بریده‌هایی از کتاب خانه‌ دایی یوسف: وقایعی تکان دهنده از مهاجرت فدائیان اکثریت به شوروی

حکومت و حزب کمونیست نه تنها نتوانسته بود جایگزین بهتری ایجاد کند بلکه تنها با سست کردن اعتقادات و باورهای مذهبی مردم به‌نوعی بی‌هویتی آن‌ها را دامن زده بود. ازبک‌ها گرچه از مسلمانی و احکام آن در مقایسه با ایرانی‌ها چیزی نمی‌دانستند و آگاهی بسیار سطحی داشتند، اما نسبت به‌آن متعصب‌تر از ایرانی‌ها بودند.

احکام و رسوم عجیب غریبی از مسلمانی برای خود اختراع کرده بودند. به‌یاد دارم روزی وقتی می‌خواستم نان ازبکی را با چاقو ببرم یک مرتبه دو نفر چنان به‌سرم داد کشیدند که من بی‌خبر از همه جا خشکم زد. گفتند نان مسلمانان را با چاقو بریدن کفر است. البته تسلیم آن‌ها نشدم و آن‌ها ناراحت شدند. درهمین حال آن‌ها قطعه نان دیگری را با چاقو می‌بریدند و در پاسخ من که پرسیدم پس چرا خودتان این نان را با چاقو می‌برید گفتند این نان روسی است. بی‌اختیار به‌خنده افتادم.

در زمان ما یکی به‌دوست افسر ما گفته بود که: ـ آیا در ایران خر وجود دارد؟ دوست حاضر جوابش با ناراحتی و تمسخر پاسخ داده بود: ـ خر بود ولی تمام شد. زیرا آخرین خر من بودم که من هم این‌جا آمدم.

تبهکاریهای دوران استالین نه فقط به‌لحاظ قتل میلیون‌ها انسان بی‌گناه، بلکه از منظر روحی و روانی و فرهنگی نیز اثرات بسیار مخربی در روحیه و ذهنیت مردم شوروی به‌جا گذاشته بود. نباید اشتباه کرد. این جنایات فقط تیرباران و حلق‌آویز کردن انسان‌ها نبود، بلکه هتک حرمت و اعتبار و حیثیت انسانی شهروندان و گرفتن اقرارهای قلابی و نادرست تحت فشارهای جسمی و روانی بود که قربانیان باید خود را خائن خطاب کنند و مستحق مرگ بدانند. این تبهکاریها و بیدادگریها به‌طور کلی عملاً در پی آن بود تا روح انسانیت و معنویت و همبستگی اجتماعی را در این کشور کشته و از میان بردارد. و از آدم‌ها، آدمک‌های مطیع و سربراهی بسازد.

باید از سیاستمداران رژیم پهلوی و بیان‌کنندگان نصف حقیقت پرسید که چه عوامل اساسی دیگر پروژه تشکیل فرقه دمکرات را تکمیل کرد؟ زمینه‌های تشکیل عینی فرقه دمکرات چه بود؟ چرا توده‌های وسیع دهقانی و زحمتکشان شهری به‌خصوص در اوایل با جان و دل به‌فرقه دمکرات روی آوردند؟ آیا بی‌قانونی، نبود آزادی، چپاول و غارت دسترنج دهقانان توسط دولت و مالکان بی‌رحم محلی و غیرمحلی، نادیده گرفتن حقوق بزرگترین اقلیت قومی که به‌لحاظ سیاسی، اقتصادی، فرهنگی که به‌حق پس از انقلاب مشروطیت بیشترین هزینه را پرداخت، بی‌تأثیر نبود؟

من از دوران کودکی و نوجوانی بنا به‌تربیت و همت مادرم به‌اطراف خود از زاویه انسانی نگاه می‌کردم. و از همین زاویه به‌مبارزه سیاسی و عدالت‌خواهی کشانده شده بودم و قادر نبودم در برابر نابسامانی‌های «سوسیالیسم موجود» که از سر و صورتش فقر ـ ریا و ظلم و ستم می‌بارید، بی‌تفاوت بمانم.