بریده‌هایی از کتاب نردبان شکسته

نابرابری یک عاملِ پیش‌بینی‌کنندهٔ قدرتمند برای خطرپذیری‌ست که به‌نوبهٔ خود عاملِ پیش‌بینی‌کنندهٔ قدرتمندی برای مشکلات بهداشتی و اجتماعی به شمار می‌رفت. این یافته‌ها نشان می‌دهند رفتار پرخطرْ مسیری‌ست که به توضیحِ ارتباط میان نابرابری و نتایج بد در زندگیِ روزمره کمک می‌کند.

باید توجه داشت روان‌شناسان، در فرآیند انتقال مسئله به آزمایشگاه، بستر روزمرهٔ آن‌را حذف می‌کنند.

تنها آگاهی از این‌که شکاف زیادی بین برنده‌ها و بازنده‌ها وجود دارد، باعث شد گروه نابرابر بیش‌تر شانسش را امتحان کند. این آزمایش اولین نشانه بر تأثیرِ خودِ نابرابری بر رفتار پرخطر بود. پیامدهای این تصمیمات چه بود؟ بنابه تعریف، در گروه نابرابر، تعداد کمی از بازیکنان برندهٔ پاداش‌های بزرگ‌تر شدند و بیش‌ترِ آن‌ها باختند. در گروه برابر، تعداد کمی توانستند پاداش‌های فوق‌العاده بالا به دست بیاورند و تعداد کمی هم همه‌چیز را باختند. به‌بیان‌دیگر، نابرابری با تحریک تصمیمات پرخطر باعث افزایش تفاوت و شکاف بین داراها و ندارها شد. درعمل، نابرابری زمینه‌ساز نابرابریِ بیش‌تر شد.

صرف‌نظر از این‌که فقیر هستید یا از طبقهٔ متوسط، خودِ نابرابری می‌تواند محرک شما برای ارتکاب رفتار پرخطر باشد.

تأثیر مقایسهٔ خود با کسانی‌که در موقعیت‌های بالا قرار دارند بسیار بیش‌تر از تأثیر مقایسهٔ خود با کسانی‌ست که در موقعیت‌های پایین هستند.

افرادْ از طریق مقایسهٔ خود با دیگران به این نتیجه می‌رسند که به چه چیزهایی نیاز دارند.

در تحقیقی، محققان خودروهایی را در تقاطع‌ها مشاهده کرده و مدل و وضعیت خودرو را ثبت کردند. آن‌ها همچنین ثبت کردند که این اتومبیل‌ها راه عابران پیاده یا سایر رانندگانی را که از نظر قانونی حق استفاده از راه را داشتند، چند بار بستند. هرچه اتومبیل گران‌تر به نظر می‌رسید، بیش‌تر راننده مسیر دیگران را می‌گرفت.

تحقیقاتِ ما دررابطه‌با بازیِ انتخابِ سهام و هم تحقیقاتِ لرنر که به‌صورت تصادفی افراد را در معرض موفقیت یا شکست قرار می‌داد، نشان دادند که وقتی افراد در کاری موفق می‌شوند، بلافاصله اعتبار آن‌را به خودشان نسبت می‌دهند. حتا وقتی موفقیتِ آن‌ها را آزمایشگران به‌طور تصادفی تعیین می‌کردند، سوژه‌های موفق فرض می‌کردند این سخت‌کوشی و استعداد خودِ آن‌ها بوده که آن‌ها را مستحق پاداش کرده است.

هم در مقایسه‌های روبه‌پایین و هم در مقایسه‌های روبه‌بالا، بده‌بستان وجود دارد. خطر مقایسهٔ روبه‌پایینْ رضایت از خود است: وقتی نسبت‌به شخصِ دیگری احساس بهتری می‌کنید، بیش‌تر وسوسه می‌شوید تلاش کم‌تری در زندگی‌تان داشته باشید. درمقابل، مقایسه‌های روبه‌بالا ممکن است برای ما الهام‌بخش باشند که بیش‌تر کار کنیم و به موفقیت بیش‌تری برسیم، اما فقط اگر باور داشته باشیم اهداف‌مان واقع‌بینانه‌اند و انگیزه‌ای منطقی به ما می‌دهند. مقایسهٔ خودمان با آلبرت اینشتین‌ها و مایکل جردن‌های جهان فقط باعث می‌شود احساس بدبختی و بی‌انگیزگی کنیم.

انواع مختلف مقایسه اثرات متفاوتی دارند. مقایسه‌های روبه‌بالا باعث احساس فقر بیش‌تر، استعداد کم‌تر و نیازمندیِ بیش‌تر می‌شوند. بنابراین اگر هدف شما مدیریت آن احساسات و خواسته‌هاست، درعوض توجه‌تان را به مقایسهٔ روبه‌پایین هدایت کنید. آیا پیشنهاد می‌کنم به کسانی فکر کنید که کم‌تر از شما خوش‌اقبال‌اند تا با مقایسهٔ خودتان با آن‌ها احساسِ بهتری داشته باشید؟ آیا این کار کمی خبیثانه و پست نیست؟ بله، درواقع دقیقاً همین موضوع را مطرح می‌کنم. مقایسه‌های روبه‌پایین صرفاً منشأ حس لذت از بدبختیِ دیگران و غرورِ بیش‌تر نیستند، بلکه ممکن است منبع رضایت و سپاسگزاری باشند.

محافظه‌کاران بر عامل فردی تمرکز کرده و استدلال می‌کنند باید مشوق‌هایی برای ایجاد انگیزه در طبقات پایین در جهت بهبود شرایط خودشان ایجاد کنیم. اما مجموعه‌ای از مشوق‌های فوری‌تر و حیاتی‌تر فقرا را هدایت می‌کنند. زندگیِ آن‌ها درگیر بحران‌های روزمره‌ای‌ست که سعی می‌کنند با استفاده از بهترین پاسخ‌های کوتاه‌مدتِ مدیریت بحران باتوجه‌به شرایط موجود با آن‌ها کنار بیایند. آن‌ها مدت‌هاست که دیگر مطابق با دیدگاه اقتصاددانان دررابطه‌با واکنش‌های منطقی به مشوق‌ها عمل نمی‌کنند و واکنش‌هایی با هدفِ حفظِ سرشان خارج از آب را جایگزینِ آن کرده‌اند. وقتی در چنین جهانی زندگی می‌کنید، تشویق به شروعِ کسب‌وکارِ خودتان صدای طبلی توخالی می‌دهد.

اگر رشد نابرابری این حس را در افراد ایجاد می‌کند که نیازهای بیش‌تری دارند و این سطح بالای نیاز منجربه انتخاب‌های مخاطره‌آمیز می‌شود، این موضوع بر وجود ارتباطی جدید و بنیادین میان نابرابری و خطر دلالت دارد: صرف‌نظر از این‌که فقیر هستید یا از طبقهٔ متوسط، خودِ نابرابری می‌تواند محرک شما برای ارتکاب رفتار پرخطر باشد.

تصور کنید چه می‌کردید اگر قرار بود امروز هزار دلار بابت کرایه بپردازید، وگرنه خانه‌تان را از دست می‌دادید. در یک قمار، ۹۰ درصد احتمالِ برنده‌شدنِ پانصد دلار را می‌پذیرید، یا ۴۰ درصد احتمال برنده‌شدنِ هزار دلار را؟ بیش‌ترِ مردم احتمالِ پایین‌ترِ به‌دست‌آوردنِ هزار دلار را انتخاب می‌کنند، چون اگر برنده شوند، نیازشان برطرف خواهد شد. این تصمیم از منظر سودمندیِ موردانتظار غیرمنطقی به نظر می‌رسد، اما از چشم‌اندازی دیگر منطقی‌ست: چون پاسخ به نیازهای اساسی گاهی مهم‌تر از بهترین انتخاب از نظر ریاضی‌ست. حقیقتِ وجودِ یک الگوی واحد در گونه‌های جانوری نشان می‌دهد فرگشتْ تصمیم‌گیری براساس نیاز را هم سازوکاری تطبیق‌پذیر یافته است.

برای هر ارگانیسمِ جست‌وجوگر، از زنبورعسل گرفته تا انسان‌های شکارچی‌گردآورنده، میزان خطری که مایل‌اند بپذیرند، به میزان نیازمندی‌شان بستگی دارد.

وقتی افراد به‌واسطهٔ شرایط، احساس فقیربودن می‌کنند، بر این‌جا و اکنون تمرکز می‌کنند و آینده را نادیده می‌گیرند.

بیش‌ترِ اعضای باندهای فروش موادمخدر که سادیر ونکاتش زندگی‌شان را تعقیب کرد معادلِ حداقل دستمزد درآمد داشتند و با مادرشان زندگی می‌کردند. اگر ثروتمند نمی‌شدند و شغل‌شان تا این حد خطرناک بود، چرا این راه را انتخاب کرده بودند؟ چون تعداد معدودی از اعضای رده‌بالای باندها بودند که درآمد چندصدهزاردلاری در سال داشتند و این ثروت را با خرید خودروهای مجلل و پوشیدن لباس‌های گران و جواهرات پرزرق‌وبرق به نمایش می‌گذاشتند و با همراهان‌شان سفر می‌کردند. این‌طور نبود که اعضای رده‌پایین و معمولیِ باند به زندگی همدیگر نگاه کنند و نتیجه بگیرند این شغلِ وحشتناکی‌ست. نه، آن‌ها به زندگیِ مافوق‌های‌شان نگاه می‌کردند و دربارهٔ کارهایی که می‌توانستند بکنند خیال‌پردازی می‌کردند. به‌رغم این حقیقت که احتمال موفقیت‌شان به‌شدت پایین بود، همین احتمالِ به‌شدت کم انگیزه‌ای بزرگ برای پذیرش کنش‌های خطرناک محسوب می‌شد.

محققان دریافتند وقتی افراد احساس فقیربودن می‌کنند، به‌سمت بده‌بستانِ سریع میان راهبرد سریع‌آهسته تمایل پیدا می‌کنند و خشنودیِ فوری را ترجیح می‌دهند. اما وقتی حس می‌کنند نسبتاً ثروتمندند، آینده‌نگر می‌شوند. برای تأکید بر این‌که این تصمیم صرفاً نوعی تصمیم انتزاعی بدون عوارض جانبی در دنیای واقعی نباشد، محققان تحقیق را مجدداً با گروه دیگری از شرکت‌کنندگان تکرار کردند. این بار به‌جای گزینه‌های فرضی، به شرکت‌کنندگان بیست دلار به‌همراهِ فرصت قمار با آن داده شد. شرکت‌کنندگان می‌توانستند بیست دلارشان را در جیب بگذارند و به خانه بروند یا با رایانه بازی و بخت‌شان را امتحان کنند. درآن‌صورت، یا همهٔ بیست دلار را می‌باختند، یا پولِ بیش‌تری برنده می‌شدند. وقتی شرکت‌کنندگان احساس می‌کردند نسبتاً ثروتمندند، ۶۰ درصدشان قمار را انتخاب کردند. وقتی حس فقیربودن داشتند، این عدد به ۸۸ درصد افزایش یافت. حس فقیربودن میزان تمایل افراد به پرتابِ تاس را بیش‌تر می‌کرد.

حس ذهنیِ فقر و ثروت، اثرات قدرتمندی دارد؛ این اثرات معمولاً مبتنی‌بر ارزیابیِ ما از خود در مقایسه با دیگران است. میچ کالَنِ روان‌شناس و همکارانش این دو اصل را باهم ترکیب و پیش‌بینی کردند وقتی افراد احساس فقیربودن می‌کنند، کوته‌بین می‌شوند و هر چیزی را که بتوانند فوراً به دست بیاورند می‌پذیرند و آینده را نادیده می‌گیرند. وقتی هم احساس ثروتمندبودن می‌کنند، آینده‌نگر می‌شوند.

حتا احساسِ زودگذرِ ثروت یا فقر هم ممکن است افراد را کمابیش کوته‌بین کند.

بلسکی تنها تولدهای زودهنگام را پیش‌بینی نکرد، بلکه پا را فراتر گذاشت و استدلال کرد که «راهبرد» زنانی که در فلاکت بزرگ می‌شوند، برای این‌که زودتر و بیش‌تر بچه‌دار شوند صرفاً نوعی انتخاب نیست، بلکه واکنشی به میزان قطعیت یا عدم‌قطعیت موجود در محیط آن‌هاست که باید ارتباط ذهنی و فیزیکی آن‌ها با دنیا و دیگران را تحت‌تأثیر قرار دهد. بلسکی پیش‌بینی کرده بود دخترانِ پرورش‌یافته در محلات فقیر، خطرناک یا پرهرج‌ومرج درحقیقت زودتر به بلوغ می‌رسند و قاعدگی در آن‌ها زودتر از همتایان‌شان در خانه‌های امنِ طبقهٔ متوسط آغاز می‌شود. اگر چنین باشد، آن‌ها به‌خاطر بلوغِ زودهنگامِ خود به‌طور میانگین زودتر بچه‌دار می‌شوند. این پیش‌بینی جسورانه‌تر بود، چون پیشنهاد می‌کرد شرایط زندگی نه‌تنها انتخابِ افراد، بلکه زیست‌شناسیِ آن‌ها را هم تحت‌تأثیر قرار می‌دهد.