بریده‌هایی از کتاب پرورش زنبور عسل

جثهٔ زنبور نر، پهن‌تر و بزرگ‌تر از زنبور کارگر، و بدنش پوشیده از مو است، هنگام پرواز صدای بال‌های زنبور نر، بیشتر از زنبورهای کارگر است. زنبور نر فاقد نیش است و قادر به جمع‌آوری گرده و نوش نیست، در کار کندو نیز دخالتی ندارد و حتی در خوردن غذا باید کارگرها به او کمک کنند و چنانچه او را از کارگرها جدا کنیم، به زودی از بین خواهد رفت. تنها وظیفهٔ زنبور نر، جفت‌گیری با ملکه‌های جوان است

نیش زنبورها مثل قلاب ماهیگیری دارای ۱۵-۱۶ عدد خار وارونه است

زنبور عسل، حشره‌ای وفادار به گل است تا زمانی که در طبیعت اطراف کندو، گرده‌افشانی یک نوع گل را تمام نکرده باشد، روی گل گیاه دیگری نمی‌نشیند و این کار باعث می‌شود گرده‌افشانی گیاهان را کامل انجام‌دهد.

یک غده، زیر آروارهٔ زنبورها دیده‌می‌شود که در کارگرها بسیار کوچک و غیرفعال، و برعکس، در ملکه بسیار بزرگ و فعال است. ماده‌ای معطر یا فرمون به وسیلهٔ این غده ترشح می‌شود که با بوی ویژهٔ خود باعث شناختن و تشخیص ملکه، از سایر زنبورها می‌شود. همین بو در کندو پخش، و باعث ایجاد نظم در داخل آن و همچنین عقیم‌ماندن تخمدان‌های کارگرها می‌شود. هرگاه ملکه این ماده را ترشح نکند یا ملکه به‌دلیلی تلف شود یا سرانجام چنانچه به عمد، از کندو برداشته‌شود، پس از تقریباً نیم‌ساعت به علت تمام‌شدن بوی مزبور، نظم داخلی جمعیت به کلی به هم می‌ریزد و زنبورها در نزدیکی سوراخ در جست‌وجوی ملکه دیوانه‌وار به این‌سو و آن‌سو پرواز می‌کنند. اگر در این موقع گوشتان را به جدار کندو نزدیک کنید، صدایی شبیه به صدای گریه می‌شنوید که در اصطلاح می‌گویند، جمعیت در حال گریه‌کردن است.

در انتهای شکم، مخرجی برای دفع مدفوع دیده‌می‌شود و از راه همین مخرج، زنبور قادر است خاری را که در داخل بدنش جای دارد، خارج کرده، نیش بزند.

شش عدد پا که جفت عقب آن، دارای حفره‌هایی به نام سبد است و زنبور عسل در دوران فعالیت خود، گرده‌های گل را در آن پُر، و با خود به کندو حمل می‌کند. اندازهٔ این سبدها در زنبورهای کارگر بزرگ‌تر از نرهاست.

بزرگی چشم‌ها وسیله‌ای است که زنبوردار به کمک آن، به راحتی می‌تواند، زنبور نر را از کارگر تشخیص دهد، زیرا چشم‌های زنبور نر، بزرگ‌تر است و از عقب سر، به هم متصل‌می‌شود، ولی در زنبور کارگر و ملکه به هم متصل نمی‌شود.

لازم است زنبوردار در عمل تعویض ملکه پیش‌دستی، و ملکه را تعویض کند.

برای اینکه جفت‌گیری ملکه با قوی‌ترین نرها صورت بگیرد و همچنین برای جلوگیری از آمیزش خویشاوندی، جفت‌گیری ملکه، هرگز در کندو صورت نمی‌گیرد و ملکه همیشه در هوای آزاد و در محل تجمع نرها، اقدام به جفت‌گیری می‌کند

مشخصهٔ ملکهٔ باکره این است که روی شان‌ها، بال‌هایش را دائماً به حالت پرواز درمی‌آورد و به محض تلاش زنبوردار برای گرفتن آن از روی شان، پرواز می‌کند، درصورتی‌که ملکهٔ بارور، همیشه روی شان‌ها راه می‌رود و تمایل به پرواز ندارد.

ملکه ابتدا سرش را داخل حجره کرده، آن را امتحان می‌کند و اگر سلول را خالی و آماده و مناسب تخم‌گذاری یافت، سرش را از سلول بیرون می‌آورد و کمی جلو می‌رود و سپس بدنش را کج کرده، شکمش را داخل حجره می‌کند و بسته به نوع حجره، یک تخم بارورشده یا نشده در آن می‌گذارد و این کار را مرتباً ادامه می‌دهد. تخم‌گذاری در هر حجره، بیشتر از چند ثانیه طول نمی‌کشد

در فاصلهٔ روزهای ششم تا چهاردهم تولد، بین ساعت ۱۰-۲ بعدازظهر یک روز آفتابی و بدون باد، ملکه به تنهایی از کندو خارج و احتمالاً مسافت قابل ملاحظه‌ای، دور می‌شود. این پرواز را پرواز عروسی می‌نامند. ملکه با پخش مادهٔ جذب‌کنندهٔ نرها (فرمون)، آن‌ها را به سوی خود جذب می‌کند. قوی‌ترین نرها به ترتیب با ملکه جفت‌گیری می‌کنند. این جفت‌گیری در ارتفاع ۱۰-۱۵ متری صورت‌می‌گیرد

ملکهٔ بارور، همیشه روی شان‌ها راه می‌رود و تمایل به پرواز ندارد.

شکم ملکهٔ باکره، بسیار کوچک و فاصلهٔ بندهای آن کم است. به همین‌دلیل، پیداکردن ملکهٔ باکره برای زنبوردار، مشکل است، زیرا حلقهٔ زنبورهای ملازم، در اطراف او دیده‌نمی‌شود و حرکاتش تند است و خیلی زود می‌ترسد و در میان زنبورهای کارگر مخفی‌می‌شود.

هنگامی‌که ملکهٔ جوان متولد می‌شود، برای مدتی هیچ‌گونه توجهی به او نشده، عملاً از طرف زنبورهای کارگر نادیده‌گرفته‌می‌شود، ولی به زودی کارگرها به سمت او جلب می‌شوند و او را تغذیه‌می‌کنند، ولی هیچ‌گاه تعداد زنبورهای ملازم که گاهی اطراف ملکهٔ باکره دیده‌می‌شود، به تعداد ملازمان ملکهٔ تخم‌گذار نمی‌رسد.

نخستین ملکهٔ باکره، پس از تولد، در کندو شروع به گردش می‌کند و همهٔ ملکه‌های موجود در سلول‌های ملکه را نیش می‌زند و از بین می‌برد. سپس کارگرها، سلول‌های ملکه را خراب، و ملکه‌های مرده را از کندو خارج‌می‌کنند. چنانچه دو یا چند ملکه با هم متولد شده‌باشند، هنگامی‌که به هم برسند، با یکدیگر می‌جنگند تا یکی از آن‌ها کشته شود. در هر صورت، پس از شروع تخم‌ریزی، هرگز در یک کندو، بیش از یک ملکه وجود ندارد.

در حالت طبیعی ملکهٔ زنبور عسل به‌طور مرتب در داخل کندو ماده‌ای از خود ترشح و در داخل کندو پخش‌می‌کند که مانع تکامل تخمدان‌های زنبورهای کارگر و پیدایش کارگر تخم‌گذار در کندو می‌شود و از پرورش بی‌برنامهٔ ملکه جلوگیری‌می‌کند، ولی زمانی که پرورش ملکه در کندو به هریک از علل ذکرشده شروع می‌شود، پخش این ماده در داخل کندو به حداقل خود می‌رسد، حتی اگر ملکه در کندو موجود باشد.

دوران لاروی ملکه، پنج روز طول می‌کشد و در این مدت، به‌طور مرتب، با ژلهٔ رویال (شاه‌انگبین) تغذیه‌می‌شود.

مراحل رشد ملکه، شبیه مراحل رشد زنبور کارگر است. اما بسیار کامل‌تر و با سرعت بسیار بیشتر.

ملکه، تخم‌هایی را که باید کارگرها از آن ملکه پرورش‌دهند، در حجره‌های ویژه‌ای می‌گذارد که از حجرهٔ کارگر و نر، بزرگ‌تر و وسیع‌تر است و اصطلاحاً به نام سلول ملکه یا شاخون نامیده‌می‌شود. همچنین اگر زمانی سلول لارو کارگر، برای تبدیل به سلول ملکه انتخاب‌شود، سلول‌های مجاور آن سلول، به دست زنبورها خراب، و سلول کارگر انتخاب‌شده، بزرگ‌تر و تبدیل به سلول ملکه می‌شود