بریده‌هایی از کتاب عاقلانه فکر کنید، راحت تر زندگی کنید

وقتی خودتان را به‌شدت مضطرب یا افسرده کنید، به‌وضوح بر ضد خودتان عمل می‌کنید و نسبت به خودتان ظالم و نامنصف هستید. اختلال شما همچنین تأثیرات بدی در گروه اجتماعی‌تان می‌گذارد و باعث ناراحتی اقوام و دوستان و تا حدودی کل اجتماعتان می‌شود. بهایی که بابت وحشت‌زده کردن خودتان، خشمگین‌کردن خودتان و دلسوزی به حال خودتان می‌پردازید، خیلی گزاف است. وقت و پولتان را بیهوده هدر می‌دهید. تلاش‌هایی بیهوده می‌کنید. غمگین می‌شوید، شادمانی دیگران را خراب می‌کنید. و در طول این تنها فرصتی که برای زندگی دارید ـ بله، تنها همین زندگی ـ احمقانه شادمانی و لذت را از خودتان دور می‌کنید.

مطلب اصلی این کتاب همین است: صرف‌نظر از اینکه چقدر بد عمل می‌کنید، چقدر دیگران با شما بد رفتار می‌کنند یا در چه شرایط اسفباری زندگی می‌کنید، در واقع همیشه، بله همیشه، این توانایی و قدرت را دارید که احساسات شدید اضطراب، ناامیدی و خصومت را در خودتان تغییر دهید. نه تنها می‌توانید آن‌ها را کاهش دهید، بلکه می‌توانید همه‌شان را از بین ببرید

همیشه می‌توانید از روش علمی استفاده کنید تا بایدهایتان را به چالش بکشید و آن‌ها را ریشه‌کن کنید، و می‌توانید دوباره شروع به تفکر عاقلانه کنید. سلامت هیجانی یعنی تفکر منطقی یا علمی.

علم شامل اصلاح و تغییر مداوم نظریه‌ها و تلاش در جهت جایگزین کردن آن‌ها با عقاید معتبرتر و حدس‌های مفیدتر است. علم به جای خشک بودن، انعطاف‌پذیر است و به جای جزم‌اندیش بودن، روشن‌بین است. علم در تلاش برای رسیدن به حقیقت بیشتر است، نه در پی حقیقت مطلق و کامل.

وقتی از تمایل و گرایش به سمت «باید اندیشی» تغییر جهت دهید، اضطراب شدیدی خلق می‌کنید. اگر ترجیح دهید خوب عمل کنید و بخواهید دیگران شما را بپذیرند، نگران خواهید بود که مبادا ناکام و طرد شوید. نگرانی سالم به شما کمک می‌کند به شکلی شایسته و مناسب رفتار کنید. اما اگر به‌شدت باور داشته باشید که تحت هر شرایطی باید خوب عمل کنید و اینکه دیگران باید شما را بپذیرند، آن‌وقت خودتان را وحشت‌زده می‌کنید.

به‌عنوان انسان، با خصوصیتی متولد می‌شویم (و می‌توانیم آن را رشد دهیم) که دیگر مخلوقات به‌ندرت صاحب چنین خصوصیتی هستند و آن، توانایی فکر کردن دربارهٔ تفکرمان است. ما نه‌تنها به‌طور طبیعی فیلسوف هستیم، بلکه می‌توانیم دربارهٔ فلسفه‌مان فلسفه‌سازی کنیم و دربارهٔ دلیل و استدلالمان، استدلال و دلیل بیاوریم.

درمان عقلانی ـ هیجانی احساسات قوی ناراحتی، عصبانیت و نگرانی شما را سالم می‌بیند، چون این احساسات به شما کمک می‌کنند ناخشنودی‌تان از رخدادهای ناخوشایند را ابراز کنید و در اصلاح آن‌ها بکوشید. اما درمان عقلانی ـ هیجانی تاحدودی همیشه احساسات افسردگی، خشم و اضطراب را آسیب‌زا می‌داند، چون از دستورهای غیرواقع‌بینانه‌تان ریشه می‌گیرد که تأکید دارند رویدادهای ناخوشایند هرگز نباید رخ بدهند و چون رخ می‌دهند و وجود دارند، اغلب مانع تغییر این رویدادها می‌شوند.

علم انعطاف‌پذیر و غیر جزمی است. علم بر حقایق و واقعیت (که همیشه می‌تواند تغییر کند) و تفکر منطقی (که خودش را نقض نمی‌کند و همزمان دو دیدگاه متضاد را می‌پذیرد) تأکید دارد. همچنین علم از افکار خشک «همه یا هیچ» و «یا این / یا آن» اجتناب می‌کند، واقعیت را اغلب دو سویه می‌بیند و شامل حوادث و خصوصیات متضاد است.

هرچه علمی‌تر، منطقی‌تر و واقع‌بین‌تر باشید، از نظر هیجانی کمتر آشفتگی خواهید داشت. البته نه تا حد صفر، چون شما انسان هستید نه اَبَر انسان. اما به میزان زیادی از آشفتگی‌تان کاسته خواهد شد و همین‌طور که بیشتر رشد می‌کنید و نگرش علمی‌تان محکم‌تر می‌شود، کمتر و کمتر روان‌رنجور خواهید شد. آیا تضمینی وجود دارد؟ نه، اما پیش‌بینی این است که به احتمال قوی رضایت‌بخش خواهد بود.

برای به چالش کشیدن بدبختی و آشفتگی‌تان، علم را امتحان کنید. فرصتی هم به علم بدهید. برای عاقلانه فکر کردن تلاش کنید، به واقعیت بچسبید، فرضیه‌هایتان را دربارهٔ خودتان، دیگران و جهان، بررسی کنید. آن‌ها را برحسب بهترین مشاهدات و حقایقی که می‌توانید بیابید، بررسی کنید. بی‌جهت خوش‌بین نباشید. از روی ابرها پایین بیایید. افکار بی‌پایه و اساس خود را ریشه‌کن کنید. به‌طور جدی خواسته‌های کودکانه‌تان را کنار بگذارید. بله، آن‌ها را کنار بگذارید! بارها و بارها و بارها!

درمان عقلانی ـ هیجانی می‌گوید اگر جزم‌اندیشی و تعصبات و بی‌صبری‌تان را کنار بگذارید، می‌توان گفت غیرممکن است که خودتان را به‌طور جدی روان‌رنجور کنید. اگر علمی فکر کنید، حتی با اینکه ممکن است برای شما سخت باشد، می‌توانید دشواری‌های غیرقابل تغییر را بپذیرید و دیگر آن‌ها را به «مسایل وحشت‌آور خاص» تبدیل نکنید.

اگر پیوسته در حیطهٔ امیال، ترجیح‌ها و ارزش‌هایتان علمی و انعطاف‌پذیر باشید، دیگر آن‌ها را به جزم‌اندیشی آسیب‌زا تبدیل نخواهید کرد. شما با خودتان می‌گویید: «من خیلی مایلم شغل خوبی داشته باشم و با کسی که دوستش دارم ازدواج کنم.» اما متعصبانه و غیرعلمی نمی‌گویید: ۱) «من باید شغل خوبی داشته باشم!» ۲) «من فقط می‌توانم با کسی که دوستش دارم خوشبخت باشم!» ۳) «اگر شغل و ازدواج خوبی را که باید داشته باشم به‌دست نیاورم، آدمی بسیار نالایق هستم!»

اگر احساس اضطراب، عصبی بودن یا وحشت‌زدگی نامناسب داشته باشید، در پی انواع بایدها، الزام‌ها، فاجعه‌انگاری‌ها، نمی‌توانم تحمل کنم‌ها، خودتحقیرکردن‌ها و تعمیم‌گرایی‌های افراطی خواهید بود: «اگر کارم را از دست بدهم، در حالی‌که نباید از دست بدهم، هرگز دوباره نمی‌توانم کار خوب دیگری پیدا کنم و همین نشان می‌دهد که آدم بی‌کفایتی هستم!»، «باید تضمینی داشته باشم که همسرم نباید بمیرد، چون اگر بمیرد، نمی‌توانم تنهایی را تحمل کنم و همیشه بدبخت خواهم شد!»، «به هیچ وجه نباید بینایی‌ام را از دست بدهم، چون اگر این‌طور شود، زندگی‌ام وحشتناک خواهد شد و من هرگز نمی‌توانم دوباره از چیزی لذت ببرم!» توجه کنید که این عبارات پیش‌بینی‌کننده‌های بی‌قید و شرط و کامل درد و رنج هستند و برای شما هیچ راهی برای خروج از درد و رنج مستمرتان باقی نمی‌گذارند.

ما با افکار، احساسات و رفتارهایی خاص متولد نمی‌شویم. محیط‌مان به‌طور مستقیم ما را وادار به عمل یا احساس کردن نمی‌کند. اما ژن‌ها و تربیت اجتماعی‌مان گرایش‌هایی قوی در کاری که انجام می‌دهیم (و لذت بردن از آن کار) به ما می‌دهند و با اینکه اغلب با این گرایش‌ها همراه می‌شویم (یا تسلیم آن‌ها می‌شویم)، مجبور نیستیم درست همان کار را انجام دهیم. ما به هیچ وجه مجبور نیستیم.

آیا گوش می‌کنید؟ آیا تلاش می‌کنید؟ آیا فکر می‌کنید؟ شما به طور حتم می‌توانید. امیدوارم بتوانید!