بریده‌هایی از کتاب بفرمائید فلسفه! (۱)؛ گفت‌وگو با بزرگ‌ترین فیلسوفان معاصر

هوشمندترین فیلسوفانْ اغلب بسیار دوست دارند اندیشه‌هایشان را برای مخاطبانِ باهوشِ غیرمتخصص بیان کنند و در این راه موفق هم هستند.

باید بعضی چیزها را تحمل کنیم: موسیقی‌ای را که دوست نداریم؛ بوی غذاپختنی را که ترجیح می‌دادیم وجود نمی‌داشت؛ رفتار بعضی افراد در مترو و اتوبوس و مانند آن. فکر می‌کنیم بهترین کار این است که بدون سخت‌گیری زیاد با این چیزها مدارا کنیم

هدفِ گفت‌وگو این است که زندگیِ مردم را در کنار یکدیگر میسر کند، چه با هم موافق باشند چه مخالف.

ن و: من نمی‌فهمم تلویزیون چگونه کار می‌کند. می‌دانم که بسیاری قطعات پیچیده در خود دارد، و می‌دانم که جسمی فیزیکی است. اما این نظر را مطرح نمی‌کنم که باید چیز اسرارآمیزی داخل تلویزیون باشد که فیزیکی نیست.

جهان واقعاً به همان صورتی باشد که من می‌بینم، این امر به‌خودی‌خود به من معرفت نمی‌دهد، زیرا ممکن است به طور اتفاقی چیزی را ادراک کرده باشم که دقیقاً همانند وضعیت واقعیِ امور است. برای اینکه معرفت داشته باشم، باید امور را چنان‌که هست ببینم و به یک معنا بدانم که وضع امور به آن صورت است، و اینجاست که مشکل پیش می‌آید.

فلسفه برای من همان تصویر خرمگس است، خرمگسِ سقراطی: که از پذیرش هر گونه حرف مبتنی بر عرف و عادت یا عقاید عمومی، بدون سنجشگری، سر باز می‌زد.

فلسفه با گفت‌وگو آغاز شد. مشهور است که سقراط هیچ چیزی ننوشت. او فقط مردمان عصر خویش را در کوچه و بازار دربارهٔ موضوعاتی که در آن سخت احساس اطمینان می‌کردند به پرسش می‌کشید. در تمام موارد هم بدون استثناء نشان می‌داد که این اطمینان نابه‌جاست.

فیلسوف کسی است که راه‌های جدیدی برای ارزیابی چیزها - برای تشخیص اینکه چه چیزی مهم است، چه چیزی ارزشمند است - باز می‌کند و به این ترتیب طرز فکر کل یک فرهنگ یا کل یک جامعه دربارهٔ آن چیزها را تغییر می‌دهد.

پیتر سینگر: شخص کسی است که از وجود خود در طول زمان آگاه است، کسی که آن اندازه آگاهی دارد که دریابد او همان کسی است که پیش‌تر زندگی می‌کرده و قرار است در آینده به زندگی خود ادامه دهد. بنابراین، بیشتر انسان‌ها شخص هستند، اما هیچ‌یک از ما شخص به دنیا نمی‌آییم. کودک نوزاد شخص نیست. و برخی از حیواناتِ غیرانسان شخص هستند، اما همهٔ حیواناتِ غیرانسان شخص نیستند. ن و: چه نوع حیوانی غیر از انسان می‌تواند شخص باشد؟ پ س: مثلاً شامپانزه احتمالاً از وجود خود در طول زمان آگاهی دارد. بنابراین، من اعتقاد دارم شواهد خوبی موجود است که نشان می‌دهد شامپانزه‌ها شخص هستند.

چگونه در مغز محقق می‌شود، کاری است که عمیقاً با خود فلسفه ارتباط دارد. روان‌شناسی رشته‌ای است که تعهدات فلسفی بسیاری دارد. به محض اینکه روان‌شناسان برنامه‌ای تحقیقاتی برای فهم چیزی، مانند حافظه یا توجه یا ادراک، ترتیب می‌دهند، مدعاهای خاصی را دربارهٔ ماهیت این پدیده‌ها پیش‌فرض می‌گیرند: یعنی دربارهٔ برخی مسائل فلسفی خاص موضعی مشخص اختیار می‌کنند. بنابراین، روان‌شناسی و فلسفه بسیار در هم تنیده‌اند. عصب‌شناسان فاصلهٔ بیشتری از فلسفه دارند، از همین‌رو برای عصب‌شناسان دشوارتر است که سهمی در پرداختن به مسئلهٔ آگاهی داشته باشند.