بریده‌هایی از کتاب مفاهیم تحلیل رفتار متقابل

تفاوت بین عقیده و تعصب این است که عقیده را می‌توان بدون عصبانیت توضیح داد؛ ولی تعصب‌ها با عصبانیت ابراز می‌شوند.

در درون هر کس نیرویی نهفته است که می‌توان از آن به‌عنوان عقل، منطق و مصلحت برای برخورد با واقعیت‌ها نام برد، به این جنبه از شخصیت «بالغ» گفته می‌شود که ارتباطی به سن و میزان تحصیلات ندارد و شامل توجه به واقعیت موجود و جمع‌آوری اطلاعات، بررسی و نتیجه‌گیری منطقی می‌شود.

در ساختار شخصیت هر فردی سه بخش «والد»، «بالغ» و «کودک» وجود دارد که با توجه به لزوم ارتباط درونی یا بیرونی در هر زمان فقط یکی از سه بخش شخصیت ما کنش و واکنش نشان می‌دهد.

هنگامی‌که فردی حالت شخصیتی «کودک» خود را نادیده می‌گیرد، درواقع آن قسمت طرد می‌شود و او مانند کسی است که هیچ‌گونه هیجان و خواسته‌ای ندارد.

کلماتی که فرد بیان می‌کند، آهنگ و سرعت کلام او، حرکات بدنی، تنفس و انقباضات عضلانی، همگی تشخیص رفتاری حالت‌های شخصیتی او را امکان‌پذیر می‌سازند.

پیام «کودک»: به من کمک کن، این مسئله را حل کنم. - پاسخ «والد حمایت‌گر مثبت»: اول خودت سعی کن، اگر نتوانستی من کمکت می‌کنم. - پاسخ «والد حمایت‌گر منفی»: تو خسته شدی، بگذار من برایت مسئله را حل می‌کنم. - پاسخ «والد انتقادگر مثبت»: اگر درس‌هایت را با دقت می‌خواندی، چنین چیزی از من نمی‌خواستی. - پاسخ «والد انتقادگر منفی»: از بی‌سوادی توست که مسئله به این راحتی را نمی‌توانی حل کنی.

طرد «والد» از ساختار شخصیت این وضعیت روشن می‌کند که حالت شخصیتی «والد» فرد از ساختار شخصیت او طرد شده است (شکل ۱-۱۵). این حالت در اشخاصی پدیدار می‌شود که والدین آن‌ها مستبد بوده‌اند. بنابراین فرد تصمیم می‌گیرد که تنها راه زنده ماندن، خارج کردن آن‌ها از ذهن است. او تمام آنچه را که در «والد» می‌تواند خوب باشد، نادیده می‌گیرد و فقط به‌دنبال خواسته‌های خود یعنی «کودک» یا تبادل اطلاعات یعنی «بالغ» می‌رود و فاقد قدرت ارزش‌گذاری و وجدان است.

افرادی‌که مسیر حرکت انرژی روانی آن‌ها باز است و انرژی آزادانه در آن جریان دارد، خود را پرتوان، باانگیزه، بانشاط و پویا می‌یابند و اشخاصی که مسیر حرکت انرژی آن‌ها مسدود شده است، احساس ناتوانی، بی‌انگیزگی، خمودگی و ایستایی می‌کنند.

ابهام و پیچیدگی در مفاهیم، تخصصی بودن و زمان طولانی درمان در دیگر روش‌های روان‌درمانی باعث شد تا تحلیل رفتار متقابل با مفاهیم اساسی و واژه‌های ساده به‌سرعت جایگزین روش‌های روان‌درمانی قدیمی شود. به‌همین علت تحلیل رفتار متقابل عمومیت یافته است و هر جا که انسان‌ها حضور دارند و با یکدیگر ارتباط برقرار می‌کنند، این نوع درمان کاربرد دارد و به‌عنوان ابزاری برای تغییر و حل مشکلات مورد استفاده قرار می‌گیرد. تحلیل رفتار یک مکتب علمی کاربردی است که در آن از به‌کار بردن مفاهیم پیچیده، اجتناب شده

مطالعه این کتاب برای موفقیت در آزمون‌های مقدماتی، پیشرفته و تخصصی انجمن بین‌المللی تحلیل رفتار متقابل مناسب است که دوره‌ها و کارگاه‌های آموزشی و انجام آزمون‌های آن در بخش آموزش انجمن تحلیل رفتار متقابل برگزار می‌شود.

طرد «بالغ» از ساختار شخصیت شخصی که «بالغ» طردشده دارد، در حالت حاد آن یک روان‌پریش است

هر چقدر انسانی بیشتر از «بالغ» خود استفاده کند، بهتر می‌تواند آن‌را تقویت کند. اریک برن می‌گوید حالت شخصیتی «بالغ» مانند عضله‌ای است که هرچه بیشتر از آن استفاده شود، قوی‌تر می‌شود.

تقدیم به تمام افرادی که در راه گسترش علم و کاربرد آن بخشی از عمر خود را به دیگر انسان‌ها هدیه می‌دهند منصور بهرامی

مهم‌ترین عوامل کمک‌کننده برای قبول و پذیرش تغییر در نظریه تحلیل رفتار متقابل شفاف بودن، عامل بودن و انعقاد قرارداد برای تغییر در خویشتن است که قرارداد توسط خود درمان‌جو یا بین او و درمان‌گر تعیین می‌شود.

اصلی‌ترین کاربرد تحلیل رفتار متقابل در انسان‌ها، ایجاد شناخت رفتاری، احساسی و ذهنی است که سه جنبه مهم شخصیت است.

این تئوری به روابط و مشکلات درونی شخص و رابطه انسان‌ها با یکدیگر توجه ویژه‌ای دارد و اعتقاد بر این است که اگر افراد با یکدیگر روابط سالم، صمیمانه و صادقانه داشته باشند و آن‌را جایگزین روابط مخرب، منفی و تحقیرآمیز کنند، قادر خواهند بود از فشارهای روانی خود و دیگران بکاهند و از زندگی لذت بیشتری ببرند.

در ارتباط متقابل صمیمانه بین دو نفر هیچ‌گونه پیام پنهانی وجود ندارد، بنابراین سطح اجتماعی و روانی پیام‌ها با یکدیگر هماهنگی دارد که این مهم‌ترین تفاوت بین صمیمیت و بازی است. در ارتباط صمیمانه هر یک از طرفین ارتباط، مسئولیت کارهای خود را بر عهده دارند. در واقع صمیمیت انتخاب رابطه «کودک» به «کودک» است که بدون بازی‌های روانی برقرار می‌شود و «بالغ» بر آن نظارت دارد؛ همچنین این ارتباط لحظاتی از ارتباطات انسانی است که احساسات ظریف طرفین ابراز و محبت بین دو نفر برانگیخته می‌شود که به معنی علاقه‌ای واقعی و به دور از هر نوع آلایش است.

از دیدگاه تحلیل رفتار متقابل؛ افراد زمان خود را به شش روش سپری می‌کنند. به‌عبارتی دیگر وقتی انسان‌ها در کنار یکدیگر قرار می‌گیرند، به شش روش متفاوت این وقت را با هم می‌گذرانند؛ به این معنا که هر فردی گاهی از افراد دیگر کناره می‌گیرد (انزوا یا فاصله گرفتن از دیگران)، زمانی به تشریفات می‌پردازد (مراسم و مناسک یا پرداختن به آداب و رسوم)، در برخی موارد به گفتگوهای سرگرم‌کننده مشغول می‌شود (وقت گذرانی)، گاه برای گذراندن زمان، به‌کار می‌پردازد (کار و فعالیت) یا گاهی اوقات در نقش‌های خاص وارد رابطه با دیگران می‌شود (بازی‌های روانی) و بالاخره احتمال دارد که وقت خود را با ارتباطی سالم و دور از هرگونه بازی روانی بگذارند (صمیمت)

اگر فردی بخواهد در احساسات، افکار یا رفتار خود تغییر یا تجدیدنظر کند و در نمایش‌نامه زندگی خود تصمیم‌گیری مجدد داشته باشد، می‌تواند از «مکث ارادی» بهره بگیرد و در افکار، احساسات و رفتارهای شرطی‌شده خود تجدیدنظر کند. مکث ارادی حالتی است که یک فرد قبل از بروز افکار، احساسات و رفتارهای شرطی مکث می‌کند و از طریق «بالغ» خود به تصمیم‌گیری مجدد در کنش‌ها و واکنش‌های فردی می‌پردازد و در رفتار خود تغییر ایجاد کرده و دیگر به‌صورت شرطی عمل نمی‌کند. مکث ارادی، زمانی می‌تواند صورت پذیرد که «بالغ» مجری شخصیت باشد و انجام این کار مستلزم آگاهی از لحظه حال (این‌جا و اکنون) و بازنگری منظم رفتارهای روزانه است.

یکی از راه‌های تقویت و ورزیدگی «بالغ» افزایش آگاهی، تعلیم و تمرین است. رویارویی با واقعیت‌ها نیز موجب تقویت «بالغ» می‌شود؛ زیرا حالت شخصیتی «بالغ» به‌طور مداوم در برخورد با تجربه‌های روزانه به جمع‌آوری اطلاعات می‌پردازد.