بریده‌هایی از کتاب دوپامین، مولکولی با خواص شگفت انگیز

برپایه شواهد موجود می‌توان گفت سطح ترشح بالای دوپامین در نیوتون مایه ایجاد استعداد درخشان و مشکلات اجتماعی و نیز بیماری روانی او محسوب می‌شود. غیر از نیوتون حدس می‌زنند یا ثابت شده که بسیاری از هنرمندان، دانشمندان و رهبران تجاری جهان نیز بیمار روانی بوده‌اند. افرادی مثل بتهوون، ادوارد مونش که تابلوی معروف جیغ را کشید، ونسان ونگوگ، چارلز داروین، جورجیا او کیفی، سیلویا پلات، نیکولا تسلا، واسلاو نیژنسکی (رقاص اوایل قرن بیستم که یکبار با برپاکردن نمایشی موجب برپایی شورش عمومی شد)، آن سکستون، ویرجینیا ولف، بابی فیشر (استاد شطرنج) و بسیاری دیگر.

آیزاک نیوتون کاشف حساب دیفرانسیل و انتگرال و قانون جهانی گرانش یکی از این نوابغ بیمار بود. او در برقراری ارتباط با دیگران مشکل داشت و با ریاضیدان و فیلسوف آلمانی لایب‌نیتس درگیر جدال علمی ناخوشایندی شد. نیوتون آدمی پنهانکار و بدگمان و تا سرحد ابراز خشونت، بی‌عاطفه بود.

در مطالعات گسترده به وجود زمینه ژنتیک در شخصیت‌های دوپامینی پی برده‌اند. مثلا در مطالعه‌ای در ایسلند پروفایل ژنتیکی بیش از ۸۶۰۰۰ نفر را بررسی کردند و دیدند بازیگران، رقاصان، موسیقی‌دانان، کاروزان هنرهای بصری یا نویسندگان به احتمال بیشتری دارای ژن‌های اسکیزوفرنی یا اختلال دوقطبی هستند.

افراد دارای سطح بالای ترشح دوپامین معمولا به تفکر انتزاعی بیش از تجربه حسی علاقه دارند. از دید آن‌ها تفاوت دوست داشتن انسانیت با دوست داشتن همسایه مثل تفاوت دوست داشتن یک توله سگ با پذیرش زحمت مراقبت از آن است.

فردی که دنبال رسیدن به لذت است همواره احساس کمبود می‌کند و در پی کسب فزونی است. چنین فردی هرگز به خرسندی دست نمی‌یابد و به محض آنکه فرصتی پیدا کند به سراغ آن می‌رود.

فردی که دنبال رسیدن به لذت است همواره احساس کمبود می‌کند و در پی کسب فزونی است. چنین فردی هرگز به خرسندی دست نمی‌یابد و به محض آنکه فرصتی پیدا کند به سراغ آن می‌رود.

نابغه‌ای که دارای فعالیت بالای سیستم دوپامین است به حدی معطوف دنیای درونی ایده‌هاست که جورابش را لنگه به لنگه می‌پوشد و یادش می‌رود موهایش را شانه کند و اغلب مسائل مربوط به دنیای «اینجا و اکنون» را فراموش می‌کند.

اینشتین دو سال قبل از طلاق درگیر رابطه با یکی از بستگان خود شد که سرانجام با او ازدواج کرد. چندی بعد به او هم خیانت کرد و با منشی خود دوست شد و احتمالا بعد از او هم با عده زیادی رابطه داشت. مغز سرشار از دوپامین اینشتین برای او هم نعمت بود و هم نفرین. سطح بالای دوپامین که به او امکان کشف نسبیت را داد از سوی دیگر سبب شد که نتواند رابطه پایدار انسانی داشته باشد و از عشق همدلانه درازمدت که به سیستم «اینجا و اکنون» وابسته است برخوردار شود.

سطوح بالای دوپامین کارکرد سیستم «اینجا و اکنون» را سرکوب می‌کند و به همین دلیل افراد دارای استعدادهای درخشان معمولا در زمینه روابط اجتماعی ضعیف هستند.

چرا نوابغ عوضی هستند؟ موسیقی و ریاضیات از این نظر که هر دو به سطوح بالای دوپامین بستگی دارند مثل هم هستند. اگر کسی در یک زمینه دارای ترشح بالای دوپامین باشد احتمال زیادی دارد در سایر زمینه‌ها نیز اینگونه باشد. دانشمندان دارای ذوق هنری بالا هستند و موسیقیدان‌ها نیز استعداد درک ریاضی زیادی دارند. اما این نکته معنی دیگری نیز دارد، برخورداری از سطوح بالای دوپامین می‌تواند نوعی ضعف نیز باشد.

این ماده در مغز همه پستانداران، خزندگان، پرندگان و ماهی‌ها وجود دارد. اما میزان آن در انسان از همه موجودات بیشتر است.

به دلیل تأثیر همین ماده است که در پی رسیدن به رستگاری و لطف خداداد به آسمان خیره می‌شویم و ملکوت را در اوج و زمین را در افول می‌بینیم. این ماده مانند سوخت موتور رؤیاهای ما عمل می‌کند و در هنگام شکست، به سرچشمه ناامیدی ما تبدیل می‌شود. این ماده است که سبب می‌شود جستجو کنیم تا به موفقیت برسیم و در پی کشف و ظفر باشیم. نیز به دلیل خواص همین ماده است که هیچ‌گاه نمی‌توانیم به مدت طولانی شاد و خوشحال بمانیم.

ماده‌ای که یک شوهر یا همسر راضی و خرسند از زندگی را وادار می‌کند برای نجات دیگران از مهلکه زندگی خود را به خطر بیندازند. این ماده سرچشمه اصلی انگیزه دانشمندان برای گره‌گشایی از مسایل دشوار و محرک فلاسفه برای یافتن نظم، دلیل و معناست.

این ماده بخشی از عالم زیستی است که ما را برای رسیدن به توفیق به انجام اعمال بلندپروازانه و ایثارگرایانه وادار می‌کند. بازیگران، کارآفرینان و هنرمندان موفقی به وجود می‌آورد که حتی مدت‌ها پس از رسیدن به پول و شهرتی که برای برطرف کردن نیازهای آنان کافی است، آن‌ها را به ادامه مسیر تشویق می‌کند؛

مواد شیمیایی مربوط به امور پایین یا اینجا و اکنون به ما این اجازه را می‌دهد چیزهایی را که در برابر ما وجود دارند درک کنیم وآن‌ها را بچشیم و از آن‌ها لذت ببریم یا به جنگ و گریز بپردازیم. ماده شیمیایی مربوط به امور بالا فرق می‌کند. این ماده سبب می‌شود هوس چیزهایی به سرمان بزند که آن‌ها را نداریم و ما را به جستجوی چیزهای جدید وادار می‌کند. وقتی از دستور آن پیروی کنیم به ما پاداش می‌دهد و در غیر این صورت مایه رنج و ناراحتی ما می‌شود. این ماده سرچشمه خلاقیت و در ادامه همین مسیر، جنون است؛ در بروز اعتیاد نقش اساسی دارد و به همین دلیل می‌تواند برای درمان اعتیاد هم ما را راهنمایی کند.

این ماده به ما انگیزه می‌دهد در پی رسیدن به چیزهای بسیار دور برآییم؛ چه امور مادی و چه اموری مانند عشق و دانش و قدرت. این ماده چه بخواهیم نمکدان روی میز را برداریم چه بخواهیم در سفینه‌ای فضایی به طرف ماه پرواز کنیم و یا خدایی را که برتر از زمان و مکان است عبادت کنیم، به ما این امکان را می‌دهد که بتوانیم فاصله‌ها را اعم از مکانی یا عقلی پشت سر بگذاریم.

در مورد مغز تفاوت بالا و پایین، تفاوت بین دو شیوه کاملا جداگانه تفکر و دو راه کاملا متمایز نگرش به جهان است. در دنیای مغز قلمرو پایین به کمک تعدادی نوروترنسمیتر - مواد شیمیایی میانجی - اداره می‌شود و این مواد می‌توانند سبب شوند که ما از چیزهایی که داریم و در اینجا و اکنون حاضر هستند لذت ببریم. اما وقتی به بالا توجه کنیم مغز ما ازماده شیمیایی دیگری - مولکولی تنها - به عنوان میانجی استفاده می‌کند، مولکولی که به ما امکان می‌دهد به محدوده فراتر از دسترس خود تسلط پیدا کنیم و در عین حال به ما انگیزه می‌دهد به پیگیری، کنترل و تملک جهانی بپردازیم که دور از دسترس ماست.

توماس. اف.ویلسون (بازیگر و کمدین) چرا ما به جای آنکه از چیزهایی که داریم راضی باشیم همیشه در آرزوی چیزهایی هستیم که نداریم و چرا ساده دلان در دام عشق گرفتار می‌شوند؟ در این کتاب به اینگونه سوآل‌ها از دید زیست‌شناسی پاسخ داده می‌شود و از همین روست که خواندن این کتاب برای درک وضعیت انسان امری ضروری است.

دیوید ایگلمن (متخصص علوم اعصاب و نویسنده کتاب پرفروش مغز: داستان شما) من چهل سال است که دارم به عنوان هنرمند کار می‌کنم و همیشه این پرسش مانند نوعی راز یا معما یا خواهش و یا فریادی به سوی آسمان برایم مطرح بوده که «چرا اینگونه هستم؟». لیبرمن و لانگ برای کسانی که بین آرزوهای سیری‌ناپذیر از یکسو و مسائل اینجا و اکنون زندگی از سوی دیگر گرفتارند، نقشه راهی ارائه داده است.

دانیل. اچ.پینک (مؤلف) ضمن مطالعه این کتاب با ملکولی آشنا می‌شوید که بر همه جنبه‌های طبیعت انسان از آرزو گرفته تا اعتیاد، سیاست و پیشرفت تأثیر دارد. لیبرمن و لانگ حماسه‌ای خلق کرده‌اند که خواننده تا زمانی که خواندن آن را به پایان نرساند نمی‌تواند کتاب را زمین بگذارد.