بریده‌هایی از کتاب صبر، کیمیای سعادت انسان

کسی که در طلب رسیدن به خداوند یگانه است و کامیابی روز قیامت را در سر می‌پروراند، باید صبر و شکیبائی پیامبر اکرم (ص) را سرمشق زندگی خود قرار دهد و از استقامت مسلمانان صدر اسلام پند بگیرد. پیامبر اکرم (ص) در طی بیست و سه سال که بار سنگین رسالت را به دوش می‌کشیدند، آن‌چنان آزار دیدند و اذیت شدند که فرمودند: «مَا أُوذِی نَبِی مِثْلَ مَا أُوذِیتُ»

قرآن کریم می‌فرماید: (أَ حَسِبَ النَّاسُ أَنْ یتْرَکوا أَنْ یقُولُوا آمَنَّا وَ هُمْ لا یفْتَنُونَ، وَ لَقَدْ فَتَنَّا الَّذینَ مِنْ قَبْلِهِمْ فَلَیعْلَمَنَّ اللَّهُ الَّذینَ صَدَقُوا وَ لَیعْلَمَنَّ الْکاذِبینَ) انسان باید در جزر و مدّ روزگار خودش را نبازد و در رویارویی با پیروزی‌های بزرگ یا هنگام رخ‌دادن مصیبت و بلا و در مواجهه با بحران، شخصیّت خود را حفظ کند و صبر و استقامت داشته باشد. طبق روایتی از رسول خدا (ص)، دنیا مانند دریایی متلاطم و عمیق است و مخلوقات بسیاری در آن غرق می‌شوند: «الدُّنْیا بَحْرٌ عَمِیقٌ قَدْ غَرِقَ فِیهَا خَلْق کثِیرٌ»

امیرالمؤمنین (ع) نیز در بیان ویژگی‌های دنیا، آن را خانه‌ای پیچیده شده در بلا و مصیبت توصیف می‌فرمایند: «دَارٌ بِالْبَلَاءِ مَحْفُوفَةٌ» خاصیت دنیا این است که روزی طبق مراد و خواستهٔ انسان است و روزی هم بر خلاف میل او خواهد چرخید.

نقل می‌کنند چندین سال پیش خانمی در فرانسه نیاز به جرّاحی مغز پیدا می‌کند. در حین عمل که آن خانم بیهوش بوده، ناگهان سرود آلمانی می‌خواند. بعد متوجّه می‌شوند که او با برخورد تیغ جرّاحی به یکی از رگ‌های مغز، آن سرود را می‌خواند. پس از اتمام عمل و بهبودی او، از وی می‌پرسند آیا زبان آلمانی می‌دانی یا سرودی به زبان آلمانی حفظ هستی؟ می‌گوید: خیر. تعجّب پزشکان بیشتر می‌شود و پس از تحقیق و بررسی می‌فهمند که در جنگ جهانی دوّم و هنگام حملهٔ آلمان به فرانسه، سربازان آلمانی مدتی در خانهٔ آن شخص که در آن زمان نوزاد بوده، مانده‌اند و در کنار گهوارهٔ کودک، مرتّب سرود پیروزی خوانده‌اند. شنیدن آن سرود، به طور ناخودآگاه بر روی مغز کودک در گهواره اثر گذاشته و موجب شده است که چندین سال بعد، حین عمل جراحی آن را بخواند. صرف‌نظر از این ماجرا، تأکید تعالیم دینی بر تلاوت قرآن در کنار کودک، حاکی از تأثیر عجیب آن بر ذهن و بر مغز کودک است. حتّی اگر کودک خواب باشد یا توجّهی به قرآن خواندن نداشته باشد، باز هم ثأثیر آن‌را می‌پذیرد.

جرق جرداق نصرانی در کتاب «امام علی، صوت العدالة الانسانیّة»، جمله‌ای عالی و جالب دارد. می‌نویسد: «انسان یک وقت به جایی می‌رسد که ولی خدا را در خانهٔ خدا «قربة الی الله» می‌کشد.»!

(وَ اللَّهُ یحِبُّ الصَّابِرِینَ) محبّت خداوند متعال، موهبت بی‌نظیری است که بر اساس این آیه، به بندگان صابر عطا می‌شود. البته لطف و مرحمت پروردگار متعال به صابرین، منحصر در بذل محبّت به آنان نیست، چنان‌که طبق تصریح قرآن کریم در آیات بعدی، صابران در پی جلب محبّت خداوند تعالی به خیر دنیا و آخرت دست خواهند یافت: (فَآتَاهُمُ اللَّهُ ثَوَابَ الدُّنْیا وَ حُسْنَ ثَوَابِ الْآخِرَةِ وَ اللَّهُ یحِبُّ الْمُحْسِنِینَ) در آیهٔ دیگر نیز می‌فرماید: ملائکه در بهشت بر صابران وارد می‌شوند، به آنان سلام می‌کنند و بشارت حسن عاقبت به آنها می‌دهند. (سَلامٌ عَلَیکمْ بِما صَبَرْتُمْ فَنِعْمَ عُقْبَی الدَّارِ)

در روایتی آمده است که رسول خدا (ص) فرمودند: در روز قیامت، هنگامی که دفترها گشوده می‌شود و ترازوهای حساب و کتاب را می‌آورند، برای اهل بلا و گرفتاری، ترازویی نصب نمی‌گردد و دفتری برای آنان گشوده نمی‌شود، سپس آیهٔ «إِنَّما یوَفَّی الصَّابِرُونَ أَجْرَهُمْ بِغَیرِ حِسابٍ» را قرائت فرمودند.

(یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا اسْتَعِینُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاَةِ إِنَّ اللَّهَ مَعَ الصَّابِرِینَ) در این آیه، خداوند متعال به بندگان امر می‌فرماید که از صبر و نماز کمک بگیرند. پس، از نظر قرآن کریم، انسان می‌تواند برای کسب موفقیّت در امور مادی و معنوی، از صبر یاری جوید و کمک گرفتن از صبر در این زمینه تأثیر حتمی خواهد داشت. تأکید بر همراهی خداوند با صابرین در ادامهٔ آیهٔ شریف، مؤید همین حقیقت است که استعانت از صبر، یاری خداوند را به همراه دارد و یاری خداوند تعالی، قرین پیروزی است.

همهٔ سعادت‌ها در طول زندگی، مرهون تحمّل فشارها، سختی‌ها، تلاش و کوشش است.

بر اساس روایت دیگری، اگر انسان حاجت‌مند، برای رفع گرفتاری خود دعا کند و استجابت دعای او به مصلحت نباشد، خداوند در قیامت از او عذرخواهی می‌کند و می‌فرماید: اگر دعای تو مستجاب نشد، مصلحت نبود و علّت آن را برای او روشن می‌کند و به گونه‌ای برای او جبران می‌نماید که آن بنده می‌گوید ای کاش هیچ یک از دعاهایم در دنیا مستجاب نشده بود. یعنی آرزو می‌کند و می‌گوید: ای کاش بیش از این بلا و مصیبت می‌دیدم تا اکنون از پاداش بیشتری برخوردار شوم.