بریده‌هایی از کتاب دعا

روح دعا و نماز عبارت است از ارتباط با خدا، آشنا شدن با خدا، بهره بردن از معنویت، پاکیزه کردن و پیراستن روح، و پالایش کردن ذهن از وسوسه‌ها. (۲)

* اگر کسی توفیق دعا پیدا کند دعای با توجّه و با حال باید بداند مورد لطف پروردگار قرار گرفته‌است و اجابت در مرحلهٔ بعد است. (۵۸) * همین که انسان با خدای متعال انس پیدا می‌کند، با خدا حرف می‌زند، این لطف الهی است و توفیقی است که خدا به انسان داده است. خود این «یا اللَّه» متضمن اجابت پروردگار است.

وقتی به سمت طاعت خدا می‌روی، یا به سمت معصیت خدا می‌روی، یاد خدا باشی. این «یاد خدا بودن» مورد نظر است؛ این ذکر «اللَّه». البتّه این اذکاری که در روایات ما، در این دعاها، در این اوراد گوناگون، تسبیحات حضرت زهرا و بقیهٔ اذکاری که هست- این‌ها همه وسائل ذکرند، این‌ها کپسولهای ذکرند- ذکر شده‌است، انسان باید این‌ها را با توجّه به معانی و حقایقشان بر زبان جاری کند؛ توجّه پیدا کند. البتّه این‌ها خیلی باارزش است. (۵۷)

وقتی‌که می‌رود به سمت معصیت، ذکر خدا او را مانع بشود. ذکر؛ یاد کند خدا را و این معصیت را انجام ندهد؛ انواع معاصی را؛ خلاف واقع گفتن، دروغ گفتن، غیبت کردن، حق را پوشاندن، بی‌انصافی کردن، اهانت کردن، مال مردم را، مال بیت‌المال را، مال ضعفا را تصرف کردن یا دربارهٔ آن‌ها بی‌اهتمامی به خرج‌دادن. این‌ها گناهان گوناگون است. در همهٔ این‌ها، انسان توجّه کند به خدا؛ ذکر خدا مانع بشود از اینکه انسان به سمت این گناه برود.

* همان‌طور که عرض کردیم، معنای دعا این است که شما با خدا حرف بزنید؛ خدا را در مقابل خود احساس کنید و حاضر و ناظر بدانید. اینکه انسان همین‌طور طبق عادت چیزی را بر زبان بیاورد و مطالبه‌ای را ذکر کند- خدایا ما را بیامرز، خدایا پدر و مادر ما را بیامرز- بدون اینکه در دل خود حقیقتاً حالت طلبی را احساس کند، این دعا نیست؛ لقلقهٔ لسان است. «لَا یقْبَلُ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ دُعَاءَ قَلْبٍ لَاه»؛ دل غافل و بی‌توجّه و سربه‌هوا اگر دعا کند، خدای متعال دعایش را قبول نمی‌کند. دلهای آلوده و غرق در تمنّیات و شهوات نفسانی- که اصلاً غافلند- چگونه دعا خواهند کرد؟ چه توقّعی است که اگر انسان این‌طور دعا کرد، مستجاب شود؟(۶)

اجابت و دریافت حاجت؛ اصل نیست؛ مهمّ خودِ دعاست. رشد و ارتقاء حالت تضرّع؛ انکسار؛ ذلّت و در یک کلام، عبودی ت، خیلی مهمّ‌تر از دریافت حاجت ـ حتّی حاجتهای معنوی ـ است. توفیقِ هم‌کلام‌شدن با پروردگار؛ مناجات و صحبت خودمانی با حضرت حق، خیلی با ارزش‌تر از پاداشهای دنیوی و حتّی اخروی است. ایشان این فایده را مهمّ‌ترین، و درک این اهمیت را کلیدی‌ترین نکتهٔ مبحث دعا می‌دانستند و می‌دانند.

اجابت و دریافت حاجت؛ اصل نیست؛ مهمّ خودِ دعاست. رشد و ارتقاء حالت تضرّع؛ انکسار؛ ذلّت و در یک کلام، عبودی ت، خیلی مهمّ‌تر از دریافت حاجت ـ حتّی حاجتهای معنوی ـ است.

معمولاً انسان یک‌بار دعا می‌کند. اینکه دائم صراط مستقیم را از خدا می‌خواهیم، همان استجابت «إِسْتَقِمْ کما أُمِرْتَ» است.

باید از خدای متعال با الحاح بخواهید. باز بخواهید و باز بخواهید.

اگر حاجت، به خلاف طبیعت و سنن آفرینش نیست، اگر محال نیست، هرچه هم بزرگ باشد، مسأله‌ای نیست و از خدا بخواهید.