بریده‌هایی از کتاب این راهش نیست

توماس چامورو-پِرموزیک گفت: اعتمادبه‌نفس پایین ممکن است شما را به فردی بدبین تبدیل کند، ولی زمانی که بدبینی با بلندپروازی ترکیب شود معمولاً دستاوردهای بسیار عالی‌ای به بار خواهد آورد. برای اینکه در هر کاری بهترین باشید لازم است سخت‌گیرترین منتقد خودتان باشید؛ ولی اگر از همان اول با اعتمادبه‌نفس بالا کار خود را شروع کرده باشید این مسئله امکان‌پذیر نیست.

حتی مجبورکردن دیگران به داشتن تواضع هم نتایج باورنکردنی‌ای به دنبال دارد. دکترها به متکبربودن معروف هستند. بیمارستانی تصمیم گرفت میزان عفونت را در بیماران خود کاهش دهد و به همین منظور از پزشکان خواست قبل از هر کاری بر اساس لیستی که به آنها داده شده عمل کنند. این حرکت کمی تحقیرآمیز بود، ولی مدیر بیمارستان کاملاً در کارش جدی بود-آن‌قدر جدی که توسط مقامات بالا به پرستاران اجازه داده شده بود در‌صورتی‌که پزشکان طبق تمام مراحل گفته‌شده عمل نکنند در کار آنها مداخله کنند. می‌خواهید بدانید نتیجه چه شد؟ «میزان عفونت در طول ده روز از ۱۱ درصد به صفر رسید.» پزشکان ازخودراضی برخی از مراحل را پشت گوش می‌انداختند، ولی وقتی مجبور شدند طبق قوانین عمل کنند نتایجی که به‌دست آمد فوق‌العاده بود. در یکی از بیمارستان‌ها پس از پانزده ماه جان هشت نفر نجات پیدا کرد و دومیلیون دلار پول کمتری هزینه شد. پس اگر کمی غرور خود را زیر پا بگذارید نتایج خوبی خواهید گرفت

توماس چامورو-پِرموزیک می‌گوید متواضع‌بودن دو مزیت دارد: هم عاملی است که ما را در دنیای واقعی نگه می‌دارد [و نه توهمات واهی] و هم مانع تبدیل‌شدن ما به فردی خودبزرگ‌بین می‌شود. او معتقد است تواضع درحقیقت موجب اصلاح و پیشرفت شخصی می‌شود چون ما می‌توانیم فاصلۀ میان جایی که هستیم و جایی که می‌خواهیم باشیم را ببینیم. البته اگر نسبت به چیزی که دیگران فکر می‌کنند هم شایستگی بیشتری داشته باشیم بسیار بهتر است از تبدیل‌شدن ما به فردی متکبر و خودستا.

جیمز بالدوین در جایی نوشته بود: «این‌طور نیست که هرچیزی که با آن مواجه شویم قابل‌تغییردادن باشد، اما هیچ‌چیز تغییر نمی‌کند تا زمانی که با آن مواجه نشویم.»

گوش‌کردن به نظرات دیگران قدرت مغز را افزایش می‌دهد. یکی از مطالعات انجام‌شده نشان داد تعاملات اجتماعی درواقع می‌توانند باعث بیشتر‌شدن هوش ما شوند. ولی اینجا یک مسئله وجود دارد: برای تقویت ذهنی باید به نظرات دیگران هم احترام بگذارید؛ و نمی‌توانید این کار را انجام دهید مگر اینکه به آنها توجه کنید.

اعتمادبه‌نفس کمتر هم احتمال خودبزرگ‌بینی را کمتر می‌کند هم احتمالِ داشتن توهمات واهی را. درواقع در افرادی که اعتمادبه‌نفس کمتری دارند احتمال اینکه به‌جای سرزنش دیگران به اشتباه خود اعتراف کنند بسیار بیشتر است و کمتر پیش می‌آید که بابت کارهایی که دیگران انجام داده‌اند مورداحترام قرار بگیرند. این مورد یقیناً مهم‌ترین مزیت اعتمادبه‌نفس پایین است چون به این حقیقت اشاره دارد که اعتمادبه‌نفس پایین می‌تواند موجب موفقیت-نه‌فقط در افراد بلکه در سازمان‌ها و جامعه-شود. این مسئله مزایای نداشتن اطمینان کامل به خودمان را به ما نشان می‌دهد. اطمینان کامل، یادگیری و پیشرفت را برای ما مشکل می‌سازد. وقتی ما فکر کنیم پاسخ همۀ سؤالات را می‌دانیم دیگر به دنبال آنها نمی‌گردیم.

تحقیقات نشان داده‌اند افرادی که قسمت آمیگدال مغزشان کاملاً آسیب دیده است نسبت به افراد عادی راحت‌تر با غریبه‌ها ارتباط برقرار می‌کنند و به آنها اعتماد می‌کنند.

SM-۰۴۶ مبتلا به یک بیماری بسیار نادر ژنتیکی به نام اورباخ-ویته است. فقط حدود ۴۰۰ مورد از این بیماری تابه‌حال گزارش شده. ظاهر و حرکات کسی که مبتلا به این بیماری‌ست اغلب شبیه افراد معمولی است. شما ممکن است در یک بیمار SM-۰۴۶ متوجه صدای خشن و یا ضایعات پوستی شوید اما هیچ‌کدام اینها غیرعادی نیستند؛ ولی سلول‌های خاکستری مغز این افراد کاملاً با افراد عادی متفاوت است. این بیماری باعث می‌شود کلسیم در بخش‌هایی از مغز رسوب کند، و درواقع باعث سفت‌شدگی و ازبین‌رفتن آن قسمت‌ها می‌شود. اغلب‌اوقات این قسمت همان آمیگدال است: جایی در مغز که مربوط به احساس ترس است. ضریب هوشی SM-۰۴۶ کاملاً طبیعی‌ست و می‌تواند احساس شادی، ناراحتی و دیگر احساسات را خیلی خوب حس کند؛ هر احساسی جز حس ترس.

طبق یکی از مطالعات: «ما معتقدیم رهبرانی که قدرت بیشتری دارند تسلط و نفوذ کلامی بیشتری هم دارند؛ و این مسئله باعث کاهش میزان صداقت رهبر و روابط آزاد تیمی می‌شود. در نتیجه، قدرت رهبر بر عملکرد تیمی تأثیر منفی می‌گذارد.»

مطالعات نشان می‌دهند احساس قدرت باعث می‌شود ما احساس خودخواهی بیشتری داشته باشیم و بیشتر مرتکب خیانت شویم؛ و نه‌تنها بیشتر دروغ می‌گوییم بلکه به دروغ‌گوهای بهتری هم تبدیل می‌شویم. احساس برتری‌داشتن باعث می‌شود دیگر نگران صدمه‌زدن به دیگران نباشیم و به‌همین‌خاطر هم وقتی دروغ می‌گوییم اصلاً احساس نگرانی نمی‌کنیم. وقتی نشانه‌ای از نگرانی در ما وجود نداشته باشد تشخیص دروغ ما برای دیگران کار سخت‌تری می‌شود. ما به موفقیت می‌رسیم چون اهمیتی به دیگران نمی‌دهیم. شما می‌توانید اثرات این موضوع را در محل کار هم ببینید. رهبران کاریزماتیک می‌توانند تأثیرات مثبتی روی کارمندان بگذارند ولی رهبرانی که احساس قدرت و برتری می‌کنند معمولاً در کار تیمی تأثیر منفی می‌گذارند.

بر اساس تعداد بسیار زیادی از تحقیقات انجام‌شده احساس قدرت روی شخصیت افراد تأثیرات منفی زیادی می‌گذارد: قدرت همدلی را کاهش می‌دهد، باعث می‌شود به فردی متظاهر و ریاکار تبدیل شویم و دیگران را از خود برانیم.

تردستی‌هایی که شعبده‌بازها آنها را تحسین می‌کنند با آنهایی که ما تحسین می‌کنیم متفاوت هستند؛ و یا جوک‌هایی که کمدین‌ها به آنها می‌خندند با آنهایی که ما به آنها می‌خندیم فرق دارند. علمی که آنها در این حوزه‌ها دارند به آنها اجازه می‌دهد به نکات ظریف‌تری توجه کنند و چون می‌دانند دست‌یافتن به یک چیز واقعاً تا چه اندازه سخت است آنها را تحسین کنند. اثر دانینگ-کروگر همان پدیدۀ عجیبی است که باعث می‌شود کم‌تجربه‌ترین افراد بیشترین اعتمادبه‌نفس را داشته باشند چون تجربۀ قضاوت درمورد اینکه یک موضوع تا چه حد چالش‌برانگیز است را ندارند. همۀ ما کمی از این پدیده را در وجودمان داریم.

برای تعیین اعتمادبه‌نفس پایه دو گروه از افراد وجود دارند: بی‌لیاقت‌‌ترین افراد و بالیاقت‌ترین افراد. دانشمندان نام آن را «اثر دانینگ-کروگر» گذاشته‌اند. بچه‌های کوچک را تصور کنید. آنها می‌توانند نسبت به موضوعاتی که غیرممکن هستند به‌صورت غیرمعقولانه‌ای مطمئن باشند؛ چیزهایی مثل جنگیدن با اشباح در زیرزمین. آنها دنیا را آن‌طور که باید نمی‌شناسند، و از‌آنجایی‌که از «قوانین» اطلاعی ندارند ممکن است توانایی‌های خود را بیشتر از حد معمول بدانند.

می‌خواهید بدانید کدام مدیران هستند که شرکت خود را به نابودی می‌کشند؟ تعداد دفعات استفادۀ آنها از واژۀ «من» در نامه‌های سالانه‌ای که برای سهام‌داران می‌نویسند را بشمارید. این همان چیزی است که یکی از تحلیلگران مالی به نام لارا ریتن‌هوس وقتی رهبران و نحوۀ عملکرد شرکت‌های آنها را موردارزیابی قرار داد به آن دست یافت. من، من، من یعنی مرگ، مرگ، مرگ برای شرکت‌ها. ولی وقتی خودبرتربینی همۀ وجود شما را فرابگیرد و شما احساس خودشیفتگی ‌کنید دیگر نمی‌توانید مسیر درست را ببینید. قسمت بدتر ماجرا این است که حتی متوجه این موضوع هم نمی‌شوید؛ شما چشمانتان را روی جهالت خود بسته‌اید.

همۀ ما زمان زیادی را صرف شکایت از نداشتن مهارت لازم می‌کنیم ولی مالکوم گلَدوِل در یکی از سخنرانی‌های خود در دانشگاه های‌پوینت به این موضوع اشاره کرد که اعتمادبه‌نفس کاذب مشکل بسیار بزرگ‌تری است. چرا؟ چون نداشتن مهارت مشکلی است که افراد بی‌تجربه با آن روبه‌رو هستند؛ و در شرایط عادی ما به افراد بی‌تجربه‌ با آن میزان قدرت و اعتبار اعتماد نمی‌کنیم. اعتمادبه‌نفس کاذب معمولاً اشتباهی است که افراد متخصص مرتکب آن می‌شوند و این ما هستیم که به آنها قدرت و اعتبار می‌بخشیم. درواقع، نداشتن مهارت آزاردهنده است ولی افرادی که این مشکل را دارند نمی‌توانند خسارت خیلی زیادی به کسی بزنند؛ افرادی که مرتکب اشتباه اعتمادبه‌نفس کاذب می‌شوند می‌توانند خسارت بسیار بیشتری وارد ‌کنند.

من به مدت چهار دهه درمورد تجارت آموزش داده‌ام و کتاب نوشته‌ام؛ درمورد تعداد زیادی از شرکت‌‌ها و مدیرانی که موردبررسی قرار داده‌ام بسیاری از آنها توجه مرا به خود جلب کردند: آنهایی که مرتکب اشتباهاتی شده‌اند درحالی‌که می‌توانستند و یا باید مانع آن می‌شدند؛ نه از طریق استفاده از تجربیات گذشته بلکه بر اساس اطلاعاتی که درست در همان‌لحظه و همان‌جا، در زمان واقعی، در اختیار تصمیم‌گیرندگان قرار داشته است. این اشتباهات در نتیجۀ عدم‌ پذیرش واقعیت افراد صورت گرفته بودند.

همۀ مردم دلشان می‌خواهد اعتمادبه‌نفس خود را بالا ببرند؛ و این به این خاطر است که داشتن اعتمادبه‌نفس به ما حس خوبی می‌دهد و باعث می‌شود احساس قدرت کنیم. ولی تعداد زیادی از تحقیقات نشان می‌دهند وقتی ما احساس قدرت کنیم ممکن است در مسیر خطرناک خود‌برتر‌بینی و عدم ‌پذیرش قرار بگیریم.

«هیچ کشتی‌گیری تا آن حد خوب نیست که بتواند با یک تمساح مبارزه کند.» این مبارزه‌ای است که داشتن اعتمادبه‌نفس کاذب در آن شما را به کشتن می‌دهد. همۀ ما در وجودمان ذره‌ای توهم داریم (بچه‌های همۀ ما ظاهراً هوشی بالای حد متوسط دارند و کمتر کسی اعتراف می‌کند که خوب رانندگی نمی‌کند.) ولی وقتی این مسئله فراتر از حد طبیعی ‌شود همه‌چیز خراب می‌شود.

یاناگی ریوکن برای اینکه ثابت کند این توانایی باورنکردنی تا چه ‌حد حقیقت دارد در مقابل یک غریبه قرار گرفت. حریف او کارشناس هنرهای رزمی، ایوکورا گو، بود. شرطی بین آنها بسته شد: برندۀ مسابقه پنج‌هزار دلار می‌گرفت. خوب حالا ما اینجا یک آزمایش واقعی داریم که می‌تواند قدرت شکست حریف بدون دست‌زدن به آن را ثابت کند. یک داور بین دو نفرشان قرار گرفت و آغاز مسابقه را اعلام کرد. یاناگی دستانش را بلند کرد و برای شکست حریف روی انرژی چیِ خود تمرکز کرد... و درست همان لحظه ایوکورا دمار از روزگار او درآورد. کل مبارزه کمتر از یک دقیقه طول کشید. شما جزو کسانی بودید که باور نکرده بودید؟ حق داشتید. بله، اعتماد بیش‌از‌حد به توانایی‌هایتان قدرت زیادی به شما می‌دهد، ولی نه آن‌قدری که قوانین فیزیک و فیزیولوژی را دور بزنید. می‌خواهید بدانید جرج دیلمن چه شد؟ او مدام از اینکه موردامتحان قرار بگیرد سر باز زده است. پس دیلمن احتمالاً یک متقلب بزرگ است.

جرج دیلمن در طول چند دهه کار خود در زمینۀ هنرهای رزمی، در میان رزمی‌کاران فقط به محمد‌علی و بروس‌لی آموزش داد. او دان ۹ را گرفته بود و چهار سال متوالی هم قهرمان ملی کاراته شده بود. در برنامۀ تلویزیونی «آیا این واقعی‌ست؟» در نشنال جئوگرافیک او یک تکنیک باورنکردنیِ هنرهای رزمی را ارائه داد که به‌خاطر آن معروف شده بود: وی با تمرکز بر انرژی چی که در درون بدنش وجود دارد بدون اینکه به حریف حتی دست هم بزند می‌تواند او را از پا دربیاورد. درواقع او حتی از پشت یک مانع و بدون اینکه بتواند حریف خود را ببیند هم می‌تواند این کار را انجام دهد. دیلمن جلوی دوربین توانست از فاصلۀ ده فوتی و درحالی‌که با حائل آویزان‌شده در جلوی صورتش نمی‌توانست حریف را درست ببیند حریف خود را از پا دربیاورد. دیلمن گفت استفادۀ زیاد از چی انرژی او را تحلیل می‌برد. یاد‌گرفتن این توانایی چند دهه طول می‌کشد، به‌همین‌خاطر هم کمتر مورد‌توجه قرار گرفته است.