نظر می‌آیند، گرچه جای چیزی مهم همچنان خالی است. این کتاب تلاشی برای ارائهٔ آن قطعهٔ گم‌شده است. این کتاب، در این بحث که مسیحیت چرا و چگونه امروز نفوذی کمتر از سابق بر ذهن و قلب غربی دارد، خانوادهٔ انسانی را از حاشیه به مرکز بحث می‌کشاند.

خلوتیِ کلیساها شلوغی مساجد را نمایان‌تر می‌کند؛ جای تعجب نیست که اخیراً تعدادی کتاب دربارهٔ افول مسیحیت و اوج‌گیری اسلام به قفسه‌های کتاب‌فروشی‌ها و کتابخانه‌ها راه یافته است.

آشکار است که جنبش‌های «بدیل» اکنون خلائی را پُر می‌کنند که روزگاری دین سنتی برای بسیاری از اروپاییان (و آمریکاییان) پُر می‌کرد. تعهد و جدیت اخلاقی مردم در قبال این‌ها، بی‌تردید، ماهیت شبه‌دینی دارد. این نکته شاید به‌ویژه دربارهٔ محیط‌زیست‌گرایی صادق باشد. این جهان‌بینیْ اخلاقیات از گهواره تا گور را با همان جدیت کلیسای روستایی قرون‌وسطا در پیروانش تزریق می‌کند: از انتخاب پوشک‌های مناسب برای زیست‌بوم تا شیوهٔ درست زیست‌محیطیِ پخش خاکسترها در خاتمهٔ زندگی.

به‌موازات کاهش نقش «خدا» در جوامع غربی نهاد خانواده نیز دستخوش زوال شد.

خود قرن بیستم -که گمان می‌شود روشنگری و فناوری مدرن در آن رسوخ کرد و آداب زندگی را همه‌جا عوض کرد- گویا نقطهٔ اوج شهادت بوده است، یعنی تعداد مسیحیانی که به‌خاطر ایمانشان کشته شدند وزنه‌ای بسیار سنگین مقابل آن ایده است که می‌گوید مسیحیت برای بیچاره‌هایی است که برای رهایی از واقعیت بشری در پی مخدری کاذب‌اند.

بایرون جانسونِ جرم‌شناس در سال ۲۰۱۰ منتشر کرد: خدای بیشتر، جُرم کمتر: چرا ایمان مهم است و چطور می‌تواند مهم‌تر شود. هدف جانسون این بود که همهٔ مطالعات دربارهٔ تأثیر دین‌داری بر جُرم را که بین ۱۹۴۴ تا ۲۰۱۰ انجام شده بودند بررسی کند، که مجموعاً ۲۷۳ پژوهش مختلف بودند. او نتیجه می‌گیرد که ۹۰ درصد اوقات دین‌داری بیشتر با جُرم کمتر همبسته است؛ و تعداد فراوان مطالعاتی که این یافته را به شیوه‌های مختلف تأیید می‌کنند هرگونه جدلی را، دربارهٔ اینکه دقیقاً کدام‌یک علت است و دیگری معلول، خنثی می‌سازند. (۲۰) مرحوم جیمز ویلسون، یکی از برجسته‌ترین جامعه‌شناسان آمریکا، هم بر پژوهش جانسون صحه گذاشته است

زوال خانوادهٔ سنتی، همانند زوال مسیحیت، یعنی همهٔ ما در غرب مدرن زندگی‌هایی را پیش می‌گیریم که در مخیلهٔ اجدادمان نمی‌گنجید. از جهات بسیار فراوانی، به‌مراتب قیدوبندهای ما کمتر از آن‌هاست؛ ما احتمالاً آزادترین مردم در تاریخ کل بشریت هستیم. درعین‌حال، تقریباً محروم از تسلاهای علقه‌های تنگاتنگ خانوادگی و ایمانی هستیم که تقریباً در اختیار همهٔ مردان و زنان پیش از ما بود، و نشان خواهیم داد که دلالت‌های این حقیقت به‌مراتب گسترده‌تر از آنی است که تاکنون درک شده باشد.

تعداد افراد بچه‌داری که خانه‌های دست‌نخوردهٔ با دو والد را برای رشد بچه‌هایشان حفظ می‌کنند کمتر شده است. چنان‌که در این کتاب دیدیم، تشکیل و انحلال خانواده‌ها به شیوه‌های مختلفی رُخ می‌دهد. به این‌همه خانواده‌ای نگاه کنید که سرپرستشان یک مادر مجرد است. آنچه پیش‌تر «نامشروع» خوانده می‌شد نه‌تنها دیگر انگ نمی‌خورد، بلکه در سراسر غرب چنان شایع شده است که خواه مبادی آداب باشیم یا نه، اصلاً به چشم نمی‌آید. فیلیپ لانگمن، در مقاله‌ای که دربارهٔ «اعانهٔ جمعیتی پایدار» نوشت، گفت «در بخش عمدهٔ اروپا و آمریکا، از انگلستان گرفته تا ایالات متحده، از مکزیک تا سوئد، تولد نوزاد خارج از ازدواج به هنجار جدید تبدیل شده است، چنان‌که رقم ۴۰ درصد یا بیشتر از بچه‌ها در دامن والدین غیرمتأهل به‌دنیا می‌آیند». (۷

. در اروپای غربی زوال باور دینی عملاً همهٔ جنبه‌های زندگی را از گهواره تا گور دگرگون کرده است.