بریده‌هایی از کتاب نردبان شکسته

چنان به قضاوت دربارهٔ موقعیت اجتماعی خو کرده‌ایم که مثل راندنِ دوچرخه یا رانندگی با ماشین، بعد از سال‌ها تجربه، به‌شکل خودکار در ذهن‌مان اتفاق می‌افتد.

افراد میزان سیریِ خود را نه براساس کالری مصرفی، بلکه براساس سهم خود از کل غذا قضاوت می‌کنند.

جفری باتلرِ اقتصاددان با الهام از آزمایش‌های لرنر به‌تازگی این سؤال را مطرح کرده است که آیا دستمزد بالا کاری می‌کند که مردم خود را دست‌بالاتر بگیرند یا نه. او برای آزمایش این ایده از گروهی از سوژه‌ها خواست یک آزمون استدلال منطقی را کامل کنند. در هر گروه، به نیمی از اعضا گفته شده بود بابت هر پاسخِ صحیح چهار دلار دریافت خواهند کرد و به نیمی دیگر گفته شد برای هر پاسخ صحیح تنها دو دلار خواهند گرفت. درست مثل آزمایش لرنر، محققان به سوژه‌ها اجازه دادند آزادانه مشاهده کنند که انتخابِ میزانِ پرداخت برای هر نفر کاملاً تصادفی انجام می‌شود. بعد از پاسخ به ده سؤال، از سوژه‌ها خواسته شد به توانایی‌های استدلالیِ خودشان امتیاز بدهند. هرچند سوژه‌هایی که چهار دلار گرفته بودند، عملکرد بهتری در آزمون استدلال نداشتند، خود را استدلال‌کنندگانی برتر و سخت‌کوش‌تر از سوژه‌های دودلاری دانستند. نکتهٔ غافلگیرکننده این حقیقت بود که سوژه‌های دودلاری هم موافق بودند و خود را صاحب مهارتِ کم‌تری می‌دانستند.

اگر تابه‌حال ترفیع گرفته‌اید، ظرف چند ماه به درآمد جدیدتان عادت کرده‌اید و دوباره حس کرده‌اید مثل گذشته زنده‌اید تا چک دستمزدتان را نقد کنید، پس خودتان هم آن‌را تجربه کرده‌اید. وقتی موفقیت‌های‌تان رشد می‌کنند، استانداردهای مقایسه‌تان هم رشد می‌کنند. برخلاف ستون‌های دقیقِ ارقام که دفتر کل بانک را تشکیل می‌دهند، موقعیت اجتماعی همیشه هدفی متحرک است، چون براساس مقایسهٔ مداوم با دیگران تعریف می‌شود. ما در هر موقعیتی خودمان را ازنظر اجتماعی با انواع آدم‌ها مقایسه می‌کنیم؛

وقتی مشتریان می‌فهمند یک شرکت نابرابریِ زیادی بین مدیرعامل و کارگران عادی دارد، می‌خواهند با خرید از یک رقیب با نابرابریِ کم، آن‌را مجازات کنند.

از دیدِ یک اقتصاددان، فقر با نابرابریِ اقتصادی بسیار متفاوت است. فقر به آن‌چه شخص دارد یا ندارد مربوط است، درحالی‌که نابرابری نحوهٔ توزیعِ پول را توصیف و فاصلهٔ میان دارا و ندار را ترسیم می‌کند. بااین‌حال از منظر روان‌شناسی، فقر و نابرابری تفکیک‌ناپذیرند. ما ثروت‌مان را در مقایسه با زمینه می‌سنجیم، چون از نظر بصری هم درکِ ما از همه‌چیز تحت‌تأثیرِ زمینه است. مقایسهٔ اجتماعیِ همیشگیِ ما به این معناست که ثروت‌مان هرگز واقعاً از ثروتِ داراها و ندارهایی که اطراف ما هستند، جدا نیست. وقتی ثروتمند ثروتمندتر می‌شود، دیگران حس می‌کنند فقیرتر شده‌اند.

یکی از معتبرترین یافته‌های روان‌شناسیِ اجتماعی این است که اگر شما آگاهانه به شخصی فکر کنید که به‌وضوح در زمینه‌ای بر شما برتری دارد، احساس‌تان نسبت‌به خود در مقایسه با زمانی‌که هرگز به آن شخص فکر نکرده‌اید، بدتر خواهد شد. به‌همین‌ترتیب، اگر به کسی فکر کنید که به‌نوعی از شما پایین‌تر است، این مقایسه باعث می‌شود احساس بهتری نسبت‌به خودتان پیدا کنید.

پول، قدرت و تحسینِ دیگران درست به‌اندازهٔ غذا برای بسیاری از ما مقاومت‌ناپذیر به نظر می‌رسند. شاید فروتنان سرانجام میراث‌دار زمین باشند، اما متکبران تاکنون در تصاحب آن قدرتمندانه‌تر عمل کرده‌اند.

نشنویم. در نظرسنجی‌ای که به‌تازگی انجام شد، نیمی از امریکایی‌های زیر سی سال گفته‌اند «رؤیای امریکایی» مُرده است.

این پژوهش درخصوص میزان خشم در پروازهای هوایی، تحقیق مهمی‌ست؛ نه فقط به این دلیل که نشان می‌دهد نابرابری چطور باعث تفاوت میان دارا و ندار می‌شود. آن‌چه این پژوهش را از نظر من شگفت‌انگیز می‌کند، تصدیق وقوع خشم حتا در مواقعی‌ست که هیچ انسانِ نداری در پرواز حضور ندارد. ازآن‌جاکه میانگین هزینهٔ بلیت کلاسِ اقتصادی چندصد دلار است، تعداد معدودی از آدم‌های واقعاً فقیر، استطاعت سفر با هواپیماهای تجاریِ مدرن را دارند. بااین‌حال، حتا تفاوت‌های نسبی میان افراد محترمِ طبقهٔ متوسط هم می‌تواند به درگیری و هرج‌ومرج منجر شود.