بریده‌هایی از کتاب بانوی سربدار

هیچ آفتی مثل نفاق داخلی کشوری را از بین نمی‌برد.

یا بر مراد بر سر گردون نهیم پای یا مردوار بر سر همّت نهیم سر

راه زشتی و فساد انتها ندارد. مانند باتلاقی است که هر کس پا در آن نهد لحظه به لحظه بیشتر در آن فرو می‌رود و هر چه تقلا کند برای نابودی خود کشیده است.

اصل مسلّمی است در این دنیا که مردم پاکدل و نیک‌نهاد بیش از ناپاکان و اشرار فریب می‌خورند.

سربداران ثابت کردند که مغول را هم می‌شود کشت و شکست داد و اسیر کرد.

مقصّر اصلی من هستم که باید مجازات بشوم ولی مرا تسلیم مغول‌ها نکنید. اگر با کشتن من که بانی و باعث این غوغا هستم کارها درست می‌شود حرفی ندارم، داری برپا کنید و خود شما مرا به دار بزنید و مغول‌ها را برای تماشا خبر کنید. من راضی هستم سربدار باشم ولی اسیر و ذلیل مغول‌ها نشوم.

یا بر مراد بر سر گردون نهیم پای یا مردوار بر سر همّت نهیم سر

کسانی از مرد و زن هستند که به علّت فقر و نداری، شب و روز عقب یک لقمه نان می‌دوند، میدانی نمی‌بینند تا هوش و استعداد ذاتی خود را ظاهر سازند.

«و علی کل‌التقدیر سربداران جلادت آثار کاری از پیش بردند که تا انقراض عالم از صفحات روزگار محو نخواهد گردید و هر کس بر کیفیت و تهوّر و مردانگی ایشان وقوف یابد انگشت تحیر به دندان خواهد گزید.»

تاریخ سربداران را مطالعه کنید و ببینید که اگر این‌ها نفاق و دودستگی نمی‌داشتند و سلطنت پادشاهان در آن ملک روی قانون معینی استوار می‌بود مسلما آن‌ها با تعصّب و شجاعتی که داشتند نه تنها سراسر ایران را مسخّر می‌ساختند بلکه کشورگشا و جهانگیر هم می‌شدند، ولی افسوس از دوازده نفری که چهل و شش سال در آن کشور سلطنت کردند ده نفرشان روی نفاق‌های داخلی و جاه‌طلبی سران قوم به دست یاران خود کشته شدند.

دلا گدایی و رندی زپادشاهی به دمی فراغت خاطر ز هر چه خواهی به

تملّق و چاپلوسی تأثیر سحرآمیزی در بعضی اشخاص دارد، عقل و هوش از سر بندگان خدا می‌رباید، موم را به صورت سنگ خارا درمی‌آورد و از درویش افتاده حال و متواضع، یک شدّاد متفرعن و مغرور می‌سازد.

راست گفته‌اند که «بد مکن که بد افتی چَهْ مَکن که خود افتی.»

در تمام مدّت صد ساله تسلّط مغول‌ها همیشه مردم با نظر عداوت و دشمنی به آن‌ها می‌نگریستند. فجایع و قتل و غارت مغول‌ها را در خاطر زنده نگاه داشته و همواره در فکر انتقام بودند. این کینه‌توزی و انتقام‌جویی در هیچ نقطه ایران به شدّت نیشابور نبود، زیرا نیشابوری‌ها خاطرات هولناک و بس غم‌انگیزی از مغول‌ها داشتند.

بیار آنچه داری زمردی و زور که دشمن به پای خود آمد به گور

رسم روزگار است که چون با کسی بر سر مهر آید وسایل پیشرفت او را فراهم می‌آورد. روزگار پس از سال‌ها بی‌مهری در حقّ ماریه، اکنون با این زن محنت کشیده بر سر لطف آمده و هر روز لبخند شیرین‌تری به روی او می‌زند.

در تاریخ می‌نویسند که در حمله چنگیز، روزی مغولی در بیابان به مردی رسید و چون سلاحی برای کشتن او نداشت امر کرد که مرد روی زمین دراز بکشد و تکان نخورد تا وی برود و سلاحی بیاورد. مغول عقب سلاح رفت و مرد زهره باخته حتّی به فکر فرار هم نیفتاد تا مغول برگشت و کار او را ساخت. اکنون ورق برگشته بود تا جایی که روزی زنی در باغ دورافتاده و خلوتی مغولی را دید که لای علف خشک پنهان شده است. زن که خود نه سلاح و نه یارای کشتن مغول‌ها را داشت، دستور داد از جای خود نجنبد تا وی برود و مرد خود را خبر کند. زن رفت و مدّتی طول کشید تا با شوی خود برگشت. مغول همان‌طور بی‌حرکت منتظر مرگ بود تا به دست مرد کشته شد.

فاخته بعد از سال‌ها دوندگی و توطئه‌چینی که در جریان آن ناموسش را هم بر باد داد عاقبت تیرش به سنگ آمد و به آرزوی خود رسید، ولی فاخته زنی نبود که یأس و نومیدی به دل راه دهد و از هدفی که برای خود در زندگی معین کرده بود روگردان بشود و به اصطلاح بسوزد و بسازد.

اگر آن مرد طمعکار هوسباز بو می‌برد که سر و کارش با کسی خواهد بود که ظاهرش زیباتر از حوریان بهشتی و باطنی بدتر از عفریته‌های جهنّمی دارد، قید مال و جمال را می‌زد و قدم در این راه نمی‌نهاد ولی با قضا کارزار نمی‌توان کرد.

گل در بر و می در کف و معشوقه به کام است سلطان جهانم به چنین روز غلام است