بریده‌هایی از کتاب صلحی که همه صلح ها را بر باد داد

نخست‌وزیر به اعضای دولتش گفت وقتی از آیندهٔ ممالک عثمانی صحبت می‌کنید، «شبیه یک دسته دزد دریایی می‌شوید». اما او کسی نبود که علیه آن‌ها موضع بگیرد. اسکوئیت گفت من با نظر گرِی موافقم که می‌گوید «همین حالا هم به اندازه‌ای که بتوانیم اداره کنیم سرزمین داریم»، با این حال خودمان را «وکلای آزاد» ی نمی‌بینم که مجاز باشیم از بیش‌ترگرفتن خودداری کنیم: «اگر ما اجازه دهیم دولت‌های دیگر بر سر ترکیه با هم مسابقه بگذارند و خودمان کناری بایستیم، وظیفه‌مان را درست انجام نداده‌ایم.»

قدرت‌های اروپایی آن زمان بر آن بودند که باید نوعی نظام حکومتی مصنوعی در خاورمیانه به وجود آورند تا اساس موجودیت سیاسی آسیای مسلمان را تغییر دهند. از این رو، خاورمیانه به مجموعه‌ای از کشورهایی تبدیل شد که هنوز که هنوز است ملت نشده‌اند.

آیرونساید که می‌دانست وزارت جنگ بریتانیا قصد دارد تا سال ۱۹۲۱ آخرین نفراتش را هم از ایران خارج کند، طوری برنامه‌ریزی کرد که پس از خروج انگلیسی‌ها رضاخان بر کشور حاکم باشد.

درنتیجه این پرسش پیش می‌آمد که چرا بریتانیا از خاورمیانه نمی‌رود؟

عراق و کشوری را که اکنون اردن نام دارد انگلیسی‌ها اختراع کردند؛ مرزها را سیاستمداران انگلیسی، بعد از جنگ جهانی اول، در نقشه‌ای خالی کشیدند. حدود عربستان و کویت و عراق را یک کارمند دولت انگلیس در سال ۱۹۲۲ تعیین کرد و مرزهای میان مسلمانان و مسیحیان را فرانسه بین سوریه و لبنان، و روسیه بین ارمنستان و آذربایجان شوروی، کشید.

تصمیم گرفته‌اند عجالتآ صهیونیسم را به ماورای اردن راه ندهند، اما برای همیشه هم در را به روی آن نبندند.

«اگر سعی کنید خطی به دور عراق بکشید و اسمش را یک واحد سیاسی بگذارید، چهار هزار سال تاریخ را نادیده گرفته‌اید.

در اوایل سال ۱۹۱۹، ایران نیز در قالب تحت‌الحمایه‌ای غیررسمی به حوزهٔ نفوذ بریتانیا اضافه شد،

دولت فرانسه، تنها قدرتی که اجازه داد دین اساس سیاست ــ ولو سیاست فرانسه ــ در خاورمیانه باقی بماند، از فرقه‌ای در برابر دیگران حمایت کرد. بدین‌سان، این‌جا هم پرونده باز ماند و مناقشات فرقه‌ای در دهه‌های هفتاد و هشتاد لبنان را به خاک وخون کشید

طرفداران صهیونیسم هنوز در میان یهودیان امریکا اقلیت داشتند و همچنان با مخالفت یهودیان ثروتمندتر و جاافتاده‌تر روبه‌رو بودند.

پشت همهٔ دولت‌ها و ارتش‌ها نهضت زیرزمینی بزرگی بود که افراد بسیار خطرناکی اداره‌اش می‌کردند...

«خدا لعنتم کند که این‌قدر خوشحالم. می‌دانم که این جنگ هر لحظه جان هزاران انسان را می‌گیرد. با وجود این ــ دست خودم نیست ــ از خوشحالی در پوست نمی‌گنجم.»

«راه پیشگیری از شیوع روحیهٔ انقلابی اجرای فوری طرح‌های بزرگ توسعهٔ اجتماعی است».

تصور کنند غرب رسالت تاریخی خود را، که چیزی به تحققش نمانده بود، به‌زودی تکمیل خواهد کرد ـتعیین سرنوشت سیاسی ملت‌های دیگر جهان. یکی از معدود مناطق مهم جهان که هنوز کار داشت خاورمیانه بود. قالب اجتماعی و فرهنگی و سیاسی خاورمیانه هنوز به شکل وشمایل مطلوب اروپایی‌ها درنیامده بود.

گزارش‌های رسمی روس‌ها و فرانسوی‌ها از عملکردشان در خاورمیانه در آن زمان طبعآ جنبهٔ تبلیغاتی داشت

«چیزی به اسم ملت عثمانی هرگز به وجود نیامده است».

در جنوب، موفق‌ترین عامل آلمان، ویلهلم واسموس، قیام عشایری سهمگینی برپا کرد که ژنرال سِر پرسی کاکس از دولت هند با هزار بدبختی از عهدهٔ سرکوبش برآمد.

در خاورمیانه، کهنه‌کارانی از قبیل وینگِیت و کلِیتون، که پیرو این نظر بودند، اعتقاد داشتند اسلام حربه‌ای در دست خلیفه و سلطان عثمانی است که می‌تواند آن را به دلخواه خود به کار بندد.

ایتالیا که دیرتر به جرگهٔ دولت‌های استعمارگر پیوسته بود، اراضی عثمانی را چرب‌ترین لقمهٔ باقی‌مانده برای خود می‌دید. او سهم بیش‌تری از امپراتوری عثمانی می‌خواست. و سرانجام، بوی طعمه او را هم به کنار متفقین کشاند. کشورهای بالکان نیز چشم به غنایم ارضی داشتند. اما بریتانیا، برای آن‌که آن‌ها را هم به جبههٔ خود بکشاند، ابتدا باید آمال متعارض آن‌ها را با یکدیگر آشتی می‌داد. اگر این مهم تحقق می‌یافت، نیروی عظیمی در برابر امپراتوری‌های عثمانی و هابسبورگ صف‌آرایی می‌کرد و پیروزی زودهنگامی را در جنگ با آلمان رقم می‌زد.

شالودهٔ حیات سیاسی در خاورمیانه، یعنی دین، را روس‌ها با کمونیسمشان و انگلیسی‌ها با ناسیونالیسم یا وفاداری دودمانی زیر سؤال بردند. ایرانِ انقلابی در جهان تشیع و اخوان‌المسلمین در مصر و سوریه و سایر کشورهای سنی‌مذهب این قضیه را زنده نگه داشته‌اند

بریتانیا بیش‌تر نفتش را از امریکا تنها تولیدکنندهٔ مهم نفت در خاورمیانه بود.

تنها چیزی که رهبران بریتانیا در ۱۹۱۴ با وضوح کامل پیش‌بینی می‌کردند این بود که جنگ اولین قدم است در راه دگرگون‌سازی خاورمیانه و درواقع خلق خاورمیانهٔ جدید.

بسیاری از رهبران بلشویک تبار یهودی داشتند؛

. شاه جوان سست‌عنصر، احمدشاه، آخرین سلطان خاندانِ روبه زوال قاجار، مشکلی پیش نیاورد. او بیم جان خود داشت و ضمنآ از انگلیسی‌ها مقرری ثابتی می‌گرفت

دانشمند امریکایی، جیمز هنری برِستید، نظریهٔ پرطرفداری مطرح کرده بود بدین مضمون که تمدن معاصر ــ یعنی تمدن اروپا ــ نه از یونان و روم، بلکه از خاورمیانه سرچشمه گرفته است: از مصر و یهودیه، بابل و آشور، سومر و اکد. تمدنی که ریشه‌هایش به هزاران سال پیش می‌رسید، به پادشاهی‌های خاورمیانه که دیرزمانی پیش از میان رفته بودند، اینک به برتری جهانی ملت‌های اروپایی، آرمان‌ها و روش زندگی آن‌ها منجر شده بود.

احتمالا بحران مدنیت سیاسی‌ای که خاورمیانه امروز گرفتار آن است صرفآ ناشی از آن نیست که بریتانیا در ۱۹۱۸ نظم کهن منطقه را ویران کرد و در ۱۹۲۲ درباب نظم جدید آن تصمیم‌هایی گرفت. شاید عامل دیگر بحران مذکور این باشد که بریتانیا در سال‌های بعد دیگر به توافقی که خود در ۱۹۲۲ عهده‌دار اجرایش شده بود اعتقادی نداشت.

در آغاز جنگ جهانی اول، سه دولت متفق توافق کرده بودند بعد از جنگ خاورمیانه را بین خود تقسیم کنند؛ اما در سال‌های بعد از جنگ، عزم واحد خود را از دست دادند. هریک از آن‌ها به شیوهٔ خود بر آشوب‌های آسیای مسلمان چیره شد و سرنوشت سیاسی خاورمیانه را از دید خود تعریف کرد. هر دولتی از مسیر خود به سال ۱۹۲۲ رسید. جایگاه خاورمیانهٔ بریتانیا، همچون روسیه و فرانسه، رسمآ در اسنادی ترسیم شد که در این سال منتشر شدند.

جورج کرزن، که بعدها نایب‌السلطنهٔ هند شد، آن قمار را این‌گونه تعریف کرد: «ترکستان، افغانستان، ماورای قفقاز، ایران... برای بسیاری این نام‌ها فقط افق‌های دور را تداعی می‌کنند... اعتراف می‌کنم که از نظر من آن‌ها مهره‌های شطرنجی هستند در دست کسانی که بناست با آن‌ها بر سر فرمانروایی دنیا بازی کنند.»

آنچه دیگران را شیفته‌اش می‌کرد نه ظاهر او بلکه شخصیت الهام‌بخشش بود،

چرچیل زیاد تغییرعقیده می‌داد