بریده‌هایی از کتاب من‌های ایرانی

جملگی مانند پیاده‌نظام‌هایی در خدمت سیستم و سازوکار قدرتند و نه فرد فرد انسان‌هایی که خودشان دارای هویت مستقل و جدانشدنی از شکل حیات‌شان هستند.

در این سرزمین، نوعی فرهنگ «هیچ‌کس‌بودگی» در میان بسیاری رواج دارد. بسیارند کسانی که: «کس» هستند اما «کسی» نیستند. کم می‌اندیشند، اما هر چه بیشتر می‌اندیشند، کمتر هستند. اندیشیدنِ آن‌ها اندیشیدنِ انسان‌های رنجوری است که دستخوش تحقیر و تصغیر شده‌اند. هیچ‌کس‌بودگی کلام اول و آخر تئاتر زندگی روزمرهٔ آنان است.

مناظره داغ شد مشاجره بالا گرفت مقابله فیزیکی شد مجادله به مقاتله نزدیک شد بحث بر سر «دموکراسی» و «تساهل و مدارا» بود.

گفت: این چه حکمت و خاصیت و منفعت است که دهانی بس گشاد و زبانی بس دراز دارید؟ پاسخ دادند: ما عشق حرف زدن هستیم. حرف زدن را دوست داریم و با صحبت‌کردن نه تنها زمان‌های خالی، که شخصیت و هویت و قدرت خالی خود را پر می‌کنیم. گفت: اما در آن بسیار سخن که می‌گویید گفته و نکته و نظر و منظوری یافت می‌نشود. گفتند: آن‌چه یافت می‌نشود آنمان آرزوست. ما حرف می‌زنیم پس هستیم.

ابن‌الوقت نیستند و همواره فردا گفتن را شرط طریق می‌دانند.

در جامعه‌ای که _ به‌نحو مطلوبی _ بدبین است، سیاست‌مداران دلخواهِ افرادْ به‌نسبت ملال‌آور و به‌شدت نامنعطف‌اند. هیچ‌کس وعده‌های آرمان‌شهری و هیجان‌زدهٔ رهبران آتش‌افروز را باور نمی‌کند. رأی‌دهندگانْ بسیار بدبین‌تر از آنند که به راه‌حل‌های ساده و سریعِ معضلات ذاتی ملت اعتماد کنند. تعهدهای شورانگیز در سفرهای انتخاباتی صرفاً با یک شانه‌بالاانداختن تحقیرکننده و طعنه‌آمیزِ مخاطبان نادیده گرفته می‌شود.

هر فکر و فکرت بدیعی را بدعت‌پنداشتن، نیست

نقد رعایت حدود است (به تصریح کانت)

در نزد آنان، نقد همان عیب‌جویی، سیه‌رو کردن، دیگرگونه و باژگونه خواندن متن و سخن دیگران، تفکیک سرهٔ خود از ناسرهٔ دیگران، درست خود از نادرست دیگران، زیبای خود از زشت دیگران، کمال خود از نقصان دیگران است.

نقد آنان بیش و پیش از آن‌که ناظر به «گفته» باشد، معطوف به «گفته‌پرداز» است. در کنشِ نقد، رابطهٔ آنان با «گفته» ها و «گفته‌پرداز» ها از جنس دیالوگ نیست، بلکه از جنس مونولوگ است. نقد آنان نوعی جنگ با کلام است که به نیابت از جنگ شمشیرهای برکشیده از نیام صورت می‌گیرد. از این رو، سخت به خشونت و خصومت آلوده است.

اکثر ایرانیان بر این فرض و مفروضند که «سره» نزد آن‌هاست.

این انسان کماکان سخت اسیر بت‌های ذهنی و اسطوره‌ای و ایدئولوژیک خود است، و گوهر نقد را هم‌چون یشم فهم می‌کند.

فوکو می‌گوید نقد این نیست که ایراد بگیریم، بلکه نقد ایجاد شک و شبهه در پایه‌های اصول قطعی است که ما قبول داریم. اما در مشرب و مکتب انتقادی این بسیار ایرانیان که خود را در منزلت و موضع «من استعلایی» و «دانای کل» می‌بینند، قلم آن نقد و نقاد باید قلم شود که در اصول قطعی آنان تردید روا می‌دارد. اینان حتی زمانی که عامیانه و به طنز و شوخ‌طبعی و خنده‌زنی به نقد دیگران می‌پردازند، بساط «برتری‌جویی» و «تحقیر» ی را گسترده‌اند که به التذاذ ذهنی و روحی و روانی از جایگاه والاتری که برای خود متصور و متوقعند، می‌شود. در مدح و ستایش اغراق‌آمیزشان نیز ریشخند و طنز و تحقیری عظیم نهفته است. حکایت اینان، هم‌چون حکایت «نودولتان» ی است که حافظ می‌گوید باید از خدا خواست که آنان را بر خر خود بنشاند، زیرا همواره در حال ناز کردن و فخر فروختن از غلام ترک و استر هستند

جان استوارت میل، دربارهٔ پوچ‌بودن مجموعهٔ عقایدی که بدون کمک‌گرفتن از تفکر نقادانهٔ حداکثری روی هم انباشته شده باشد هشدار داده است: «کسی که در مورد مسئله‌ای فقط از موضع خودش خبر دارد چیز زیادی از آن مسئله نمی‌داند. چه‌بسا دلایل خوبی هم برای دفاع از موضعش داشته باشد و کسی نتوانسته باشد نادرستی آن دلایل را ثابت کند. اما اگر او نیز نتوانسته باشد نادرستی دلایل موضع مخالف را اثبات کند، مبنایی برای ترجیح یکی از آن دو بر دیگری ندارد.»

حرف‌زدن کیلویی ما گاه محض خالی نبودن عریضه، گاه دیگر، مقابله با ملال پرحرفی دیگران و ممانعت از سکوتی که به پذیرش حرف‌های دیگران تعبیر می‌شود. گاه برای دگرگونه و باژگونه کردن حقایق و وقایع، و دیگر گاه، برای کشیدن پرده‌ای بر قامتِ کوته و زمخت و فقیر نظری و عملی (مدیریتی) خود است.

مبالغه و خوش‌آمدگویی را به‌جایی می‌رسانند که مقام فرشتگان را به یک نفر می‌دهند و لحظه‌ای بعد همان شخص را مجسمهٔ وقاحت و جانشین ابلیس می‌خوانند.

اصحاب قدرت و سیاست، به‌رغم تنوع و تلون‌شان در سه امر مشترکند. با همهٔ قیافه‌ای که به خود می‌گیرند هیچ کار دنیا را به جد نمی‌گیرند مگر در سه مورد مخصوص: یکی شکم، و یکی کیسه، و یکی تنبان.

می‌گویند تا باشند، و هستند تا بگویند. الکی و کشکی آسمون و ریسمون را به‌هم بافتن، نمایش قدرت دادن، تهدید کردن دیگران، و... تنها حرفه‌ای است که آنان نیک می‌دانند.

تناقض‌گویی و مبهم‌گویی نیز از فنون مدیریت موفق هستند؛ بنابراین، نه‌تنها تابع سیاست یک بام و دو هوا، بلکه تابع سیاست یک بام و چند هوا باش.

معتقدند تمام قوانین برای این به‌وجود آمده‌اند که نقض شوند، اما فقط آنان این حق را دارند. اگر کس دیگری این کار را انجام دهد باید دودمانش را بر باد داد