بریده‌هایی از کتاب تو با ارزشی فرزندم

جین نلسون، درمانگر خانواده، می‌گوید: «اعتمادبه‌نفس نتیجه احساس تعلق است، باور به اینکه می‌توانیم و دانستن اینکه همکاری‌هایمان را ارزش می‌نهند و قدر می‌دانند» همان احساس رضایت و اطمینان از خود.

اعتمادبه‌نفس حالتی درونی است که با شناخت و درک توانمندی‌ها و محدودیت‌های فردی رابطه مستقیمی دارد.

نقش خانواده نیز در پرورش و تقویت اعتمادبه‌نفس کودک بسیار اهمیت دارد؛ زیرا پایه‌های آن در خانواده است. همدلی پدر و مادر با احساسات گوناگون کودک (خشم، غم، شادی و...) به کودک حس ارزشمند بودن می‌دهد و او کم‌کم می‌آموزد که انسانی ارزشمند و دوست‌داشتنی است.

در این راستا مهم‌ترین مسئله‌ای که والدین و مربیان باید در تربیت کودک به آن توجه کنند، پرورش اعتمادبه‌نفس کودک است، هر چند در ابتدا، پرورش و تقویت آن دشوار به نظر می‌رسد؛ ولی باید بدانیم که فقدان آن نیز در بزرگسالی، کودک را با مشکلات بسیاری روبه‌رو می‌کند.

شخصیت افراد تقریبا تا دو سالگی شکل می‌گیرد و کودک پس از آن شخصیت خود را تثبیت می‌کند. شیوهٔ رفتار مادر و مربی در دو سالگی و حتی در نوزادی فرد نقش بسزایی در شکل‌گیری شخصیت او دارد. ریشهٔ بیشتر مشکلات ما در بزرگسالی در دوران کودکی و شیوه تربیتی ماست و اگر بخواهیم مشکلات فردی را ریشه‌یابی و درمان کنیم، حتما باید به کودکی فرد توجه کنیم.

سبک تربیتی ما بر عزت نفس فرزندان ما و کودکانی که با آن‌ها ارتباط داریم تأثیری مستقیم دارد؛ زیرا مشخص‌کننده نوع رابطه روزمره ما با آن‌هاست. بسیاری از رفتارهای متقابل ما با فرزندان بر عزت نفس آن‌ها (با توجه به طرز پاسخگویی‌ها) تأثیری مثبت یا منفی می‌گذارد.

حس «عزت نفس و اعتمادبه‌نفس» است. این حس موروثی نیست، بلکه باید از سال‌های اولیه زندگی با تمرین، تکرار و ممارست به آن رسید.

درواقع حمایت پیش از حد والدین مانع بلوغ فکری و آگاهی آنان شده و زندگی آشفته و متزلزلی را برای آن‌ها به ودیعه گذاشته بود. به‌هرحال افراط و تفریط در واکنش بین کودک و والدین موجب نابسامانی شخصیتی، یعنی فقدان اعتمادبه‌نفس می‌شود، در حالی که روابط توأم با علاقه و احترام، شناسایی رغبت‌ها و رشد و شکوفایی استعدادهای نهفته کودکان موجب افزایش اعتمادبه‌نفس در آن‌ها می‌شود.

نداشتن اعتمادبه‌نفس همیشه به دلیل ناتوانی نیست، بلکه می‌تواند نتیجه توجه بیش از حد والدین و جامعه با انتظارات غیرواقعی بر اساس استانداردهای دیگران باشد، از این رو در شکل‌گیری احساسات درباره خود خانواده و دوره کودکی نقشی بسزا دارد.

اگر حتی یکی از والدین یا هر دوی آن‌ها زیاد از کودک خود انتقاد یا اینکه بیش از حد فرزند خود را حمایت کنند، او را از دستیابی به استقلال دلسرد می‌کنند و احساس بی‌کفایتی، حقارت و ناتوانی در وی به وجود می‌آید. اما اگر والدین کودکشان را که مرتکب اشتباه شده است بپذیرند، دوست داشته باشند و فقط کار اشتباه را از رفتار او حذف کنند، یاد خواهد گرفت خود را قبول داشته باشد، درنتیجه، اعتمادبه‌نفس هم در او به وجود می‌آید.

نگرش والدین نقشی تعیین‌کننده در احساسات کودکان به خودشان به‌ویژه در سال‌های اولیه کودکی دارد.

بیشتر انگاره‌های ذهنی انسان‌های بزرگ‌سال در دوره کودکی‌شان رقم می‌خورد، احساس رضایت یا نارضایتی از ظاهرشان، احساس پذیرش یا رد شدن، احساس توانمندی یا ناتوانی برای انجام دادن کارهای محوله و خیلی از احساس‌های خوشایند و ناخوشایند دیگر... درواقع عوامل زیادی در ایجاد اعتمادبه‌نفس مؤثرند.