بریده‌هایی از کتاب دوپامین، مولکولی با خواص شگفت انگیز

آرزو پایدار، و خوشی گذراست تسلیم شدن در برابر وسوسه الزاما منجر به لذت نمی‌شود. چون خواستن و دوست داشتن دو چیز متقاوت هستند. دوپامین وعده‌هایی می‌دهد که نمی‌تواند به آن‌ها پای‌بند بماند. مدار آرزو می‌گوید «اگر این کفش‌ها را بخرید زندگی شما از این‌رو به آن رو می‌شود.» البته شاید اینطور باشد، اما ربطی به وعده دوپامین ندارد.

دانشمندان اخیرا دریافته‌اند که اعتیاد به مصرف الکل نحوه کارکرد بعضی از قطعات «DNA» را تغییر می‌دهد. این قطعه‌ها برای کارکرد نرمال مدارهای دوپامین لب‌های پیشانی مغز ضروری هستند. مثلا تغییر این قطعات می‌تواند منجر به سرکوب یکی از آنزیم‌های مهم شود که بر فعالیت نورون‌های صادرکننده سیگنال مؤثر است. درست مانندآن است که یک نفوذی راه‌های ارتباطی دشمن را در میانه جنگ قطع کند.

تردیدی نیست که بعضی از آدم‌ها بهتر از دیگران می‌توانند احساسات خود را سرکوب کنند. شاید این طور به دنیا آمده‌اند. بخشی از این توانایی ناشی از تعداد و خواص گیرنده‌های دوپامینی آن‌هاست

شخصی از کنار رستورانی عبور می‌کند و بوی همبرگر به مشامش می‌رسد. در عالم خیال به همبرگر گاز می‌زند و حتی مزه آن را حس می‌کند. او رژیم غذایی دارد. اما به این نقطه که می‌رسد وسوسه می‌شود. به داخل رستوران می‌رود و یک همبرگر سفارش می‌دهد. لقمه اول خیلی لذت‌بخش است، اما لقمه دوم مثل اولی نیست. به هر گاز که به همبرگر می‌زند لذت کمتری نصیبش می‌شود و تصور آن «همبرگر رؤیایی» در ذهن‌اش رنگ می‌بازد. بدون آنکه دلیلش را بداند همبرگر را تا ته می‌خورد. بعد کمی احساس تهوع می‌کند و از اینکه رژیمش را زیر پا گذاشته ناراحت می‌شود. وقتی دوباره پا به خیابان می‌گذارد با خود فکر می‌کند: بین خواست یک چیز و دوست داشتن آن چیز، تفاوت بسیاری وجود دارد.

دوپامین، مولکول آرزوهای وسواس‌گونه است. اما اکسی‌توسین و وازوپرسین مربوط به رابطه درازمدت هستند. اکسی‌توسین بیشتر در زنان و وازوپرسین بیشتر در مردان فعال است.

درک دوپامین می‌تواند کلید فهم و حتی پیش‌بینی طیف گسترده‌ای از رفتار و اعمال انسان: از هنرهای خلاق گرفته تا ادبیات و موسیقی؛ دستیابی به موفقیت؛ و کشف دنیاهای جدید و قوانین طبیعت؛ تفکر درباره خدا - و دل سپردن به عشق باشد.

مهارت فقط یافتن غذا یا شریکی جدید یا شکست دادن رقیب نیست. مفهومی بزرگتر و گسترده‌تر دارد. مهارت توفیق در اخذ پاداش است. موضعی است که دوپامین در آن به اوج افتخار خود می‌رسد و می‌تواند در آن لختی بیاساید و از ثمرات توفیق خود بهره‌مند شود. مهارت نقطه‌ای است که دوپامین در آن به قلمرو «اینجا و اکنون» می‌رسد و به آن سر تعظیم فرود می‌آورد. در اینجاست که دوپامین همه تلاش‌هایش را انجام داده و متوقف می‌شود و به مدارهای اینجا و اکنون اجازه می‌دهد در رگ‌های سعادت جاری شوند و آن را به جوش آورند. دوپامین برای یک آن از مبارزه با احساس رضایت دست می‌کشد و بر آن مهر تایید می‌زند. بالاترین میزان آرامش وقتی به دست می‌آید از انجام کاری سخت فراغت حاصل کنیم.

دانشمندان قفسی مجهز به ماشین پرتاب قرص‌های غذا و ظرفی حاوی غذای آزمایشگاهی فراهم کردند. غذای آزمایشگاهی ساده بود اما بدون نیاز به کار در دسترس همه موشها قرار داشت. اما برای دریافت قرص‌های غذا از ماشین مخصوص هر موش باید حداقل ۴ بار اهرم را فشار می‌داد. موش‌هایی که سطح دوپامین نرمال داشتند فوری به سراغ ماشین غذا می‌رفتند. آن‌ها دوست داشتند با کار کردن به غذای بهتری دست پیدا کنند. اما موش‌های که فاقد دوپامین بودند به همان غذای ساده‌ای که در دسترس همه بود اکتفا می‌کردند. توانایی تلاش و کوشش با واسطه ترشح دوپامین به وجود می‌آید. البته عوامل بسیاری بر کیفیت این تلاش مؤثر هستند اما اگر دوپامین نباشد هیچ تلاشی هم در کار نخواهد بود.

فرق گذاشتن بین چیزهایی که می‌خواهیم و چیزهایی که دوست داریم دشوار است. بارزترین شکل تفاوت بین خواستن و دوست داشتن را در افراد معتاد می‌توان دید.

. دوپامین، مولکول آرزوهای وسواس‌گونه است. اما اکسی‌توسین و وازوپرسین مربوط به رابطه درازمدت هستند. اکسی‌توسین بیشتر در زنان و وازوپرسین بیشتر در مردان فعال است.

وقتی سیستم دوپامین در حال استراحت باشد، سه یا پنج بار در دقیقه شلیک می‌کند. اما وقتی این سیستم تحریک شود بیست الی سی بار در دقیقه شلیک می‌کند.

وقتی افراد دایره حضور خود را گسترش می‌دهند و فضای بیشتری را به خود اختصاص می‌دهند، دیگران هم آن‌ها را شخصی مسلط و قوی تلقی می‌کنند. برعکس وقتی افراد دست و پای خود را جمع می‌کنند و فضای کمتری را اشغال می‌کنند دیگران آن‌ها را تابع و فرودست به شمار می‌آورند.

سرسختی و پشتکار من شکست نخوردم، فقط ده هزار راه را که به مقصد نمی‌رسیدند امتحان کردم. توماس ادیسون

مواد شیمیایی اعتیادآور بر مدارهای مغزی مربوط به ادامه حیات و بقاء چیرگی می‌یابند و به فرد معتادی که در دام آن‌ها گرفتار می‌شود اهداف جدیدی القاء می‌کنند.

مواد اعتیادآور مثل موشک هدایت شونده به مدارهای آرزوی مغز اصابت می‌کنند و نوعی انفجار شیمیایی قوی ایجاد می‌کنند.

بنابراین سه راه‌حل ممکن رفع پشیمانی پس از خرید عبارتند از: ۱) با خرید بیشتر همچنان سطح ترشح دوپامین را بالا نگاه داریم،

این ایده ساده می‌تواند پاسخ علمی مناسبی برای آن سوآل قدیمی باشد: چرا عشق با گذشت زمان رنگ می‌بازد و سستی می‌گیرد؟ مغز انسان طوری طراحی شده که شیفته امور غیرمنتظره و چشم به راه امور آینده باشد. آینده‌ای که آبستن رویدادهای هیجان‌انگیز بسیار است. اما وقتی همه چیز عادی و روزمره شود و از هیجان عاری باشد، مغز به مسایل جدیدتر گرایش می‌یابد.

مغز انسان طوری طراحی شده که شیفته امور غیرمنتظره و چشم به راه امور آینده باشد. آینده‌ای که آبستن رویدادهای هیجان‌انگیز بسیار است. اما وقتی همه چیز عادی و روزمره شود و از هیجان عاری باشد، مغز به مسایل جدیدتر گرایش می‌یابد.

اما کسانی که درپی زندگی سعادتمندانه‌اند ناگزیرند وظیفه دیگری را نیز به انجام رسانند: رسیدن به هارمونی. آن‌ها باید خود را از فریب تحریک دوپامینی مداوم و سلطه «تلاش برای کسب بیشتر» رها کنند.

بهای سنگین زندگی در آینده زندگی در دنیای غیرواقعی و انتزاعی فرصت‌های آینده با اتکا بر دوپامین بهایی نیز دارد و آن فدا شدن سعادت است.