بریده‌هایی از کتاب مطهری و مسئله‌ی زن

عجب این است هنگامی که از اختلافات فطری و طبیعی زن و مرد سخن می‌رود، گروهی آن را به عنوان نقص زن و کمال مرد و بالاخره چیزی که موجب یک سلسله برخورداری‌ها برای مرد و یک سلسله محرومیت‌ها برای زن است،‌ تلقی می‌کنند؛ غافل از اینکه نقص و کمال مطرح نیست؛ دستگاه آفرینش نخواسته یکی را کامل و دیگری را ناقص، یکی را برخوردار و دیگری را محروم و مغبون بیافریند. این گروه پس از این تلقی منطقی و حکیمانه! می‌گویند بسیار خوب، حالا که در طبیعت چنین ظلمی بر زن شده و ضعیف و ناقص آفریده شده،‌ آیا ما هم باید مزید بر علت شویم و ظلمی بر ظلم بیفزاییم؟ آیا اگر وضع طبیعی زن را به فراموشی بسپاریم، انسانی‌تر عمل نکرده‌ایم؟

زنان باید به بسط مواهب طبیعی خود در جهت و مسیر سرشت خاص خویش بدون تقلید کورکورانه از مردان بکوشند. وظیفه ایشان در راه تکامل بشریت خیلی بزرگ‌تر از مردهاست و نبایستی آن را سرسری گیرند و رها کنند ... نبایستی برای دختران جوان نیز همان طرز فکر و همان نوع زندگی و تشکیلات فکری و همان هدف ایده‌آلی را که برای پسران جوان در نظر می‌گیریم، معمول داریم. متخصصین تعلیم و تربیت باید اختلافات عضوی و روانی جنس مرد و زن و وظایف طبیعی ایشان را در نظر داشته باشند و توجه به این نکته اساسی در بنای آینده تمدن ما حائز کمال اهمیت است

وضعیت زنان در غرب حاکی از آن است که برای دوره‌ای طولانی تحقیر، مذمت و سرزنش زن از سوی اندیشمندان و متفکران غربی بر فضای جامعه حاکم بوده است. حال در دوره‌ای که قرار است زن از تحقیر و فرودستی خارج شده، به جایگاه واقعی خویش برسد، ظلم جدید و شدیدتری بر زن وارد می‌شود، ظلم ِ انکارِ زن بودن زن.

به عقیده ما اساس و ماهیت زندگی خانوادگی شرکت و مالکیت نیست، وحدت است.

ماهیت زندگی خانوادگی به عقیده اروپائیان، شرکت سرمایه‌های انسانی است به شکلی که هر دو نفر به یکدیگر تعلق دارند؛ یک مالکیت دو طرفی است، زن از آنِ مرد است و مرد از آنِ زن، با سایر شرکت‌ها فرقی نمی‌کند جز از جنبه سرمایه. به همین دلیل چندهمسری ممنوع است، طلاق یک‌طرفی نمی‌تواند باشد، نفقه همچنین، مهر موضوع ندارد، عده اگر لازم است برای هر دو طرف لازم است، هیچ‌کدام حق حکومت بر دیگری ندارد و این شرکت مانند هر شرکت دیگر باید بر اساس عدالت باشد.

اگر فردی در همه عمر مجرد زیست کند ولی غرق در تمتعات جنسی باشد، این فرد ناقص است، جای خالی در روح او نسبت به همسر قانونی و فرزندان و بالاخره تشکیل عائله وجود دارد. علاقه زوجیت اگر فرضا به حد علاقه به فرزند نیست، چیزی هم کمتر نیست. حقیقت ازدواج پیمان دو روح است، نه شرکت و همکاری برای تعلقات جنسی. سرمایه ازدواج میل به وحدت است که برای همیشه باقی است، نه ذخیره‌ای که در بیضه و تخمدان جمع می‌شود، نه شور جنسی (آثار، ۱۴۸/۵-۱۴۹).

معنای عدالت عبارت است از «اعطاء کل ذی حق حقه». عدالت زمانی محقق می‌شود که به هر صاحب حقی حقش داده شود.

اگر قرار باشد زنان به‌صرف انسان بودن موظف به وظایف مردان باشند و تفاوت‌هایی همچون قدرت بدنی بیشتر مردان و نیازهای جسمی و روحی زنان نادیده انگاشته شود، عملاً حقوق زنان ضایع و تکالیف مردان مرتفع خواهد گردید. به نظر نمی‌رسد که این تفسیر دقیقی از معنای عدالت باشد.

اسلام اصل مساوات انسان‌ها را درباره زن و مرد نیز رعایت کرده است. اسلام با تساوی حقوق زن و مرد مخالف نیست، با تشابه حقوق آنها مخالف است

ویل دورانت معتقد است که یهوه در آخرین بند فرمان‌های ده‌گانه‌اش که بر حضرت موسی (ع) فرستاد، زنان را در ردیف چهارپایان و اموال غیرمنقول ذکر کرد.

کمیت غیر از کیفیت است،‌ برابری غیر از یکنواختی است. آنچه مسلّم است این است که اسلام حقوق یکجور و یکنواختی برای زن و مرد قائل نشده است، ولی اسلام هرگز امتیاز و ترجیح حقوقی برای مردان نسبت به زنان قائل نیست.

هیچ‌یک از دو جنس بدون دیگری کامل نیست و همین عامل سبب ایجاد تجاذب بین آن‌ها می‌شود.

مرد راحت‌تر از زن نسبت به تجربیات عشقی گذشته‌اش سخن می‌گوید و برایش خسته‌کننده است که دائماً نزد زنی که دوستش دارد باشد، ولی زن لذتی بالاتر از حضور دائمی نزد مرد موردعلاقه‌اش ندارد.

مرد بندهٔ شهوت خویش و زن بندهٔ محبت مرد است. مرد به دنبال تصاحب شخص زن و زن به دنبال تصاحب دل مرد است.

یکی از موضوعاتی که برای من موجب تعجب است این است که بعضی اصرار دارند که تفاوت زن و مرد را در استعدادهای جسمی و روانی، به حساب ناقص بودن زن و کامل‌تر بودن مرد بگذارند؛ چنین وانمود می‌کنند که قانون خلقت بنا به مصلحتی زن را ناقص آفریده است

دیگر اینکه اول ما باید ببینیم هر وقت که بخواهیم تاریخ را تفسیر کنیم، باید قانون اصلی حیات را جنگ بدانیم

آموزش زنان و آزادی آن‌ها یکی از شرایط جامعهٔ واقعاً متمدن است. محروم کردن زنان از اینکه بتوانند وجود خود را کمال بخشیده و توانایی خود را برای نیل به سعادت افزایش دهند به این معناست که آن‌ها را پست‌تر از انسان و همچون جانورانی اهلی تلقی کرده باشیم

خلقت طرح این مطلب را به این شکل ریخته که دو موجود در شکل و وضع مختلف به صورت دو قطب مثبت و منفی یکدیگر را جذب کنند و وحدتی به وجود آورند نه شرکتی، و اساس آن را مافوق عدالت تشکیل می‌دهد و آن وحدت عاطفی و فداکاری برای یکدیگر است. یعنی اساس زندگی خانوادگی را «تصاحب» تشکیل نمی‌دهد تا سخن از این به میان آید که آیا تصاحب یک‌طرفی است یا دوطرفی؛ اساسش وحدت است،‌ همچنان که اساس زندگی والدین و فرزندان هم مالکیت و تصاحب نیست، وحدت و پیوند سرنوشت و خوشی و سعادت است

... مردان و زنان ما ... باید به وسیله قانون، از زندگی با یکدیگر در خانه‌های جداگانه منع شوند و تمام زنان باید برای تمام مردان مباح باشند؛ همچنین کودکان باید به صورت همگانی نگهداری شوند؛ هیچ‌یک از والدین نباید فرزند خود را بشناسد یا کودکی والدین خود را

نکتهٔ دوم ناظر به ادعایی است که در دلایل فمینیست‌ها مستتر است، اینکه «فناوری = پیشرفت». به عبارتی از نظر ایشان هرگونه دخل و تصرف در طبیعت لزوماً مطلوب و رو به تعالی و پیشرفت است.