بریده‌هایی از کتاب دنیای سوفی

افلاطون دنيای ايده‌ها را از دنيای محسوسات مشخص می‌کرد و آشکارا روح و جسم انسان را از يکديگر جدا می‌ساخت و به‌اين ترتيب در انسان يک دوگانگی قائل بود: جسم او مانند هر چيز ديگر اين دنيای سفلی يا دنيای محسوسات از خاک و گرد و غبار تشکيل می‌شد، در حالی که روح او جاودان و ابدی بود

مشهورترين نوافلاطونيان «پلوتين Plotin (فلوطين)» (حدود ۲۰۵ تا ۲۷۰ ميلادی) است که حکمت را در اسکندريه آموخت و بعد در رم مستقر شد.

ارسطو، می‌انديشيد که حرکت‌های ستارگان و سيارات برحرکت‌ها و جنبش‌های روی زمين فرمان می‌رانند. ليکن بايد چيزی نيز وجود داشته باشد که خود اين سيارات را به‌حرکت دربياورد. اين همان است که ارسطو آن را «محرک نخستين» يا «خداوند» نام می‌دهد. «محرک اول» خود حرکتی ندارد و تکان نمی‌خورد، اما اوست که «علت اوليه»ی حرکت‌های سيارات و از اين مبداء، جنبش‌های طبيعت است.

ارسطو، آدمی اهل نظم و ترتيب بود که قصد داشت فرايافت‌های بنی‌نوع بشر را اندکی سر و سامان دهد. اوست که «منطق» را برآورد و آن را به‌عنوان يک دانش بنيان نهاد. قواعد سخت و دقيق گذاشت.

دريافت که در تمامی ادوار، مردمان نياز داشته‌اند تا برای نمودهای طبيعی توضيح و بيانی بيابند. شايد نمی‌توانسته‌اند از اين نياز درگذرند؟ و ناگزير چون هنوز علم به‌جهان نيامده بوده است، به‌آفريدن اسطوره‌ها پرداخته‌اند.

سوفی عزيز، مطلب من اين است که تو نبايد در زمره اين آدم‌هائی باشی که دنيا را به‌منزله يک امر بديهی پذيرفته‌اند و می‌پذيرند.

تنها خصلت لازم برای يک فيلسوف خوب شدن تعجب کردن است.

خب، درست، آفريدگار دنيا را آفريده است، اما خود او را کی؟

تمام کهکشان‌ها، يا اين مجموعه «اَبر ستاره‌ای» که نامی است که ما برآن گذاشته‌ايم، بر پهنه‌ای به‌وسعت نور هزار سال نوری گسترده شده‌اند و اين مدت زمانی است که نور طی می‌کند تا از اين سو به‌آن سوی کهکشان‌ها سفر کند.

آدم شايد می‌تواند دوستان خود را انتخاب کند، اما خودش را نمی‌تواند. حتی نمی‌تواند انتخاب کند که يک انسان خلق شود.

نظريه بقراط برآن است که بهترين دفاع عليه بيماری، به‌سادگی و به‌هنجار زيستن است. سلامت، در وجود انسان امری طبيعی است؛ و زمانی که شخص «بيمار» می‌شود، به‌دليل آن است که به‌علت يک عدم تعادل جسمی يا روانی «از خط خود خارج می‌شود» راهی که انسان را به‌سلامت می‌رساند از ميانه‌روی، هماهنگی و «يک روان سالم در يک اندام سالم» می‌گذرد.

می‌کوشيد تا خود را به‌بودن خودش متقاعد کند به‌اين خيال که هرگونه انديشه جاودانه نزيستن را از ذهن براند.

هوشمندترين آدم آن کس است که می‌داند که نمی‌داند.

همه چيز از يک رشته تغييرات در زمينه‌های فرهنگی و اقتصادی و بالاخص گذار از يک اقتصاد خانوادگی به‌يک اقتصاد مالی و پولی آغاز شد. در حوالی پايان عصر قرون وسطی شهرها گسترده شده بودند، نيروی کار بسيار بود، مبادله و تجارتِ کالاهای جديد رونق داشت و اقتصادی استوار بر نظام بانکی و جريان آزادانه پول پا گرفته بود. زمان، ناظر شکل گرفتن يک بورژوازی و نظم شهرنشينی بود که تا حدود زياد موفق شده بود خود را از قيد و بندهای طبيعت، به‌ياری کار و فعاليت آزاد سازد. هر چه برای زندگی کردن ضرورت داشت از طريق پرداخت پول قابل خريد بود و اين مطلب، وسيله‌ای شد برای تشويق و ترغيب خوب کار کردن و پرورش دادن نيروی تخيل و ابداع و آفرينش‌ها. انسان به‌عنوان فردی از جامعه با چالش‌ها و مبارزه‌طلبی‌های تازه رودرو شده بود.

لفظ «گهواره» را برای کتاب‌هائی به‌کار می‌برند که در آغاز پيدايش صنعت چاپ و به‌گفته‌ی ديگر در زمان کودکی چاپخانه چاپ شده‌اند. يعنی پيش از سده‌ی پانزدهم ميلادی. ــ آيا اين کتاب واقعا اينقدر قديمی است؟ ــ آری، واقعا قديمی. اين سه اختراع که به‌تو نشان دادم، (قطب‌نما، باروت و چاپخانه)، اين عصر تازه را که رنسانس نام گذاشته‌ايم، پی افکنده‌اند.

همه‌ی مردمان خود را به‌دست امواج شط تاريخ نمی‌سپارند. بايد آدم‌هائی نيز باشند که آنچه را که بر کناره‌های رودخانه می‌ماند، گردآوری کنند.

آن کس که از درس‌های ۳۰۰۰ ساله چيزی نياموزد، در زندگی کاری جز روز را به‌شب رساندن نمی‌کند. گوته

اين ايمان تزلزل‌ناپذير را به‌عقل و خرد انسانی، در اصطلاح مکتب «عقل‌گرائی» Rationalisme يا تعقلی می‌نامند. يک آدم عقل‌گرا يا خِرَدگرا کسی است که برای او عقل سرچشمه و منبع شناسائی جهان است.

اناکسيمن در همان حال که «هوا» و «مه» را اصل و سر سلسله همه چيز می‌داند می‌گويد که فقط پيوند خاک هوا، آتش و آب قادر به‌آفرينش زندگی است؛ و با آئين تالس همراه می‌شود که فقط يک عنصر واحد پايه و اساس تمامی اشکال طبيعت است.

خواندنِ آنچه ديگرِ کسان انديشيده‌اند می‌تواند ما را ياری دهد تا داوری ويژه خود را پيرامون زندگی به‌دست آوريم.