بریده‌هایی از کتاب نردبان شکسته

مقایسه‌های اجتماعی همیشه در پس‌زمینه اتفاق می‌افتند

همهٔ ما از میزان درآمدمان آگاهیم، اما تعداد معدودی از ما می‌دانیم آیا به‌اندازهٔ کافی درآمد داریم یا نه. این ناآگاهی به این دلیل است که تنها راه برای این‌که بفهمیم چه درآمدی واقعاً «کافی» ست، مقایسهٔ خودمان با دیگران است. چنان عادت کرده‌ایم خودمان را با دیگران مقایسه کنیم که به‌ندرت متوجه این مقایسه می‌شویم. وقتی همسایه با خودرویی جدید جلوی‌مان ظاهر می‌شود، معمولاً به خودمان نمی‌گوییم «اونا آئودی دارن، منم یکی می‌خوام.» ما پیچیده‌تر و بالغ‌تر از آنیم. شاید به خودمان بگوییم داراییِ همسایه هیچ ربطی به ما ندارد یا او لیاقتش را دارد، چون سخت کار کرده است. اگر فوراً فکر رقابت با همسایه به سرمان زد، ممکن است همان لحظه این فکر را از ذهن‌مان دور کنیم. بااین‌حال، روز بعد، وقتی سوار خودروی‌مان شدیم، کمی بیش‌از قبل متوجه کهنگیِ صندلی‌ها می‌شویم. مقایسهٔ اجتماعی گریزناپذیر است.

در یک تحلیل اقتصادیِ استاندارد، چنین استدلال می‌شود که تصور شخصیِ افراد از خودشان تا حد زیادی پوچ و بی‌اهمیت است؛ صرفاً صدای گوش‌خراشی‌ست مثل صدای برفکِ بین امواجِ ایستگاه‌های رادیویی.

آیا تابه‌حال در قطاری بی‌حرکت بوده‌اید و دیده‌اید قطار کناری‌تان ایستگاه را ترک کند؟ همگی احساس می‌کنید ناگهان در جهت مخالف شروع به حرکت کرده‌اید. وقتی طبقات بالاتر دائماً ثروتمندتر می‌شوند، هم طبقهٔ متوسط و هم کسانی‌که با فقر دست‌وپنجه نرم می‌کنند، با مقایسهٔ خودشان و آن‌ها، حس می‌کنند فقیر و فقیرتر شده‌اند

نابرابری باعث می‌شود افراد «احساس» فقیربودن کنند و مثل فقرا «عمل کنند»؛ حتا وقتی فقیر نیستند. نابرابری در ذهن ما بسیار شبیه فقر است

نابرابری ما را از هم جدا می‌کند و در جبهه‌هایی قرار می‌دهد که نه‌تنها براساس درآمد، بلکه براساس ایدئولوژی و نژاد از هم تفکیک شده‌اند، و به‌این‌ترتیب اعتماد به یکدیگر را کاهش می‌دهد. نابرابری اضطراب ایجاد می‌کند و باعث می‌شود از سلامت و شادیِ کم‌تری برخوردار باشیم.

هواپیماها تجسم فیزیکیِ سلسله‌مراتب اجتماعی‌اند؛ درحقیقت نوعی نردبانِ اجتماعیِ ساخته‌شده از آلومینیوم و لوازم داخلی‌اند که ردیف‌ها، وضعیت سوارشدن و کلاس صندلی‌ها پله‌های آن‌را تشکیل می‌دهند.

ناهمخوانی‌های میان آرزوهایی که به‌کُندی تکامل پیدا می‌کنند ازیک‌سو و محیطِ به‌سرعت در حال تغییر ازسوی‌دیگر، یکی از منابع اصلیِ بدبختی و تباهیِ دنیای مدرن است.

در زندگیِ روزمره هم مثل هنر، چشمان‌مان را به زندگیِ ثروتمندان و آدم‌های مشهور می‌دوزیم و آدم‌های عادی‌ای را که در اطراف‌مان حضور دارند نادیده می‌گیریم. چرا تااین‌حد به موقعیت اجتماعی اهمیت می‌دهیم؟

هدف این نیست که همهٔ نابرابری‌ها از بین بروند. این هدفی آرمان‌گرایانه است که هرگز الگویی عملی نبوده. آرمان‌های آرمان‌شهری همیشه به واقعیت‌های پادآرمان‌شهری تبدیل می‌شوند.

برابریِ بیش‌تر با زندگیِ طولانی‌تر مرتبط است.

در ایالت‌هایی که نابرابریِ درآمدیِ بیش‌تری دارند، نرخ طیف کاملی از مشکلات اجتماعی بالاتر است: از بارداریِ نوجوانان تا نرخ ترک‌تحصیل در دبیرستان‌ها تا جرایم خشونت‌آمیز.

شبکیه لایه‌ای از گیرنده‌های نوری‌ست که پشت کرهٔ چشم را پوشش می‌دهد و نور را به سیگنال‌های عصبی تبدیل می‌کند. سیگنال‌ها از طریق عصب نوری‌ای حمل می‌شوند که از پشت کرهٔ چشم به مغز متصل است. اما جایی‌که عصب نوری از کرهٔ چشم خارج می‌شود، تکه‌ای بدون گیرندهٔ نور است که نقطه‌ای کور در هر چشم به وجود می‌آورد. در حالت عادی متوجه این نقص نمی‌شویم، چون مغز تصویر را از یک چشم گرفته است و آن‌چه را «باید» ببینیم با تصویر چشم دیگر پر می‌کند. تا زمانی‌که یک چشم بتواند بخش‌هایی را ببیند که چشم دیگر نمی‌بیند، هرگز متوجه این نقطهٔ خالی در جهان نخواهیم شد.

مغز انسان کاشف الگوهاست؛ مثلاً سیستم بینایی دائماً در حال دریافت رگبارِ متغیری از نور، رنگ و حرکت است و سعی می‌کند با استفاده از آن‌ها تصویر سه‌بعدیِ ثابتی از دنیای اطراف بسازد. مغز در انجام این وظیفه خارق‌العاده عمل می‌کند. بهترین سیستم‌های هوش مصنوعی‌ای که درحال‌حاضر در دسترس هستند، چندین سال نوری با این سطح عملکرد فاصله دارند. دلیل این عملکردِ درخشان این نیست که چشمان ما شبیه حس‌گرهایی‌اند که بسیار دقیق تنظیم شده‌اند (دوربین‌های دیجیتال از برخی جهات می‌توانند بهتر از انسان ببینند)، بلکه به این علت است که مغز در استنتاج و استدلالِ عجولانه و پرکردنِ شکاف‌ها براساس مفروضات بهتر عمل می‌کند.

توجه به نیازهای فوری به‌بهای آیندهْ همان کاری‌ست که مغز با تخلیهٔ کورتیزول و آدرنالین در جریان خون انجام می‌دهد. آزادسازیِ انرژی و التهاب است که شما را برای نبرد آماده می‌کند و اگر خطر ابتلا به دیابت و بیماری‌های قلبی در آینده را هم در پی دارد، خب باشد، ایرادی ندارد. این همان کاری‌ست که مغزتان، با جلب‌توجه کاملِ شما به خش‌خش برگ‌ها و نادیده‌گرفتنِ هر چیزی‌که در پس‌زمینه وجود دارد، انجام می‌دهد.

هرچه دنیای اقتصادیِ ما بیش‌تر از هم فاصله می‌گیرد، سیاست‌مان هم واگراتر می‌شود. این‌که کسانی را که آن‌سوی راهروی هواپیما نشسته‌اند افراد خوش‌نیتی بدانیم که در اهداف با ما اشتراک‌نظر دارند و تنها در بهترین ابزارِ رسیدن به آن‌ها مخالف ما هستند، روزبه‌روز سخت‌تر می‌شود. درحقیقت، مخالفان روزبه‌روز بیش‌تر شبیه دشمنان‌مان به نظر می‌رسند.

احساسات حتا می‌توانند قدرتمندتر از افکار باشند.

کدام ارزش‌ها شما را به آن‌چه هستید تبدیل می‌کنند؟ کدام انگیزه‌ها شما را جلو می‌برند؟ در طول سال‌ها این پرسش‌ها را از صدها نفر پرسیده‌ام و پاسخ‌های معمولْ آرمان‌هایی چون عشق، ایمان، وفاداری، صداقت و درستکاری بوده‌اند. هرچند تنوع زیادی در پاسخ‌ها وجود دارد، اما کل فهرستِ آن‌ها را می‌توان روی یک کارت ویزیت نوشت. جواب‌های زن و مرد، شمالی و جنوبی، دموکرات و جمهوری‌خواه مشابه است. بااین‌حال هیچ‌کس تابه‌حال به آن‌چه همه می‌دانیم واقعیت دارد (برآمده از مطالعات علمی و باتوجه‌به سرشت انسان)، اشاره نکرده است: «انگیزهٔ من موقعیتِ اجتماعی است.»

لازم نیست همهٔ جابه‌جایی‌های مهم دوری از خانواده و دوستان باشد. حتا جابه‌جایی از محله‌ای به محلهٔ دیگر در همان منطقه می‌تواند اثرات عمیقی بگذارد. وزارت مسکن و شهرسازی ایالات متحده تحقیق تصادفیِ گسترده‌ای انجام داد. این تحقیق نشان داد جابه‌جایی یک خانواده از محله‌ای فقیرنشین باعث ایجاد تغییرات قابل‌توجهی در زندگی آن‌ها شده است. یک گروه به‌طور تصادفی برای دریافت تسهیلات مسکن انتخاب شدند که بتوانند با این کمک‌هزینه به جای دیگری نقل‌مکان کنند. یک گروه کنترل هم تسهیلات دریافت کردند، اما به جای دیگری نقل‌مکان نکردند. تسهیلات خیلی زیاد نبود، بنابراین درواقع خانواده‌ها از محلات بسیار فقیر به مناطقی با فقرِ کم‌تر منتقل شدند. بااین‌وجود، نتایج قابل‌ملاحظه بودند. احتمال این‌که فرزندانِ خانواده‌هایی که نقل‌مکان کردند پدر یا مادری مجرد شوند کم‌تر و احتمال این‌که در مدرسه بمانند و به دانشگاه بروند بیش‌تر است. آن‌ها در بیست‌وچندسالگی‌شان ۳۱ درصد بیش‌تر از کسانی‌که در محله‌های قدیمی‌شان اقامت داشتند، درآمد کسب کردند.

یکی از نشانه‌های این‌که شما درگیر مقایسهٔ اجتماعیِ ناخودآگاه هستید این اضطرابِ مبهم است که آن‌چه داریدْ به‌اندازهٔ کافی خوب نیست. ما فکر می‌کنیم در لمینتِ اُپنِ آشپزخانه‌مان مشکلی وجود دارد، چون گرانیتی نیست، یا گرانیت‌مان نامرغوب است، چون مرمر نیست. این نوع محاسبات را باتوجه‌به دارایی‌های‌مان مرتب انجام می‌دهیم: از خانه‌هایی که در آن‌ها زندگی می‌کنیم تا کفش‌هایی که به پا می‌کنیم. در بیش‌ترِ موارد، استانداردی برای آن‌چه «به‌اندازهٔ کافی خوب» محسوب می‌شود، وجود ندارد. ما به‌طور ناخودآگاه داشته‌های‌مان را با داراییِ اشخاص دیگر مثل دوستان، همسایگان یا آن زوجِ جوانِ خوش‌تیپ در مجله مقایسه می‌کنیم و فقط از این نتیجه آگاهیم که مغزمان بی‌صدا محاسبه کرده است: در مقایسه با آن، این کافی نیست. این «ناهم‌خوانی» نشانهٔ مقایسه‌های روبه‌بالای اجتماعی‌ست، مقایسه‌هایی که معمولاً در دنیای اشیای اطراف‌مان رخ می‌دهد و نه در ذهن خودمان