بریده‌هایی از کتاب نردبان شکسته

بدیهی‌ست کوتاه‌کردنِ نردبان ـ یعنی کاهش نابرابری ـ درواقع سریع‌ترین و قدرتمندترین روش برای مقابله با مشکلات بسیاری‌ست که در این کتاب درباره‌شان بحث شد، چون با بسیاری از آن‌ها به‌طور هم‌زمان مقابله می‌کند. به‌طور سنتی، کارشناسان سیاسی برای یافتنِ راه‌حل‌های خاص تمرکزشان را بر حل موضوعی خاص در زمانی مشخص می‌گذارند، متخصصان پزشکی به‌دنبال بهبود شرایط سلامت‌اند، جرم‌شناسان سیاست‌هایی را برای کاهش جرم تدوین می‌کنند و کارشناسان آموزش‌وپرورش روش‌هایی برای بهبود مدارس طراحی می‌کنند و مواردی ازاین‌دست. مطمئناً برای هریک از مشکلات اجتماعی‌ای که با آن روبه‌رو هستیم، جنبه‌های منحصربه‌فردی وجود دارد، اما نابرابریِ شدید اقتصادی مخرج‌مشترک بسیاری از آن‌هاست و درنتیجه احمقانه است که سعی نکنید مستقیماً با آن مقابله کنید.

رشد اقتصادی آشکارا بر رکود اقتصادی ارجح است. اما رشدی که همچنان به‌سمت ثروتمندان جریان داشته باشد، مشکلات نابرابری را تشدید می‌کند. خب، باید چه‌کار کرد؟ درکِ آن‌چه علم در مورد چرخهٔ نابرابری کشف کرده؛ و رفتار ما در واکنش به آنْ به دو رویکرد برای راه‌حل اشاره دارد که معتقدم باید به‌طور هم‌زمان دنبال‌شان کنیم. یکی به زمینهٔ اجتماعی مربوط می‌شود و دیگری به پاسخِ ما به آن. اولین موردْ اولویت‌دادن به ساختِ نردبانی کوتاه‌تر است و دومی بهترشدنِ زندگی در میانِ پله‌های آن. بدیهی‌ست کوتاه‌کردنِ نردبان ـ یعنی کاهش نابرابری ـ درواقع سریع‌ترین و قدرتمندترین روش برای مقابله با مشکلات بسیاری‌ست که در این کتاب درباره‌شان بحث شد، چون با بسیاری از آن‌ها به‌طور هم‌زمان مقابله می‌کند.

درست همان‌طور که مردم اغلب نابرابری را با فقر اشتباه می‌گیرند، غالباً هدفِ کاهشِ نابرابری را با هدف تقویت رشد اقتصادی اشتباه می‌گیرند. اما یافته‌های مربوط به نقش اساسیِ نابرابری در سلامت، تصمیم‌گیری، تقسیمات سیاسی و اجتماعی نشان می‌دهد رشد اقتصادی به‌خودی‌خود کافی نیست. نابرابری‌ای که در آمارهایی مثل ضریب جینی منعکس شده است، تقریباً به‌طور کامل ناشی از میزان ثروت ثروتمندان است. اگر قرار باشد نابغه‌ای اقتصادی دست به نوآوریِ شگفت‌انگیزی بزند که درآمد هر کس را یک‌شبه دو برابر کند، مشکلات نابرابری بدتر می‌شوند، نه بهتر؛ چون با ضرب درآمد میلیونرها افزایش ثروت آن‌ها خیلی بیش‌تر از افزایش درآمد کسی خواهد بود که در سال ۱۵ هزار دلار درآمد دارد. همه ثروتمند خواهند بود، اما نابرابری بسیار برجسته‌تر می‌شود.

جداشدن از حوزه‌های محرومیتِ متمرکزْ به چیزی نیاز دارد که من آن‌را «سرعتِ فرار» می‌دانم. در فیزیک سرعتِ فرار سرعتِ لازم برای فرار از کششِ گرانشیِ سیاره است. وقتی جسمی پرتاب‌شونده به‌قصد ترکِ زمین به آن سرعتِ لازم می‌رسد، برای همیشه به مسیرش ادامه خواهد داد. وقتی مردم از پیش‌زمینهٔ فقر فرار می‌کنند، آن‌ها هم به‌نوعی برای همیشه می‌روند. حتا اگر برگردند، متفاوت فکر می‌کنند، متفاوت صحبت می‌کنند و حتا متفاوت می‌خورند.

تنها چیزی که از اجماع جهانیِ چشمگیر دربارهٔ میزان پذیرشِ نابرابریِ دستمزد در افراد جالب‌تر بود، ناآگاهی جهانیِ حیرت‌انگیز دربارهٔ میزانِ نابرابریِ واقعی بود. در هر کشوری که این موضوع مورد آزمایش قرار گرفته است، پاسخ‌دهندگان به میزان قابل‌ملاحظه‌ای میزان نابرابری در درآمدِ واقعی را دست‌کم گرفته‌اند. به‌عنوان مثال، در ایالات متحده سوژه‌ها تخمین زدند مدیرعاملان به‌طور متوسط حدود سی برابرِ کارگران درآمد داشته باشند. محققان خاطرنشان کردند در واقعیت به‌طور متوسط در سال ۲۰۱۲ یک مدیرعامل ۱۲.۳ میلیون دلار درآمد داشته است. این تقریباً ۳۵۰ برابرِ درآمدِ یک کارگر است که به‌طور متوسط ۳۵ هزاردلار دریافت می‌کند.

تحقیق کارمندان دانشگاه کالیفرنیا نشان داد که کارگران فقط زمانی ممکن است از نابرابری ناراضی باشند که از وجود آن آگاهی داشته باشند. تحقیقاتِ اخیر، هم در ایالات متحده و هم در سطح جهان، نشان می‌دهند مردم از چگونگیِ نابرابری در بیش‌ترِ شرکت‌ها بی‌اطلاع‌اند. در تحقیقی که طی آن، شهروندانِ چهل کشور در سراسر جهان مورد بررسی قرار گرفتند، از پاسخ‌دهندگان خواسته شد تخمین بزنند متوسط دستمزد سالانهٔ یک کارگرِ غیرماهر در کشورشان چقدر است و میانگین درآمد رئیس شرکتی بزرگ چقدر؟ بعد هم پرسیدند کارگری متوسط و مدیرعاملی متوسط به‌طور ایده‌آل باید چقدر درآمد داشته باشند؟ محققان سپس نسبت دستمزد مدیرعامل را به میانگین دستمزد کارگر محاسبه کردند. در هر کشور، درجهٔ نابرابریِ ایده‌آلِ مردم کم‌تر از تخمین‌های‌شان از نابرابریِ واقعی بود.

اگر از پاسخ‌دهندگانِ سفیدپوست بپرسید کشور ما در غلبه بر نژادپرستی تا چه اندازه خوب عمل می‌کند، به گذشته به‌عنوان چهارچوب مرجع نگاه می‌کنند. آن‌ها تأیید می‌کنند در مقایسه با روزگارِ سیاهِ برده‌داری و جیم کرو، به نظر می‌رسد پیشرفت خوبی داشته‌ایم. اما اگر همین سؤال را از پاسخ‌دهندگانِ سیاه‌پوست بپرسیم، به آینده نگاه می‌کنند: در مقایسه با زندگی‌ای که در کشوری با برابریِ واقعی امکان‌پذیر است، شرایط فعلیْ ناعادلانه و غم‌افزا به نظر می‌رسد.

روابط نزدیکی که در ذهن شهروندان میان نژاد، فقر و لیاقت وجود دارند هم، مانع اصلی در برابر کاهش نابرابریِ اقتصادی‌اند. بسیاری از مردم وقتی اقلیت‌ها را ذی‌نفعان برنامه‌های رفاهی تصور می‌کنند، در خود انگیزهٔ زیادی برای حمایت از مبارزه با فقر احساس نمی‌کنند.

ذهنِ انسان معمولاً با رایانه مقایسه می‌شود، اما بیش‌تر شبیه اینترنت است: شبکهٔ متراکمی از اتصالات داخلی بین ایده‌ها و اطلاعات. درست مثل اینترنت، این شبکهٔ ارتباطات حاویِ مواردِ اضافه و بی‌معنی در کنار دانشِ ضروری‌ست. سوگرایی‌های ضمنیْ نتایج خام و سانسورنشدهٔ سفر در امتداد این روابط و پیوندها هستند.

شکاف نژادی در ثروت (یعنی جمع کل ثروث خالص) در دهه‌های اخیر افزایش هم پیدا کرده. در سال ۲۰۱۳ ثروتِ خانواده‌های سفیدپوست ۱۳ برابر متوسط ثروت خانواده‌های سیاه‌پوست و ۱۰ برابر ثروت خانواده‌های اسپانیایی بود. این اختلاف به‌اندازهٔ همان اختلافِ دههٔ ۱۹۹۰ زیاد است و نمایانگرِ پس‌روی از شکافِ نسبتاً محدودتر در دههٔ ۱۹۹۰. چیزی مانع تبدیل دستاوردهای تحصیلی به کاهش شکاف‌های درآمدی و ثروت می‌شود. یکی از این عوامل داشتنِ خانه است که در خانواده‌های سفیدپوست خیلی بالاتر است. دومین عاملِ نسبتاً نزدیک به عامل اولْ ارثیه است. وقتی خانواده‌ای مقداری ثروت ذخیره می‌کند، می‌توان آن‌را برای خرید خانه یا تهیهٔ دارایی‌های دیگر برای نسل بعد استفاده کرد. اما در خانواده‌های سیاه‌پوست و لاتین، جایی‌که میانگینِ ثروت نزدیک به صفر است، هر نسل اساساً از هیچ شروع می‌کند. اقتصاددانان چندین عامل دیگر را که در شکاف ثروت نقش دارند شناسایی کرده‌اند، ازجمله تفاوت در نرخ حبس، ازدواج و طلاق.

وقتی نفع شخصی را حذف کنیم، هرکس می‌تواند بفهمد برابری «باید» بر نابرابری ترجیح داده شود

آمار می‌گوید حدود نیمی از امریکایی‌ها به شکلی از نظریهٔ توطئه باور دارند و این جمعیت در عرض چند دههٔ گذشته تقریباً ثابت باقی مانده است. اَشکال مختلف این نظریه‌ها هر چند وقت یک بار مطرح می‌شوند و بعد از مدتی از یاد می‌روند. نظریه‌های توطئه اغلب در سطح گسترده منتشر می‌شوند، پر از خشم و عصبانیت‌اند تا نهایتاً ناگزیر فراموش شوند. در زمان جنگ داخلی امریکا، یکی از نظریات توطئه‌ای که در شمال رواج داشت این بود که گروهی مخفی از مردانی قدرتمند و برآمده از ایالت‌های حامیِ برده‌داری، که «قدرت برده» خوانده می‌شدند، مقامات دولتیِ اتحادیه را مخفیانه ترور کرده‌اند. نظریه‌های توطئه دراصل دربارهٔ دو موضوع‌اند: قدرت و بی‌اعتمادی.

معمولاً تصور می‌کنیم برداشتِ ما از اشیای اطراف‌مان خیلی ساده توسط خودِ آن اشیا شکل می‌گیرد. همچنین در حالت عادی فکر می‌کنیم باورهای‌مان دربارهٔ جهان تحت‌تأثیر خودِ جهان به وجود می‌آیند. اما هم برداشت‌ها و هم باورهای‌مان تحت‌تأثیر نیازها و امیال‌مان در هر لحظه قرار دارند. برای مثال، وقتی گرسنه‌ایم، غذا خوشمزه‌تر است، وقتی سردمان است، گرم‌شدن حس بهتری دارد، و وقتی عمیقاً به توضیح نیاز داریم، بعضی داستان‌ها واقعی‌تر به نظر می‌رسند.

در روند تکامل، شبیه تمام حوزه‌های زندگی، چیزی مثل ناهارِ مجانی وجود ندارد. استرسْ انرژیِ جدید تولید نمی‌کند؛ فقط به آن جهت می‌دهد: وقتی پاسخِ استرسی باعث تقویت و افزایش توان یک حوزه می‌شود، مطمئن باشید این انرژی و توان را از جایی دیگر گرفته است. در مواجهه با شرایط اضطراری و خطرناکی که در چمنزار با آن مواجه شده‌اید، بدن‌تان تمام کارکردهای غیرضروری‌اش را خاموش می‌کند. گلوکز و پروتئین‌هایی که حالا در جریان خون‌تان شناورند، از پروژه‌های بلندمدتی مثل تقسیم سلول، ترمیم و نگهداری گرفته شده و به‌سمت ماهیچه‌ها روانه شده‌اند. برای مثال دستگاه گوارش موقتاً هضم غذا را متوقف می‌کند، چون این عمل پروژهٔ بلندمدتی‌ست که اگر تا چند دقیقهٔ دیگر زنده نمانید، بی‌معنا خواهد بود. فرآیندهای رشد هم متوقف می‌شوند و شرایطی به وجود می‌آید که «کوتولگیِ استرس» نامیده می‌شود. کودکانی که دوره‌های طولانی، استرس شدیدی مثل بدرفتاری یا بی‌توجهی را تجربه می‌کنند، ممکن است با اختلال در روند رشد مواجه شوند، حتا اگر تغذیهٔ مناسب داشته باشند.

این تحقیق ادعا می‌کرد می‌توانید طول زندگی فرد را براساس طول سنگ قبر و اندازهٔ بنای یادبودش پیش‌بینی کنید. البته تفسیری که برای آن آورده شده به پول مربوط می‌شود: هرچه ثروتمندتر باشید، عمرتان طولانی‌تر است و خانواده‌تان استطاعت خرید سنگ قبر بلندتری را دارند. این پیوندِ میانِ طول عمر و اندازهٔ سنگ قبر را جرج دیوی اسمیت، همه‌گیرشناسِ اسکاتلندی، گزارش کرده بود. تیم او به پرسه‌زنی در قبرستان‌های گلاسکو پرداخته و ارتفاع سنگ قبرها و تاریخ تولد و مرگ حک‌شده روی آن‌ها را یادداشت کرده بودند. اسمیت متوجه شد هر متر ارتفاع با اندکی بیش‌از دو سال عمرِ بیش‌تر در ارتباط است.

وقتی نیاز افزایش پیدا می‌کند، تمایل به خطرپذیری هم بالا می‌رود.

وقتی دخترم حدوداً یک‌ساله بود، برای خودش بازی‌ای ساخت که از نظر من و همسرم نگران‌کننده بود. وقتی می‌رفت روی تخت یا کاناپه، به پهلو می‌افتاد و با خنده خودش را پرت می‌کرد، با علم به این‌که کسی آن‌جا هست که او را بگیرد. برای گرفتنِ او بارها پوست زانو و آرنجم کنده شد، اما هیچ‌وقت زمین نخورد. می‌دانستم مداخلهٔ من فقط بیش‌تر باعثِ تشویقش می‌شود، اما نمی‌توانستم به خودم اجازه دهم به‌واسطهٔ تجربه‌ای سخت یاد بگیرد این بازی خطرناک است. بخشی از آن به این دلیل بود که نگران بودم او واقعاً به خودش آسیب برساند. اما بیش‌ازاین، می‌خواستم باور کند در جهانی زندگی می‌کند که می‌تواند روی پاهایش بایستد و بپرد؛ درحالی‌که همیشه کسی برای گرفتنِ او آن‌جا حضور دارد. این روشی ظریف برای چرخاندنِ چرخهٔ انتظاراتِ او در جهت صحیح بود.

صرف‌نظر از این‌که فقیر هستید یا از طبقهٔ متوسط، خودِ نابرابری می‌تواند محرک شما برای ارتکاب رفتار پرخطر باشد.

چشم‌انداز تاریخی نشان می‌دهد، فقر و ثروت همیشه نسبی‌اند و به دارایی‌های دیگران در یک زمان و مکان خاص بستگی دارند.

تکامل به ارگانیسمی متکی نیست که روش خود را چنین توجیه کند که بگوید «من به مقدار مشخص کالری برای بقا نیاز دارم» و از آن، برسد به «بنابراین باید این غذای مشخص را بخورم». فکرکردن بسیار پیچیده و بیش‌ازحد غیرقابل‌اعتماد است و برای چنین نیازی به‌اندازهٔ کافی فوری نیست. درعوض، طبیعت صرفاً سلیقهٔ آن ارگانیسم را باتوجه‌به آن غذای خاص ایجاد می‌کند. ما برای خوردنِ مواد مغذی مثل شیرینی‌جات و چربی تکامل پیدا می‌کنیم، چون برای افزایشِ وزن بسیار مؤثرند. غذا برای نیاکان شکارچی‌جمع‌آوری‌کنندهٔ ما آن‌قدر کم و نادر بود که تهدید گرسنگی بسیار مهم‌تر از عواقب احتمالیِ پرخوری باشد. انسان اولیه با ولع سیری‌ناپذیر به شیرینی‌جات و چربی در رقابت با کسانی‌که اشتیاقِ کم‌تری به آن‌ها داشتند، برنده می‌شد. درنتیجه، این صفت بعد از نسل‌های متوالی گسترش پیدا کرد. اما در دنیای امروز که غذا فراوان است، این میل شدید دیر یا زود به افزایش بیش‌ازحد وزن، ابتلا به دیابت و بیماری‌های قلبی ختم می‌شود. دراین‌میان، طبیعت حتا تأخیری مفید بین زمان پرشدن معده و زمان دریافت سیگنال سیری به مغز ایجاد کرده است که تضمین می‌کند نیاکان ما در هر وعده کمی بیش‌تر غذا خورده باشند. مشکل این است که این سازوکار هنوز کار می‌کند.