بریده‌هایی از کتاب رومی (جلال الدین محمد)

رازدانی سخت نیست، جلال‌الدین رازداری سخت است

سنایی اولین کسی بود که معارف دینی و عارفانه را در قالب شعر ریخته و محصولی دلپذیر برای خاص و عام پدید آورده بود که آنها را از مرارت آموختن نصایح کسالت‌بار واعظین بی‌نیاز می‌کرد.

این فقط یک امتحان است، خدا به فرعون هم قدرت داد امّا قدرتش هلاکش کرد، قدرت چنگیز هم از خدا است امّا ببین چه می‌کند.

تقدیر همه ما مقدّر است؛ ما در آنچه برای خودمی سازیم مقدّریم، تقدیرمان را خودمان می‌نویسیم مثل تور صیدی که خرد خرد می‌بافیم، فرار از هر گره تور کار سهلی به نظر می‌رسد امّا وقتی گره‌ها از حد گذشت و تور تمام شد صیدِ ساخته خود می‌شویم، یکی برای خودش تورمی بافد و گرفتار می‌شود و یکی برای خودش بال می‌بافد پرواز می‌کند،

فریدالدین عطار نوشته بود، آن کودک یکی از مرغان از قافله سیمرغیان است. بی‌تابی آن کودک علت خاکی ندارد. کودک را شبانه به بام پر ستاره بلخ ببرید و رو به آسمان بخوابانید وقتی کیوان در آسمان آمد، کودک آرام خواهد گرفت. در خانه سلطان‌العلماء بهاءولد آن کردند که فریدالدین گفته بود.

هر کس را راهی است متفاوت برای رسیدن به خدا، و بدان به تعداد نفوس عالم، راه رسیدن به خدا هست. یکی از درخت بالا می‌رود تا به خدا برسد، یکی در قعر چاه خدا را می‌جوید.

هله عاشقان بشارت که نماند این جدایی برسد وصال دولت بکند خدا خدایی ز کرم نوید آید، دو هزار عید آید دو جهان مرید آید، تو هنوز خود کجایی؟

شمس‌الدین گفت: بله، از تنهایی و رنجاندن دیگران می‌ترسم، امّا تاریکی و جانوران و مرگ ترسی ندارد،

شاعر بودن یک انتخاب نیست یک اتّفاق خدایی است. آن هدیه‌ای است از طرف خدا برای بعضی از بنده‌هایش. کاش بلد بودم یا شعر می‌گفتم یا دف می‌زدم یا عود می‌نواختم. من تنها کاری که از دستم بر می‌آید این است که برای حرف‌هایم قصه‌ای بیابم.

در فقه شافعی که بیشتر بر نص و حدیث و اخبار از زمان پیامبر تأکید داشت بیشتر به نقل قول و مبحث احادیث و اخبار می‌گذشت و فقیهان شافعی در درس‌هایشان هر مسئله‌ای به آنان ارجاع می‌شد، به دنبال روایت یا حدیث یا خبری از زمان پیامبر می‌گشتند تا آن موضوع را با آن وفق داده و حل کند.

من دریافته‌ام درک انسان‌ها از خود و پیرامونشان درک کاملی نیست آدم‌ها فکر می‌کنند که همه‌چیز را فهمیده‌اند. در علوم حسی و غیر حسی، غذاها و مأکولات، فلاحت و سیاحت، نجوم و طبابت، همه و همه، درحالی‌که این‌طور نیست. درک ما از خود و پیرامونمان بسیار نسبی و کوچک است. ما تقریبی از واقعیت را می‌فهمیم نه تمام آن را، شهود دروازه دیگری است به واقعیت که گشوده نمی‌شود بلکه بینش و اشراق به دست می‌آید. چه کسی ثابت کرده و ضمانت داده است که روش ارسطو در فکر کردن درست است؟ حتی برفرض درست بودن کافی نیست. راه ارسطو یک‌بعدی است او فقط از عقل برای شناخت استفاده می‌کند و به خودسازی و تهذیب نفس اعتنایی ندارد. درحالی‌که برای درک واقعیت و اسرار خلقت، سیر و سلوک عرفانی و تهذیب نفس جایگاه مهم‌تری دارد همان که عرفا به آن دست یافتند.

"هرقدر گوهر را امر کنی که پنهان شود او را دغدغه خودنمایی بیشتر می‌شود. اگر گوهر را گوهری باشد که نخواهد فعل بد کند اگر منع کنی و نکنی او بر آن طبع نیک خود و سرشت پاک خود خواهد رفت پس فارغ باش و تشویش مکن."

آرمان شمس‌الدین، انسان کامل بود امّا انسانیت را می‌ستود

من در میان شما ابلهان کسی را لایق مصاحبت خود نمی‌بینم، و از شما طلب عفو نمی‌کنم مرا آرزوی دیدار موسی و حکیمان است، چه‌بهتر که زودتر از این دنیا بگذرم.

درونی که پر از چرب و شیرین است، حلاوت علم لدنی را نخواهد چشید.

فاطمه گفت: آری، او تو بودی، او بود که مرا به اینجا کشاند. در نگاه تو من آرام می‌گیرم و تو تن مرا نمی‌بینی، روحم را می‌بینی و با روحم حرف می‌زنی امّا مردان دیگر، حتی شیخ احمد، مرا نمی‌بیند، تنم را می‌بیند. مرا در بقچه و پرده می‌پیچد تا تنم را از نگاه دیگران پنهان کند. مردان باید نگاهشان را ببندند، نه تن مرا. امّا تو به تن من نگاه نمی‌کنی، تو به روحم نگاه می‌کنی.