بریده‌هایی از کتاب زمانی که هم‌صحبت فریدا بودم

گاهی فکر می‌کنم خودش هم از آن‌همه درد و رنجی که می‌کشد و زخم‌هایی که بر تنش دارد، لذت می‌برد. لذتی که من از آن سر درنمی‌آورم. اما فکر می‌کنم همین دردها و زخم‌ها از او همچین هنرمندی ساخته. شاید برای همین زخم‌هایش را دوست دارد. اگر دوستشان نداشت، آن‌همه در نقاشی‌هایش به آن‌ها گیر نمی‌داد. اما از یک چیز مطمئنم، فریدا می‌داند در این جهان یک زن نمی‌تواند خودش را آن‌طور که شایسته است نشان بدهد، مگر اینکه از رنج‌ها و سختی‌هایش بگوید و به چیزهایی بپردازد که فقط یک زن می‌تواند آن‌ها را نشان بدهد. شاید برای همین نزدیک به یک‌سوم تابلوهایی که می‌کشد، از چهرهٔ خودش است. می‌گوید: «من خودم را در این تابلوها کالبدشکافی می‌کنم.»

«به قول خودشون سوررِئالیسم! من به سوررئالیست‌ها چه‌کار دارم؟ هر کی مثل من زندگی کرده باشه، واقعیت براش تبدیل به یه مالیخولیای دردناک می‌شه. مالیخولیایی که سراسر زخم و درد و رنجه. این که دلیل نمی‌شه به همچین آدمی بگیم سوررئال!»

یادت باشه... آدم‌ها هر اشتباهی هم کرده باشن، مستحق بخشش هستن.

«یادت باشه، حتی اگه تموم دنیا هم باهات دوست باشن، باز تنهایی. برداشت تو درسته سام. ما به‌شکل ترسناکی تنهاییم. فقط می‌خواهیم تظاهر کنیم که این‌طور نیست. هرچی دوروبرمون شلوغ‌تر باشه، تنهاتریم.»

نگاهم چرخید سمت تابلو و بی‌اختیار گفتم: «این یه اثر کامله. و به‌نظرم شاهکار تابلوهایی‌ئه که از تو باقی می‌مونه.» خیلی تلخ و جدی پاسخ داد: «ترجیح می‌دم شاهکارم خودِ زندگی‌م باشه.»

حتی اگه تموم دنیا هم باهات دوست باشن، باز تنهایی.

می‌بینی دیه‌گو؟ اگه بخواهیم بحث رو ادامه بدیم، دوباره به چرخش ارباب و رعیتی یا رئیس معدن و کارگر معدن که خودت اون روز گفتی، می‌رسیم. بنابراین برابری طبقاتی به این شکلی که دنبالش هستی، اصلاً امکان‌پذیر نیست. شاید فقط توی چین همچین اتفاقی امکان‌پذیر باشه. با رهبریِ کسی مثل مائو.»

فریدا می‌داند در این جهان یک زن نمی‌تواند خودش را آن‌طور که شایسته است نشان بدهد، مگر اینکه از رنج‌ها و سختی‌هایش بگوید و به چیزهایی بپردازد که فقط یک زن می‌تواند آن‌ها را نشان بدهد. شاید برای همین نزدیک به یک‌سوم تابلوهایی که می‌کشد، از چهرهٔ خودش است. می‌گوید: «من خودم را در این تابلوها کالبدشکافی می‌کنم.»

ـ توی فرهنگ ما آزتک‌ها، قلب دوتیکه‌شده خشونت نیست. هدیه‌ای‌ئه که هر آدمی می‌تونه به مهم‌ترین آدم زندگی‌ش بده. ـ همون کاری که مادرتون کرد؟ عجیبه! ـ همه‌چیز فرهنگ ما سرخ‌پوست‌ها عجیبه. اما تو نباید بترسی. برگشتم و توی صورتش زل زدم: «چیزی که برای من ترسناکه این قلب نصف‌شده نیست. من از تنهایی تو می‌ترسم. تو خیلی تنهایی. ولی... شاید یه شانس هم آورده باشی.» ـ اینکه تنهایی باعث وحشتم نمی‌شه. گفتم: «و اینکه تو خودت به‌تنهایی برای خودت کافی هستی. همون‌طور که خودت گفتی.

«همهٔ ما میون ارواح درگذشته یه آشنا داریم. همون آشنا بهمون کمک می‌کنه که میون باقی ارواح احساس بدی نداشته باشیم.»

اصلاً از کارشان سر درنمی‌آوردم. به‌نظرم زیادی خون‌گرم و شلوغ بودند. من تازه از اروپا آمده بودم، آن هم از فرانسه. آنجا اگر قرار بود این‌قدر خوش‌حال باشی فکر می‌کردند حتما یک طوری‌ات می‌شود. نهایت اینکه خل‌وچل هستی.

تو درست می‌گی دیه‌گو. زندگی عادلانه نیست. حتی عدالت هم فقط شامل اون‌هایی می‌شه که به‌وقتش مرتکب هزار جور بی‌عدالتی شده‌ن.

با مهربانی نگاهم کرد و هیجان‌زده گفت: «من به تو زندگی رو یاد می‌دم. زندگی‌ای که مثل خیال می‌مونه. یا بهتره بگم کابوس. اگه ما یاد بگیریم که زندگی رو مثل خیال نگاه کنیم، اون‌وقت می‌تونیم واقعی‌ترین نقاشی‌های دنیا رو بکشیم.»

آدم‌بزرگ‌ها همیشه دربارهٔ فهم و شعور کوچک‌ترها اشتباه می‌کنند.

گاهی فکر می‌کنم خودش هم از آن‌همه درد و رنجی که می‌کشد و زخم‌هایی که بر تنش دارد، لذت می‌برد. لذتی که من از آن سر درنمی‌آورم. اما فکر می‌کنم همین دردها و زخم‌ها از او همچین هنرمندی ساخته. شاید برای همین زخم‌هایش را دوست دارد.

آدم‌ها هرچی بی‌رحم‌تر باشن، بیشتر می‌ترسن.

به‌هرحال بعد از اون روزی که پیکاسو به اون افسر آلمانی گفت ‘گرونیکا کار شماست نه من’،

«بهشت رو کسی برای مردم نمی‌سازه فریدا. مردم باید خودشون بهشت خودشون رو بسازن.

تلخ نگاهم کرد و گفت: «یادت باشه، حتی اگه تموم دنیا هم باهات دوست باشن، باز تنهایی. برداشت تو درسته سام. ما به‌شکل ترسناکی تنهاییم. فقط می‌خواهیم تظاهر کنیم که این‌طور نیست. هرچی دوروبرمون شلوغ‌تر باشه، تنهاتریم.»

شانه بالا انداختم و گفتم: «همه‌مون مجبوریم. چون باید زندگی کنیم.»