بریده‌هایی از کتاب دوپامین، مولکولی با خواص شگفت انگیز

اگر امتیاز حد وسط را ۱۰۰ بدانیم افراد خیلی لیبرال ضریب هوشی ۱۰۶ و افراد محافظه‌کار ضریب هوشی ۹۵ داشتند. همین روند به شکلی خفیف‌تر اما مشابه در گرایش به مذهب نیز دیده می‌شود. آتئیست‌ها به طور متوسط ضریب هوشی ۱۰۳ و افراد بسیار مذهبی ضریب هوشی ۹۷ دارند.

برای یک ارگانیسم زیستی مهم‌ترین هدف زنده ماندن است. لذا سیستم دوپامین پیوسته در فکر زنده نگهداشتن ماست. این سیستم موجود زنده را به جستجوی غذا، سرپناه، جفت و سایر منابعی وادار می‌کند که امکان تکثیر و توالد به او می‌دهند.

دوپامین می‌تواند منطق انسان را فلج کند و آرزوهای مخربی را در وجوش بیدار کند و سبب بروز شدیدترین رفتارهای آسیب‌زایی شود که در تصور می‌گنجد.

این نکته روشن می‌کند که چرا گشت و گذار در سایت‌های اینترنتی هرزه‌نگاری می‌تواند به نوعی وسواس و اجبار تبدیل شود. مقاومت در برابر تقاضاهای مدارهای دوپامین به ویژه در مورد چیزی مانند ارتباط جنسی که از دید تکاملی اهمیت زیادی دارد، بسیار دشوار است.

از دید دوپامین، داشتن مهم نیست، به دست آوردن مهم است.

دوپامین در نهایت مولکول لذت نیست، مولکول پیش‌بینی است.

از دید دوپامین، داشتن مهم نیست، به دست آوردن مهم است. اگر مثل یک آواره زیر یک پل زندگی می‌کنید دوپامین کاری می‌کند که هوس داشتن یک خیمه به سرتان بزند. اما اگر در گران‌ترین عمارت جهان زندگی می‌کنید، دوپامین کاری می‌کند آرزو کنید که قصری روی ماه داشته باشید. دوپامین استانداردی برای خوب ندارد و دنبال رسیدن به هیچ خط پایانی نیست. مدارهای دوپامینی مغز را فقط با احتمال بروز پیشامدهای جدید و دلپذیر می‌توان تحریک کرد

بیشتر ما در برهه‌ای از عمر خود سرانجام به این نکته پی می‌بریم که دوپامین دارد ما را سرکار می‌گذارد. برخلاف جورج و مایک ما درک می‌کنیم که فلان زن زیبا یا آن مرد خوش‌تیپ بعدی هم نمی‌تواند دردی از ما دوا کند! *** مادر سامانتا پرسید: «شان چطوره؟» سامانتا نگاهی به لبه فنجان قهوه‌اش کرد و گفت: «اصلا انتظار نداشتم اینجوری تموم بشه!» مادرش گفت: «بازم؟»

اسکینر الگوی آزمایش را تغییر داد. در حالت اخیر تعداد دفعاتی را که کبوتر باید به اهرم نوک می‌زد تا غذا بگیرد، به طور تصادفی تعیین کرد. در این حالت چون کبوتر نمی‌دانست چه موقعی غذا می‌گیرد لذا همه پاداش‌هایی که می‌گرفت غیرمنتظره بودند. پرنده‌ها در این حالت هیجان زده بودند و تندتر به اهرم نوک می‌زدند. گویی عاملی داشت آن‌ها را به تکاپوی بیشتر وادار می‌کرد

اگر گلوله غذا با فاصله‌های متغیر و به نحو تصادفی، به گونه‌ای که هر بار سبب شگفتی موش شود به داخل قفس بیفتد. چه پیش می‌آید؟ و اگر به جای موش و گلوله غذا همین آزمایش را با انسان‌ها و پول انجام دهیم چه اتفاقی می‌افتد؟

دوپامین نیمه تاریکی نیز دارد. اگر یک گلوله غذا داخل قفس موش بیندازید ترشح دوپامین در بدن موش افزایش می‌یابد. چون هیچ موشی نمی‌تواند باور کند که در دنیا از آسمان غذا می‌بارد! اما اگر هر پنج دقیقه یکبار گلوله غذا به داخل قفس بیندازید ترشح دوپامین متوقف می‌شود. چون موش در این حالت می‌داند چه وقتی باید منتظر غذا باشد. لذا از رسیدن غذا دچار شگفتی و ذوق‌زدگی نمی‌شود.

در مغز راه‌های عصبی و شیمیایی جداگانه‌ای برای اداره فضاهای پیرا شخصی و فراشخصی به وجود آمده است. وقتی به پایین نگاه می‌کنید دارید فضای پیراشخصی را می‌بینید. مغز برای اشیایی که در این فضا وجود دارند مجموعه‌ای از مواد شیمیایی را به کار می‌گیرد که با تجربه اینجا و اکنون در ارتباط هستند. اما در مغز به هنگام توجه به فضای فراشخصی فقط یک ماده است که نسبت به سایر مواد نقش اصلی را ایفا می‌کند، ماده‌ای که با پیش‌بینی و احتمال مربوط است: دوپامین. چیزهای دور از دسترس را نمی‌توان به کار برد یا مصرف کرد. فقط می‌توان آرزوی رسیدن به آن‌ها را در دل پروراند. دوپامین وظیفه روشن و مشخصی دارد: افزایش دادن منابع در درسترس بشر در آینده و جستجوی چیزهای بهتر.

مغز در قلمرو پیرا شخصی به گونه‌ای و در قلمرو فراشخصی به گونه دیگری عمل می‌کند.

عواطف ما وقتی به اوج می‌رسند که به دنیایی سرشار از احتمال‌های دلخواه فکر کنیم و زمانی دستخوش افول می‌شوند که با واقعیت مواجه شویم. وقتی الهه عشق که ما را به سوی حجله بخت فرامی خواند به عجوزه‌ای خواب‌آلود بدل شود که بینی چرکین خود را در دستمالی آلوده تخلیه می‌کند، ماهیت عشق - که دلیل ماندن بود - از رؤیاهای غوطه‌ور در دوپامین بیرون می‌آید و به چیزی دیگر تبدیل می‌شود...

هیجان ترشح دوپامین یا همان هیجان پیش‌بینی، ابدی نیست. سرانجام آینده به حال و راز هیجان آلود ناشناخته به آشنایی پرملال تبدیل می‌شود. در این مرحله دیگر کار دوپامین تمام می‌شود و مرحله دلزدگی و وادادگی فرا می‌رسد.

از نظر تاریخی تنها راه جلوگیری از گسترش قدرت و سلطه آن است که به جای بروز تغییرات ناگهانی به شکل انقلاب‌های خونین و فاجعه‌بار به تغییرات تدریجی تن در دهیم.

خیلی زود پی بردم کسی که دست به مهاجرت می‌زند مثل این است که پشتش خالی شده و باید همه چیز را از صفر شروع کند. چون گذشته آدم در یک آن پاک می‌شود و دیگر کسی به اینکه طرف از کجا آمده و چه کاره بوده توجهی نمی‌کند. ایزابل آلنده، نویسنده

ناحیه اطراف شخص یا پیراشخصی و ناحیه دور از شخص یا ناحیه فراشخصی که می‌توانیم آن‌ها را به طور خلاصه نواحی تزدیک و دور بنامیم

«ما چیزی را که می‌شنویم باور نمی‌کنیم، چیزی را باور می‌کنیم که بر زبان خودمان جاری شود.»

«مقاومت در برابر وسوسه بهای روانی دارد. یعنی داوطلبانی که در برابر وسوسه مقاومت کرده بودند در برابر شکست زودتر تسلیم می‌شدند.»