بریده‌هایی از کتاب این راهش نیست

دن اریلی تحقیقی انجام داد که در آن به افراد فرصت تقلب در امتحان داده شده بود. (آنها نمی‌دانستند محققینی که امتحان را ترتیب داده بودند در جریان هستند.) البته افرادی که متوجه این موضوع شده بودند عملکرد بهتری داشتند ولی نکتۀ جالب اینجاست: وقتی از آنها پرسیدند نظرشان درمورد عملکرد خودشان در امتحان چطور بوده افرادی که تقلب کرده بودند نسبت به عملکردشان حس بهتری داشتند. به عبارت دیگر، علی‌رغم‌اینکه این افراد با تقلب موفق شده بودند، موفقیت خود را به باهوش‌تر‌بودن خود نسبت می‌دادند. آنها با گول‌زدن دیگران خودشان را هم گول می‌زدند. این مسئلۀ بسیار خطرناکی است. مثل این است که شما تظاهر به کنترل پرواز یک هواپیما می‌کنید در‌صورتی‌که در واقعیت کس دیگری کنترل آن را به‌دست دارد، و دفعۀ بعد با تصور اینکه واقعاً یک خلبان خوب هستید وارد کابین خلبان می‌شوید. طبق نوشته‌های ناتانیل هاثورن: «هیچ انسانی نمی‌تواند مدت زیادی برای خودش یک نقاب به چهره بزند و برای دیگران یک نقاب دیگر؛ و درنهایت درمورد اینکه کدامشان واقعی است سردرگم نشود.»

آیا شما واقعاً می‌توانید این کار را ۲۴ ساعت در روز و ۷ روز در هفته انجام دهید؟ به‌نظر خسته‌کننده می‌آید. اگر به افراد خودشیفته نگاه کنید می‌بینید آنها هم نمی‌توانند همیشه نقش بازی کنند؛ تصویر اولیه‌ای که این افراد در شغل و روابط عاشقانۀ خود در ذهن دیگران می‌سازند بسیار عالی است، ولی طبق آمار پس از گذشت چند هفته در کار خود فردی غیر‌قابل‌اعتماد شناخته می‌شوند و پس از چند ماه قرار‌گذاشتن با یک شخص رضایت از آن رابطه به‌شدت کاهش می‌یابد. نقش بازی‌کردن مثل نقل‌مکان‌کردن به مولداوی است. اعتماد مسئلۀ بسیار حساسی است: به‌سادگی از دست می‌رود و به‌سختی برمی‌گردد.

بسیاری از مطالعات نشان می‌دهند نقش بازی‌کردن روی شما هم تأثیر مثبت می‌گذارد. ریچارد وایزمن در کتاب خود تحت ‌عنوان قانون اگر/آنگاه به تعداد زیادی از تحقیقاتی اشاره می‌کند که نشان می‌دهند لبخند‌زدن به هنگام ناراحتی باعث می‌شود شما احساس شادی کنید؛ و حرکت‌کردن به شکلی که انگار فرد قدرتمندی هستید باعث می‌شود تاب‌آوری شما نسبت به احساس درد بیشتر شود. تحقیقات دیگری هم هستند که نشان می‌دهند احساسِ ‌داشتن کنترل استرس را کاهش می‌دهد-حتی اگر واقعاً کنترلی هم نداشته باشید. احساس شما از هر چیزی مهم‌تر است.

وقتی در شرایط خاص قرار دارید شادی به چه معناست؟ وقتی در بستر مرگ باشید موفقیت در آن لحظه چه معنایی خواهد داشت؟ یکی از محققین پاسخ این سؤال را به‌دست آورده است. جرج والیانت مطالعات گرانت را رهبری می‌کرد؛ مطالعاتی که گروهی از مردان را در کل زندگی‌شان-از دوران دانشگاه تا لحظۀ مرگ-مورد‌بررسی قرار می‌داد. او برای جمع‌بندی خلاصه‌ای از یافته‌های خود در این تحقیق که چندین دهه به طول انجامید چه گفت؟ «تنها چیزی که واقعاً در زندگی اهمیت دارد روابط شما با دیگران است.»

برنامۀ شما از همان اول یک برنامۀ کامل و بی‌نقص نیست. ممکن است اشتباه کنید ولی اشکالی ندارد. خود-دلسوزی را فراموش نکنید. اینکه خودتان را ببخشید هم باعث می‌شود احساس بهتری داشته باشید و هم کمک می‌کند دیگر کارهایتان را به تعویق نیندازید. مطالعاتی که روی ۱۱۹ دانش‌آموز انجام شده بود نشان داد افرادی که خودشان را بابت به‌تعویق‌انداختن مطالعه برای یک امتحان بخشیده بودند در امتحان بعدی کمتر کارشان را به تعویق انداخته بودند. این افراد احساس بهتری داشتند و به‌جای اذیت‌کردن خودشان موفق شده بودند حرکتی انجام دهند و عملکرد بهتری داشته باشند.

شان اکر «قانون بیست ثانیه» را پیشنهاد می‌دهد. انجام کارهایی که ضروری هستند را برای خود ۲۰ ثانیه ساده‌تر کنید و کارهایی که نباید انجام دهید را ۲۰ ثانیه سخت‌تر. به‌نظر بی‌اهمیت می‌آید ولی تفاوت حاصل از آن بسیار چشمگیر است. اگر محیط کاری خودتان را به‌گونه‌ای بچینید که آنچه شما را وسوسه می‌کند دیگر جلوی چشمتان نباشد می‌توانید خودتان را برای گرفتن تصمیمات بهتر فریب دهید. اریلی درمورد یکی از تحقیقات ساده‌ای که در دفتر گوگل در نیویورک انجام شده بود با من صحبت کرد. به‌جای گذاشتن شکلات‌های اِم‌اند‌اِم در فضای باز آنها را در قوطی گذاشتند. یک کار بسیار ساده. نتیجه چه شد؟ مردم فقط در طول یک ماه تعداد ۳ میلیون شکلات کمتری خوردند. پس آن مرورگر را ببندید. جای تلفن خود را به آن‌طرف اتاق تغییر دهید.

به ‌خاطر داشته باشید که شما نمی‌توانید در دو چیز که به یک منبع مربوط هستند بهترین باشید؛ یعنی به منبع زمان. همچنین دلتان نمی‌خواهد هیچ‌یک از قسمت‌هایی که گفته شد را با روش‌های ترتیب‌گذاری و استراتژی فروریختگی از دور خارج کنید. شما می‌خواهید بین آن چهار قسمت تعادلی ایجاد کنید که برای شما کارساز باشد. مشخص کنید در طول هفته برای هر کدام از آنها چقدر می‌خواهید زمان اختصاص دهید. می‌توانید بعداً آن را تغییر دهید، ولی الان به یک پاسخ نیاز دارید. همین‌الان آن را بنویسید. من منتظر می‌مانم. (نویسنده به‌آرامی با خودش نجوا می‌کند.) وقتی برای یک قسمت زمانی مشخص می‌کنید به نواحی خطرآفرین قسمت دیگر هم توجه کنید.

راد به دو صورت با این‌همه گزینه‌ای که پیش رویشان است برخورد می‌کنند: «بیشینه‌خواهی» یا «رضایت‌خواهی». بیشینه‌خواهی یعنی بررسی تمام گزینه‌ها، سنجیدن آنها و تلاش در جهت دستیابی به بهترینِ آنها. رضایت‌خواهی یعنی فکرکردن به چیزهایی که به آنها نیاز دارید و انتخاب اولین چیزی که آن نیازها را برآورده می‌کند. رضایت‌خواهی یعنی زندگی با این دیدگاه که «همین کافی‌ست». در دنیای مدرن، بیشینه‌خواهی امری غیرممکن و غیرعملی است.

این تحقیق چهار معیار را ارائه داده که مهم‌تر از موارد دیگر هستند: ۱. شادی: داشتن حس شادی و رضایت از زندگی ۲. دستاورد: دستیابی به دستاوردهایی که کاملاً با اهداف مشابهی که دیگران برای آنها تلاش می‌کنند قابل‌مقایسه باشد. ۳. اعتبار و اهمیت: تأثیر مثبت داشتن روی افرادی که برای شما مهم هستند. ۴. میراث: ایجاد ارزش‌ها و دستاوردهایی که بتوانید از طریق آنها به دیگران کمک کنید در آینده موفق شوند. آنها همچنین روش ساده‌ای ارائه دادند برای تفسیر احساساتی که این چهار مورد باید در زندگی شما ایجاد کنند: ۱. شادی=لذت ۲. دستاورد=پیروزی ۳. اعتبار و اهمیت= توجه (به دیگران) ۴. میراث=قابل‌تعمیم‌بودن

این مسئله موجب می‌شود سؤالات دیگری برایمان پیش بیاید: اگر ما بخواهیم به موفقیت دست پیدا کنیم بدون اینکه روابط خود را با خانواده و دوستانمان قطع کنیم و یا از افسردگی حاصل از فرسودگی روانی رنج ببریم آیا می‌توانیم با زحمت کمتر به نتیجه برسیم؟ می‌توانیم هم به تفریحمان برسیم و هم فرد موفقی باشیم یا این فقط یک خیال واهی است؟

اعتمادبه‌نفس نتیجۀ موفقیت است نه علت آن. اگر برخلاف توصیۀ اکید من بر داشتن خود-دلسوزی همچنان می‌خواهید روی اعتمادبه‌نفس تمرکز کنید مطمئن‌ترین راه حرفه‌ای‌شدن در کاری است که در حال انجام آن هستید

خود-دلسوزی از عزت‌نفس بسیار مهم‌تر است. نیازی نیست که ما خودمان را بزرگ‌تر از چیزی که هستیم ببینیم؛ و بهتر است اصلاً این کار را هم نکنیم. شما دلتان نمی‌خواهد درگیر مسئله‌ای مثل عدم ‌پذیرش شده و یه یک آدم عوضی تبدیل شوید. شما می‌خواهید همیشه به یادگیری ادامه دهید بدون اینکه نسبت به خودتان حس بدی داشته باشید. شما باید از عزت‌نفسی که مشروط است به داشتن توهمات غیرواقعی یا اثبات خودتان به‌طور مداوم اجتناب کنید و به فردی خود-دلسوز تبدیل شوید؛ با این کار تمام مزایای اعتمادبه‌نفس را خواهید داشت بدون اینکه نگران جنبه‌های منفی آن باشید.

به‌جای اینکه خودتان را با حرف‌های انگیزشی‌ای که به آنها اعتقادی ندارید و تعریف و تمجیدهایی که حقیقت ندارند بالا ببرید فقط مثل مادربزرگ‌ها با خودتان آرام و ملایم صحبت کنید. اگر کارها همان‌طوری که شما دوست دارید پیش نمی‌روند خودتان را اذیت نکنید و نسبت به خودتان سخت‌گیر نباشید. همان‌طور که یکی از محققین به نام کریستین نِف توضیح می‌دهد: «چه کسی در زندگی شما هست که ۲۴ ساعت در روز و ۷ روز در هفته به شما محبت کند و مراقب شما باشد؟ خودتان.»

وقتی شما اعتمادبه‌نفس داشته باشید بازخوردهایی را که با حقیقت درونی‌تان همخوانی ندارد نادیده می‌گیرید، درست است؟ پس دیگر نیازی به تغییر نمی‌بینید؛ وقتی هم اعتمادبه‌نفس نداشته باشید متوجه مشکلات می‌شوید ولی ممکن است احساس کنید در حدی نیستید که بتوانید بر آنها غلبه کنید. خود-دلسوز‌بودن باعث می‌شود هم مسائل را ببینید و هم در جهت حل آنها گامی بردارید. تحقیقات نشان می‌دهند این شیوۀ بخشش به شما اجازه می‌دهد درعین‌حال که مسئولیت مشکلات را بیشتر به عهده می‌گیرید، به‌خاطر آنها کمتر هم احساس ناراحتی کنید. مطالعات نشان می‌دهند ازآنجایی‌‌که افراد دارای خود-دلسوزی خودشان را اذیت نمی‌کنند از شکست هم هراسی ندارند و همین مسئله باعث می‌شود کمتر کار خود را به تعویق بیندازید و ثبات قدم بیشتری داشته باشند.

خیلی جالب است، مگر نه؟ خوب چرا در جاهایی که عزت‌نفس راه به جایی نمی‌برد دلسوزی نتیجه‌بخش است؟ چون عزت‌نفس همیشه یا خیالی است یا مشروط؛ و هیچ‌کدام از این دو مورد نتایج خوبی به‌دنبال نخواهند داشت. برای اینکه همیشه احساس کنید شما فرد فوق‌العاده‌ای هستید یا باید خودتان را از واقعیت‌ها کاملاً جدا کنید یا بی‌وقفه تلاش کنید ارزش خود را به اثبات برسانید. صرف‌نظر از خستگی و پریشانی حاصل از تلاش بی‌وقفه برای اثبات خودتان، گاهی از عهدۀ این کار برنمی‌آیید و همین موضوع باعث می‌شود شکافی عمیق در عزت‌نفس خود احساس کنید. خود-دلسوزی این امکان را به شما می‌دهد که واقعیات را ببینید و بپذیرید که انسان کاملی نیستید.

اعتمادبه‌نفس پایین ممکن است شما را به فردی بدبین تبدیل کند، ولی زمانی که بدبینی با بلندپروازی ترکیب شود معمولاً دستاوردهای بسیار عالی‌ای به بار خواهد آورد. برای اینکه در هر کاری بهترین باشید لازم است سخت‌گیرترین منتقد خودتان باشید؛ ولی اگر از همان اول با اعتمادبه‌نفس بالا کار خود را شروع کرده باشید این مسئله امکان‌پذیر نیست. بله، در منفی‌نگری هدف خاصی وجود دارد و لزوماً چیز بدی نیست. با دیدی انتقادی به مسائل نگاه‌کردن می‌تواند شما را دلسرد کند، چون در حال پیداکردن اشتباهات هستید؛ ولی درعین‌حال اولین گام به‌سوی پیشرفت هم محسوب می‌شود. تحقیقات روان‌‌شناسی نشان می‌دهند احساسات منفی در شما انگیزه‌ای برای یادگیری ایجاد می‌‌کنند. اگر شما در امتحانی نمرۀ الف بگیرید فقط لبخندی می‌زنید و ساده از کنار آن عبور می‌کنید؛ ولی اگر نمرۀ پایینی بگیرید می‌خواهید بفهمید کجای کارتان اشتباه بوده.

هیچ انسانی نمی‌تواند مدت زیادی برای خودش یک نقاب به چهره بزند و برای دیگران یک نقاب دیگر؛ و درنهایت درمورد اینکه کدامشان واقعی است سردرگم نشود.

بسیاری از مطالعات نشان می‌دهند نقش بازی‌کردن روی شما هم تأثیر مثبت می‌گذارد. ریچارد وایزمن در کتاب خود تحت ‌عنوان قانون اگر/آنگاه به تعداد زیادی از تحقیقاتی اشاره می‌کند که نشان می‌دهند لبخند‌زدن به هنگام ناراحتی باعث می‌شود شما احساس شادی کنید؛ و حرکت‌کردن به شکلی که انگار فرد قدرتمندی هستید باعث می‌شود تاب‌آوری شما نسبت به احساس درد بیشتر شود. تحقیقات دیگری هم هستند که نشان می‌دهند احساسِ ‌داشتن کنترل استرس را کاهش می‌دهد-حتی اگر واقعاً کنترلی هم نداشته باشید. احساس شما از هر چیزی مهم‌تر است.

افرادی که معتقدند می‌توانند موفق شوند، در جایی که دیگران خطرات را می‌بینند فقط فرصت‌ها را می‌بینند؛ آنها از اتفاقاتی که پایان آنها نامشخص باشد نمی‌ترسند بلکه با آغوش باز به استقبال آن می‌روند. این افراد بیشتر ریسک می‌کنند و نتایج بزرگ‌تری هم به‌دست می‌آورند. در صورتی که حق انتخاب داشته باشند روی خودشان حساب می‌کنند. افراد موفق از «مرکز کنترل درونی» بالاتری برخوردارند. به عبارت دیگر، آنها احساس نمی‌کنند قربانی تقدیر هستند. آنها موفقیت خود را نتیجۀ انگیزه و توانایی خود می‌دانند-نه شانس، فرصت‌های تصادفی و تقدیر. آنها حتی زمانی که شانس نقشی اساسی در موفقیت آنها داشته هم همچنان همین عقیده را دارند.

میانه‌روها باید شرایط مختلف را امتحان کنند تا بتوانند تشخیص دهند در چه جاهایی از جنبۀ درون‌گرای خود و در چه جاهایی از جنبۀ برون‌گرای خود باید استفاده کنند.