بریده‌هایی از کتاب خلاصه‌ی کیمیای سعادت

معنی الله‌اکبر آن است که او بزرگ‌تر از آن است که آدمی او را به قیاسِ عقلِ خویش بتواند شناخت؛ که حق را، به کمال و به حقیقت، جز حق نتواند شناخت.

و بدان که همهٔ لذّت‌های عالم محسوسات، با مرگ باطل شود، اما لذت معرفت که به دل تعلق دارد، با مرگ بیشتر شود؛ چون دل با مرگ هلاک نگردد، بلکه روشن‌تر شود و لذّت آن افزون گردد

«علم، حجاب این راه است»؛ و تو انکار کرده باشی. اما این سخن حق است؛ چه، محسوسات و هر علمی که از راه محسوسات حاصل شود، اگر در آن مستغرق باشی، حجاب این راه باشد؛ که تا کاسهٔ دل پر باشد از چیزهای دیگر، جایی برای این معنی ندارد؛ پس باید که اول از دیگر چیزها خالی شود؛ مثلاً اگر کسی علوم دین را بیاموزد و با خود گمان کند که حقیقت تنها همین است که آموخته و بالاتر از این هیچ نیست؛ و گمان کند که هرچه خلاف آن است که من شنیدم، همه باطل باشد، چنین کس را هرگز ممکن نگردد که حقیقت کارها بر او معلوم شود

نقل است که مردی اعرابی نزد رسول (ص) آمد. رسول (ص) گفت: «ای اعرابی! اشتر را چه کردی؟» گفت: «آزاد بگذاشتم و به خدا توکل کردم». رسول (ص) گفت: «ببند و توکل کن». (یعنی تا آنجا که وظیفهٔ آدمی است و عقل حکم می‌کند را باید انجام داد و باقی را به خدا سپرد.)

یک‌بار سیاهی حبشی (= اهلِ حبشه) پیش رسول (ص) آمد و گفت: «فواحشِ (= گناهان زشتِ) بسیار کرده‌ام، آیا توبه مرا بپذیرند؟» فرمود: «بپذیرند». حبشی برفت؛ پس از مدتی بازآمد و گفت: «در آن‌وقت که گناه می‌کردم، خدا مرا دید؟» فرمود: «دید». حبشی یک نعره بزد و بیفتاد و جان بداد.

و در انجیل است که «هر که برایِ ظالمِ خویش از خدای آمرزش خواهد، شیطان از وی به هزیمت شود (= گریزان شود، شکست بخورد)».

رسول (ص) گفت: «هرکه خشم خود را فروگیرد، حق‌تعالی خشم خود را از او فروگیرد؛ و هرگاه از حق‌تعالی عذر خواهد، خدا عذر وی را بپذیرد؛ و هرکس زبان خود را نگاه دارد، خدا عیب وی را بپوشاند».

کسی به رسول (ص) گفت: «مرا دعایی گوی تا هر دعا که می‌کنم مُستجاب شود». فرمود: «طعامِ حلال خور تا هر دعا که کنی مستجاب شود».

رسول (ص) می‌گوید: «هرکه آسان بگیرد، خدا کارها را بر وی آسان کند».

اهل معرفت را وقتی مرگ می‌رسد و به‌سوی آن‌کس می‌روند که او را بیشتر از هر چیز دوست دارند، در عذاب فراقِ محبوب‌های این دنیا نخواهند بود.