بریده‌هایی از کتاب دوپامین، مولکولی با خواص شگفت انگیز

و برای کنت، که درست وقتی زندگی داشت بهتر می‌شد ما را تنها گذاشت.

معتادان در بسیاری از مواقع تصمیم‌های رفلکسی و تکانه‌ای می‌گیرند که می‌توانند زیان‌بار باشند. رفتار تکانه‌ای وقتی به وجود می‌آید که فرد برای لذت‌های آنی ارزش زیادی قائل باشد و به پیامدهای بلند مدت اعمال خود فکر نکند. دوپامین مولد آرزو بوده و بر همه بخش‌های مغز غلبه دارد. ما در بسیاری از موارد زندگی انتخاب‌هایی می‌کنیم که شاید خیلی به نفع ما نباشند، اما توان مقاومت در برابر آن‌ها را نداریم. گویی نوعی تحریک شدید و فراگیر اراده ما را فلج می‌کند تا تن به لذت‌های گذرا بسپاریم. شاید این لذت آنی مصرف یک بسته چیپس در شرایطی باشد که تحت رژیم غذایی هستیم یا ولخرجی شبانه در وقتی باشد که از نظر مالی در تنگنا هستیم.

شیفتگان دوپامین شعارشان این است امیدوارانه سفر کردن بهتر از رسیدن به مقصد است.

مدار دوپامین به تجربه‌های دنیای واقعیت کاری ندارد. فقط فرصت‌های خیالی آینده نزدش اهمیت دارد.

دوپامین مثل پیرزنی است که مدام دستمال توالت می‌خرد. چنین پیرزنی حتی اگر هزار لوله دستمال توالت در منزلش داشته باشد باز هم به خرید آن ادامه می‌دهد. دوپامین هم سیری‌ناپذیر است.

نوروترنسمیترهایی مانند سروتونین، اکسی‌توسین و آندورفین (یا همان مورفین مغز) و نیز دسته‌ای از مواد شیمیایی موسوم به آندوکانابینوئید (یا ماری جوانای مغز). برخلاف لذت قابل پیش‌بینی آینده که مربوط به دوپامین است، این مواد شیمیایی سبب می‌شوند از احساس و عاطفه لذت ببریم.

دانشمندان تحریک ناشی از پدیده‌های نو در مغز انسان را خطای پیش‌بینی پاداش نامیدند. معنی این اصطلاح همان است که از معنی کلمات آن می‌توان فهمید. ما همیشه در حال پیش‌بینی آینده هستیم، از پیش‌بینی لحظه پایان کار خود در اداره گرفته تا پیش‌بینی رقم موجودی حساب خود در برابر خودپرداز بانک. وقتی در عمل با موردی روبرو شویم که از پیش‌بینی ما بهتر است دچار نوعی خطای پیش‌بینی پاداش می‌شویم: مثلا ممکن است روزی ساعت کاری ما زودتر به پایان رسد یا موجودی حساب ما خیلی بیشتر از آنچه حدس می‌زدیم باشد. خطاهایی که ترشح دوپامین را فعال می‌کنند موجب شادی ما می‌شوند. زمان به دست آمده یا پول بیشتر به خودی خود چندان مطرح نیستند. هیجان برخاسته از اخبار خوب و غیرمنتظره است که اهمیت دارد.

عشق‌های نخستین مانند سوار شدن بر چرخ و فلکی هستند که کنار پلی قرار دارد. آدم می‌تواند هر چند بار که دلش می‌خواهد سوار این چرخ و فلک شود و سفر کند. اما در پایان به جایی می‌رسد که سفرش را از آن شروع کرده بود. هر بار که نوای موسیقی متوقف می‌شود و پای مسافر به زمین می‌رسد با انتخابی روبرو می‌شود: آیا یکبار دیگر سوار شود یا قیدش را بزند و دل به عشقی تازه بسپارد.

اگر بتوانی در زمانه‌ای که همه سرافکنده‌اند و تو را مقصر می‌دانند سربلند بمانی ... اگر بتوانی زمانی که همه تو را ترک کرده‌اند از دل و جسم و جانت مدد بگیری و به راهت ادامه دهی و چنان شوی که جز اراده هیچ از تو برجا نماند و اراده ات فریاد برآورد «استوار و پایدار بمان!» زمین و هرچه در آن است به تو تعلق خواهد یافت

دکتر مایکل. ای. لانگ فیزیکدانی دانش آموخته دانشگاه واندربیلت می‌باشد که تحصیلات فوق تخصصی خود را در دانشگاه ایالتی مورای به انجام رسانیده است.

دکتر دانیل. ز. لیبرمن استاد نایب کرسی امور بالینی بخش روانپزشکی و علوم رفتاری دانشگاه جورج واشینگتن است. دکتر لیبرمن عضو ممتاز انجمن روانپزشکی آمریکاست و جایزه بنیاد تحقیقی کارون به او تعلق گرفته و تاکنون قریب ۵۰ مقاله در زمینه علوم رفتاری از او منتشر شده است. وی دانش آموخته رشته روانپزشکی از دانشگاه نیویورک است و مشاور علمی موسسات گوناگونی از جمله اداره سلامت و خدمات انسانی، اداره تجارت و تعیین سیاست در زمینه دارو الکل آمریکا بوده است و در بحث های علمی شبکه‌های خبری مهمی نظیر CNN و CBS به عنوان مهمان شرکت کرده است.

خلاقیت امری کاملا متفاوت است، چون هر دو سیستم دوپامین و «اینجا و اکنون» را تحریک می‌کند. مثل این است که کربن و آهن را ترکیب کنیم و فولاد به وجود آوریم. از ترکیب این دو ماده محصولی محکم‌تر و بادوام‌تر پدید می‌آید. به همین ترتیب وقتی فعالیت فیزیکی «اینجا و اکنون» را با لذت دوپامینی ترکیب کنیم حالت برتری و والاتری به وجود می‌آید.

خلاقیت از آنجا که همیشه حاوی عنصر تازگی است پردوام‌ترین لذت دوپامینی به شمار می‌آید.

دوپامین نیاز به اطلاعاتی دارد که از راه حواس به دست می‌آیند. بنابراین دوپامین و سیستم «اینجا و اکنون» برای رسیدن به هدفی مشترک در کنار هم کار می‌کنند.

در کمال تعجب دوپامین همه تلاش خود را به کار می‌بندد که از پیش‌بینی غلط دوری کند. جذابیت خطای پیش‌بینی پاداش در آن است که مدارهای دوپامینی وقتی با واقعیتی غیرمنتظره که می‌تواند موجب بهبود زندگی شوند روبرو شوند، فعال‌تر می‌شوند.

افرادی که حس کنترل درونی قوی دارند با احتمال بیشتری می‌توانند در دانشگاه تحصیل کنند و شغلی با درآمد بالا به دست آورند. برعکس افرادی که تحت کنترل بیرونی هستند در زندگی رفتاری منفعل دارند. بی‌خیال و آسوده و آسان‌گیر هستند و در همان حال به جای کار و تلاش پیوسته برای غلبه بر مشکلات دیگران را به خاطر شکست‌های خود مقصر می‌دانند.

دوپامین بیش از حد انسان را به خلاقیت توام با بدبختی گرفتار می‌کند، حال آنکه فعالیت زیاد سیستم «اینجا و اکنون» ما را به سعادت توام با رخوت می‌رساند.

دوپامین و پیام‌رسان‌های «اینجا و اکنون» با هم کار می‌کنند. معمولا فعالیت آن‌ها عکس هم است، اما همین امر به حفظ ثبات سلول‌های مغزی که به طور دائم در حال فعالیت هستند می‌انجامد.

تمرکز افراطی بر آینده و لذت‌گرایی بیش از حد در زمان حال هر دو می‌توانند فرد را درمانده و ناتوان کنند.

آیا می‌خواهید بزرگ باشید؟ پس کاربزرگی را شروع کنید. آیا می‌خواهید بنایی بزرگ و عالی بسازید؟... هر اندازه بنایی که می‌خواهید بسازید بلندتر باشد باید برای آن پایه و زیربنای عمیق‌تری در نظر بگیرید. سن آگوستین