بریده‌هایی از کتاب معرفت نفس (جلد دوم)

ای انسان! تو در سیروسلوک به سوی پروردگار متعال هستی، امّا بدان که این سیروسلوک پررنج و پرمشقّت است، ولی منتهای سیر عالیست؛ زیرا منتهای سیر، رسیدن به «مقام آدمیّت» است.

سورهٔ مبارک «هل اتی» برای همین نازل شده که پنج تن آل‌عبا، روزه بودند و حضرت زهرا (س) افطاری آن‌ها را که یک نان جو بود، تهیه کرده بودند، امّا همان نان هم نخوردند و به دیگران دادند: (وَ یطْعِمُونَ الطَّعامَ عَلی حُبِّهِ مِسْکیناً وَ یتیماً وَ أَسیراً) بار اوّل نان را پختند و به گدا دادند. دوباره نان تهیه کردند و به اسیر دادند. دفعهٔ سوّم نان را به یتیم دادند. قرآن می‌فرماید در حالی که خودشان احتیاج شدید به این غذا داشتند و افطاری آن‌ها بود، امّا همین افطاری را پیغمبر و امیرالمؤمنین و حضرت زهرا و امام حسن و امام حسین (ع) نخوردند و دیگران را بر خودشان مقدّم داشتند. این گونه ایثارها لذّت دارد، امّا ما خیلی متوجّه این لذّات نیستیم و سببش اینست که روی آن کار نکرده‌ایم.

قرآن کریم می‌فرماید جهنّمیان وقتی به جهنّم می‌روند، دور هم با هم حرف می‌زنند و کتک‌کاری هم می‌کنند و حرف‌های نامربوط می‌زنند و به یکدیگر می‌گویند: تو من را جهنّمی کردی! آنگاه خطاب می‌شود هر دوی شما بدبخت هستید و بسوزید. جهنّمیان می‌گویند: (لَوْ کنَّا نَسْمَعُ أَوْ نَعْقِلُ ما کنَّا فی أَصْحابِ السَّعیرِ) ما عقل نداشتیم که به جهنّم آمدیم و الاّ اگر عقل داشتیم، به جهنّم نمی‌آمدیم. جهنّم از آن بی‌فکرها و غافل‌هاست. قرآن می‌فرماید: جهنّم از برای آدم‌های غافل و هوی‌پرست است

قرآن در مواضع مختلف می‌فرماید که آیا می‌دانید چرا کار به اینجا رسیده که انسان در گناه و خطا غوطه‌ور است؟ زیرا دل ندارد و به حرف عقل و وجدان بی‌توجّه است.

شیعه کسی است که دوست دارد دیگران هم مانند خودش در رفاه و آسایش باشند و آنچه برای خود ناپسند می‌داند، برای دیگران نیز ناپسند می‌شمارد.

در روایات هم داریم که اگر بلا به شما هجوم آورد، خود را با دو رکعت نماز تسکین بدهید که این دو رکعت نماز، به شما آرامش می‌دهد.

مرحوم آیت الله آقای مرعشی نجفی (ره) به من می‌گفتند: در راه آقا سید محمّد، گم شدم و به حالت اضطرار افتادم و به امام زمان (عج) متوسّل شدم. بالاخره خدمت امام زمان (عج) رسیدم و آقا نیز نصایحی به من کردند و یکی از نصایح این بود که فرمودند: ننگ است برای شیعه که نماز شب نخواند. عیب است برای طلبه که نماز شب نداشته باشد.

(یا أَیهَا الْإِنْسانُ إِنَّک کادِحٌ إِلی رَبِّک کدْحاً فَمُلاقیهِ) ای انسان! سفر تو پررنج است. انصافاً آمدن در این دنیا و تقیّد داشتن به ظواهر شرع، مشکل است و سفر پررنجی است؛ امّا منتهای سیر تو خداست و این، هدف از خلقت انسان است.

بزرگی می‌گوید: اگر پشه‌ای در این عالم یک بال کمتر بزند یا یک بال از ماشین خلقت کم کند، عالم مضمحل می‌شود. به این «نظام اتَم»، یعنی نظام فوق تمام می‌گویند. لذا اگر کسی خیال کند در عالم با این همه عظمت، فقط مثل حیوان‌ها باید خورد و خوابید و استراحت کرد و لذّت جنسی برد، معلوم است که به بازیچه‌بودن دنیا خواهد رسید و این تصوّر، با حکمت خداوندی نمی‌سازد.

انسان‌ها در زندگی قانون مواسات دارند. معنای مواسات آن است که همین‌طور که خود فرد غذایی می‌خورد و لذّت می‌برد، به دیگران نیز بخوراند و بداند لذّتش بالاتر از غذاخوردن خود اوست.