بریده‌هایی از کتاب کلیدهای رویارویی با مشکلات رفتاری کودکان

۱. هیچ گاه گمان نکنید که سایر والدین با موضوع مکیدن انگشت یا استفاده از پستانک درگیر نبوده‌اند. ۲. هرگز اجازه ندهید دیگران عقاید خود را که شما نسبت به آن بی‌باور هستید، به شما تحمیل کنند. درمورد تصمیمی که می‌گیرید اعتمادبه‌نفس داشته باشید و نگذارید فضای موجود بر شما غلبه کند. ما اکنون می‌دانیم که مکیدن انگشت یک عادت جهانی است

۶. اگر یکی از والدین تأثیر بیشتری بر فرزندان دارد، به کودک خود نگویید "اگر بابا (یا مامان) آمد به او خواهم گفت که چه رفتاری مرتکب شده‌ای". بیان این نوع مطالب سبب می‌شود که فرزند شما آرزو کند هیچ گاه پدر (یا مادر) به خانه بازنگردد. ۷. چنانچه قصد دارید فرزندتان را به انجام رفتاری شایسته برانگیزید، از ابزارهایی چون کتاب، برنامه‌های تلویزیونی و ویدئویی استفاده کنید و از دوستان او کمک بخواهید. ۸. هیچ‌گاه به فرزندتان دستور ندهید که به رفتاری جدید روی آورد یا از رفتاری دست بردارد. هنگامی‌که کودک‌تان از خواب بعدازظهر بیدار شد، کمی آب خنک به او بدهید. گاهی اوقات، کودکان پس از بیدار شدن از خواب تشنه هستند، توجه آن‌ها را به خواندن کتاب و بازی با وسایل سرگرم‌کننده معطوف سازید تا فرصتی برای بداخلاقی نداشته باشند.

۱. قاطع سخن بگویید حتی اگر مردد هستید، زیرا کودکان به این باور نیاز دارند که شما کنترل خود را از دست نداده‌اید. ۲. مجازات و نتیجه رفتارها را تعیین کنید و بگویید: "نتیجه انجام ندادن این کار فلان مجازات است"

۱۴. به‌یاد داشته باشید که یک نوع تنبیه برای همه کودکان کارآیی ندارد، لذا باید در این زمینه خلاقیت و ابتکار داشته باشید. ۱۵. هیچ‌گاه فرزند خود را کتک نزنید، فریاد نکشید و با چهره عصبانی با او برخورد نکنید زیرا کودکان در همه‌حال به عشق و محبت شما نیاز دارند، حتی در مواقعی که عملی ناپسند مرتکب می‌شوند. هیچ‌گاه به آن‌ها توهین نکنید و مخالفت خود را با صدای آرام ابراز نمایید. ۱۶. والدین نیز به جایزه نیاز دارند. اگر روش تربیتی شما موفق بود به خود تبریک بگویید و خودتان را تحسین کنید.

۱۱. بعضی کودکان قانع نمی‌شوند و به‌محض گرفتن وسیله‌ای از آن‌ها گریه می‌کنند. بدون آنکه تصور کنید در حال شکنجه او هستید؛ گریه‌اش را تحمل کنید و بدانید که شما درحال آموزش او هستید تا یاد بگیرد که نباید بی‌محابا با هر وسیله‌ای بازی کند. ۱۲. به کودک خود بگویید که دقیقآ چه انتظاری از او دارید. از کلی‌گویی دوری کنید زیرا باعث سرگردانی فرزندتان می‌شود. به فرزند خود اجازه دهید رفتارش را خود برگزیند. اگر رفتاری ناشایست داشت، مجازاتی برای او تعیین کنید و در اجرای آن جدی باشید. کودک با مشاهده جدیت شما، به‌محض دریافت نخستین اخطار، رفتارش را اصلاح کرده، نیازی به تذکرهای پیاپی نخواهد داشت. ۱۳. سعی کنید خشم خود را کنترل نمایید، علت آن را بیابید و از بین ببرید. آیا خشمگین شدن شما در اثر خستگی است یا...؟ ۱۴. به‌یاد داشته باشید که یک نوع تنبیه برای همه کودکان کارآیی ندارد، لذا باید در این زمینه خلاقیت و ابتکار داشته باشید.

هیچ‌گاه مجازات‌های غیرواقعی را به‌عنوان نتیجه یک رفتار ناشایست تعیین نکنید. مثلا نگویید اگر فلان کار را انجام دهی پایت را خواهم شکست، این جمله، عبارتی اغراق‌آمیز بیش نیست. ۹. طوری وانمود نکنید که نمی‌خواهید فرزندتان را تنبیه کنید بلکه شخص دیگری مثل دکتر یا... قصد این کار را دارد. هیچ‌گاه نگویید: "اگر بچه خوبی نباشی به دکتر می‌گویم به تو آمپول بزند" زیرا این تهدید را اجرا نخواهید کرد و فرزند شما متوجه خواهد شد که رفتار ناشایست او، هیچ مجازاتی در پی ندارد. ۱۰. سرگرم کردن کودک یک روش عالی تربیتی برای دور کردن او از یک وسیله یا رفتار ناشایست است بدون اینکه ناگزیر به درگیری با او شوید. پیش از گرفتن وسیله‌ای از کودک، بکوشید جایگزینی مناسب و جذاب برای آن بیابید؛ مثلا بگویید "ببین این توپ چقدر قشنگ است!" سپس توجه او را به توپ معطوف ساخته و وسیله دیگر را بدون اینکه متوجه شود از او دور کنید.

۷. وقتی کودک شما دوساله شد، به او بیاموزید که هر عملی نتیجه‌ای دارد. به او بگویید: "اگر به این رفتار ناشایست ادامه دهی از فلان امتیاز محروم خواهی شد" و بدین ترتیب نتیجه رفتارها را از طریق تعیین جریمه به او بیاموزید. ۸. هیچ‌گاه مجازات‌های غیرواقعی را به‌عنوان نتیجه یک رفتار ناشایست تعیین نکنید. مثلا نگویید اگر فلان کار را انجام دهی پایت را خواهم شکست، این جمله، عبارتی اغراق‌آمیز بیش نیست. ۹. طوری وانمود نکنید که نمی‌خواهید فرزندتان را تنبیه کنید بلکه شخص دیگری مثل دکتر یا... قصد این کار را دارد. هیچ‌گاه نگویید: "اگر بچه خوبی نباشی به دکتر می‌گویم به تو آمپول بزند" زیرا این تهدید را اجرا نخواهید کرد و فرزند شما متوجه خواهد شد که رفتار ناشایست او، هیچ مجازاتی در پی ندارد.

۴. از خود بپرسید چه واکنشی مهم است؟ گاهی اوقات والدین در انظار عمومی احساس می‌کنند که عده‌ای مواظب آن‌ها هستند، لذا رفتار فرزندشان را نوعی مخالفت با شخصیت خود می‌پندارند و با او درگیر می‌شوند. بکوشید رفتار فرزندتان را نوعی تجربه و فرصت برای یادگیری تلقی کنید. ۵. اگر فرزندتان رفتاری ناشایست مرتکب شد، بی‌درنگ با او برخورد کنید. زیرا تأخیر در برخورد باعث می‌شود که فرزند شما رفتار نادرست خود را فراموش کند و نیازی به اصلاح آن احساس نکند. هنگامی که کودکی را توبیخ می‌کنید، جدی باشید تا بتوانید منظور خود را منتقل کنید. کودکان این نوع برخورد را دوست دارند حتی اگر به‌ظاهر فکر کنند که والدین‌شان بی‌رحم هستند. ۶. انتظار نداشته باشید که کودکان به‌طور مطلق از شما اطاعت کنند. بعضی از آن‌ها آرام هستند و برخی طبعی سرکش دارند. سعی کنید آن‌ها را قانع کنید. اگر با یک خواسته آن‌ها مخالفت می‌کنید به مخالفت لفظی اکتفا نکنید و پیگیری داشته باشید تا کودک شما دریابد که جدی هستید.

اکنون به نکاتی اساسی اشاره می‌کنیم که برای تدوین برنامه‌های تربیتی، بدون نیاز به تنبیه بدنی، حائز اهمیت هستند. ۱. رفتاری را که از فرزندان خود انتظار دارید، به‌طور مشخص بیان کنید. ۲. به بررسی نرخ رشد رفتار موردنظر بپردازید. از فرزندتان انتظار چه نوع رفتاری دارید، عالی یا متوسط؟ ۳. دانش خود را درباره توانایی‌ها و محدودیت‌های سنی کودکان افزایش دهید تا انتظار یک فرد بالغ را از یک کودک نداشته باشید.

هرگاه فرزند شما به کسی فحش داد، از خودتان بپرسید که چه چیزی موجب خشم او شده است؟ زیرا کودکان گاهی برای ابراز خشم خود از این وسیله استفاده می‌کنند. گاه ممکن است به‌طور ناخواسته موجب برانگیختن خشم فرزند خود شوید و او برای فرونشاندن خشم خود به کودکان دیگر فحش بدهد.

علت فحش دادن کودکان به دیگران این است که آن‌ها احساس بدی دارند و به کسی نیازمندند که احساس خوبی در آن‌ها به‌وجود آورد. بنابراین، در برخورد با اعمالی چون فحش دادن و نظایر آن، نباید با آن‌ها مقابله‌به‌مثل کرد. اگر کودکی به شما گفت "بدریخت بدقواره" شما به او بگویید "حق با تو است من زشت هستم ولی درعوض تو خیلی زیبایی". این برخورد موجب برانگیخته شدن احساس خوش در کودکان می‌شود و به فحش دادن ادامه نخواهند داد.

کودکان به‌طور معمول برای ابراز احساسات خود نظیر خشم، سوگند، نفرین و...، از فحش و کلمات ناپسند استفاده می‌کنند. وقتی مادر امی به او گفت که نباید فحش بدهد امی جواب داد: "ولی کلمه دیگری برای نشان دادن تأسفم ندارم".

مشکلاتی که در زمینه آموزش کنترل دفع به کودکان به‌وجود می‌آید صرفآ به لجاجت و یکدندگی آن‌ها مربوط نیست بلکه به واکنش‌های افراطی والدین مربوط است. آن‌ها اغلب چنین تصور می‌کنند که عدم کنترل ادرار یا مدفوع توسط فرزندشان به دلیل لجاجت یا تنبلی است، بنابراین خشمگین می‌شوند، درحالی‌که باید آرامش خود را حفظ کنند و صبور باشند.

پسر پنج‌ساله او در حین دعوا از وی اجازه خواست که سه مطلب را به او بگوید، و مادر با ناراحتی به او اجازه داد که حرفش را بزند. پسر گفت: "تو گفته‌ای هرقدر با ما دعوا کنی باز هم ما را دوست داری" و مادر با ناراحتی و عصبانیت آن را تأیید کرد. "تو به ما گفته‌ای وقتی عصبانی شدیم به متکای خود مشت بزنیم" و مادر درحالی‌که به‌سختی از خندیدن خودداری می‌کرد، به نشانه تأیید سر فرود آورد. "سوم اینکه چرا آب و صابون نمی‌آوری که لکه‌های موکت و دیوار را بشویی؟" مادر دیگر نتوانست از خندیدن خودداری کند و با صدای بلند خندید، زیرا کودک ۵ ساله‌اش نکته‌هایی روان‌شناسی را به او گوشزد می‌کرد.