بریده‌هایی از کتاب دموکراسی و انقلاب: از یونان باستان تا سرمایه‌داری مدرن

دموکراسی در همه جا فرزند انقلاب بود. «از سده‌ی هفتم تا دوران غلبه‌ی روم، تاریخ یونان مملو از انقلاب‌ها و ضدانقلاب‌ها، کشتارها، تبعیدها و مصادره‌ها بود. دشمنی‌های سیاسی در دولت‌ـشهرهای کوچکی که در آنجا مبارزات داخلی شکلِ کینه‌جویی‌های خاندانی به خود می‌گرفت بی‌رحمانه‌تر نبود.»

فرودستان ـ پلبین‌ها ـ ناگزیر بودند قدرت برتر را از دست‌های صاحبان سابق خود به زور تصرف کنند. یونانیان با تجربه‌ی خود دریافتند که دموکراسی با اقدام مستقیم مردم به‌وجود آمده و فقط می‌توانست با گوش به زنگی و هشیاری خستگی‌ناپذیر علیه دشمنان حاکمیت و حقوق‌شان محفوظ بماند.

در سایر بخش‌های جهان تنها از راه مبارزات طبقاتی شدید و مداومی که به نابودی رژیم‌های سرسخت‌تر به اوج می‌رسید، صورت گرفت. فرودستان ـ پلبین‌ها ـ ناگزیر بودند قدرت برتر را از دست‌های صاحبان سابق خود به زور تصرف کنند. یونانیان با تجربه‌ی خود دریافتند که دموکراسی با اقدام مستقیم مردم به‌وجود آمده و فقط می‌توانست با گوش به زنگی و هشیاری خستگی‌ناپذیر علیه دشمنان حاکمیت و حقوق‌شان محفوظ بماند.

هیچ‌یک از شهرـدولت‌های یونان از راه‌های مسالمت‌آمیز و تدریجی به دموکراسی نرسیدند. هنگامی که نهادها و قوانین رژیم دمکراتیکی که هنوز ایجاد نشده بود، حاکمیت مردم از طریق آراء مردم چگونه می‌توانست برقرار شود. نه در یونان و نه در هیچ جای دیگر دموکراسی به شهروندانِ سپاسگزار به‌عنوان هدیه‌ای از سوی فرمانروایان یا طبقات فوقانی خیراندیش تقدیم نشد.

هیچ‌یک از شهرـدولت‌های یونان از راه‌های مسالمت‌آمیز و تدریجی به دموکراسی نرسیدند. هنگامی که نهادها و قوانین رژیم دمکراتیکی که هنوز ایجاد نشده بود، حاکمیت مردم از طریق آراء مردم چگونه می‌توانست برقرار شود. نه در یونان و نه در هیچ جای دیگر دموکراسی به شهروندانِ سپاسگزار به‌عنوان هدیه‌ای از سوی فرمانروایان یا طبقات فوقانی خیراندیش تقدیم نشد.