بریده‌هایی از کتاب آداب معنوی در هنرهای سنتی

فتوت‌نامه‌ها در میان اصناف و حرفه‌ها، بیشترین تأثیر آموزشی و تربیتی را در وفاداری به‌اصول اخلاقی و انسانی به‌همراه داشته و شخصیتی معنوی از صاحبان حرفه‌ها و اصناف می‌ساخته‌اند. نگاهی به‌دوره‌های میانۀ تاریخ ایران، ازجمله دوره ایلخانان، تیموریان، صفویه و قاجار گویای این است که آمیختگی میان شغل و دین‌داری یا به‌تعبیر دیگر میان رعایت اصول اخلاقی و روش‌های حاکم در شغل و حرفه، به‌قدری بوده‌است که دین‌دارترین و وارسته‌ترین اشخاص، در میان صاحبان صنوف و مشاغل وجودداشته‌اند (شکل ۴-۹). به‌طوری‌که صاحبان مشاغل و اصناف که بعضی از آن حرفه‌ها همچون معماری مساجد، خطاطی، کتاب‌آرایی، گچ‌بری، کاشی‌کاری، فرش‌بافی و غیره، جزء مشاغل هنری شناخته‌می‌شوند، از دین‌داران و اهل اخلاق شمرده‌می‌شدند و درواقع آنان بودند که مجموعۀ اصول و قواعد معنوی فتوت‌نامه‌ها را تنظیم می‌کردند (شکل ۴-۱۰).

دین‌ و هنر، به‌نیازهای فطرت‌ و روح‌ پاسخ‌ می‌دهند، همزاد و همزیست‌ انسان‌اند و به‌زبان‌ فطرت‌ سخن‌‌می‌گویند. منبع و مصدر هنر اسلامی، پیام قرآن و حکمت والای نهفته در دین است. هنر اسلامی به‌دنبال آن است که در مجرای نقش، طرح، رنگ، حجم، هندسه، کلام، زبان عبارت و اشارت، ارزش‌های الهی و انسانی را به‌نمایش‌بگذارد و از صورت زیبای محسوس هنر، هنرمند را به‌باطن زیبایی معنوی که همان جمال و جلال و کمال الهی است، رهنمون‌شود.