بریده‌هایی از کتاب اندیشه من

نقش مذهب این است که در درون انسان عشقی بزرگ‌تر از عشق به مال و به خود و به خانواده می‌سازد و با این انگیزه درونی، نه با شعارها، انسان را به ایثار می‌رساند.

این جان از تن می‌رود و این خون در رگ‌ها می‌خشکد، پس چرا از این جان بهره نگیرند و از این خون استفاده نبرند. هنگامی که مرگ در پیش است چرا مرگ این‌ها را بگیرد، بگذار که مرگ را هم انتخاب کنند و آن هم مرگی که آبستن زندگی باشد.

اندیشه مثل چشم است و علم و دانش انسان همانند نور؛ چشم می‌بیند، اما تا اندازه‌ای که نور جلوی آن را روشن کرده باشد.

ما همیشه هدف داشته‌ایم اما راه و طرح و پایش از دیگران بوده و در نتیجه برداشت و منافعش هم از همان‌ها. ما به راه، طرح و به پا فکر نکرده بودیم. به هدف بسیار، اما به نقشه‌ای که ما را برساند، هیچ گاه.

زیر بنا و آفریدگار جامعه اسلامی، توحیدی است که در یک بعدش جامعه اسلامی را می‌سازد و در بعد دیگرش حکومت اسلامی را.

گلاویز شده بود و با دربار هماغوش و از جواب و حل سؤال‌ها عاجز، در نتیجه، این تحلیل‌ها که در این زمینه و با این جبهه گیری، متولد شده‌اند، از نظر علمی ارزشی ندارند،

هنگامی که استعدادهای عظیم انسان به کار گل گماشته می‌شود و جامعهٔ انسانی به یک دامپروری بزرگ تبدیل می‌شود، که با آب و علوفه گولش زده‌اند و با رفاه فریبش داده‌اند و به خاطر دوشیدنش پروارش کرده‌اند، آیا انسان می‌تواند آرام بگیرد و سر به زیر بماند؟ آیا این نیروی بزرگ می‌تواند در این ظرف محدود جا خوش کند و دم نزند؟ ناچار عصیان است و انفجار و یا مرگ و انتحار. و این انتحار نه به خاطر جنون است، که از روی آگاهی است و حتی از روی علاقه به نفس و عشق به خویشتن، که نمی‌خواهد همچون دام باشد و گرفتار حقارت‌ها و تکرارها و اسیر زندگی و دست بستهٔ مرگ.

آن‌ها که دین ندارند چه ضرر کردند و این‌ها که به دین چسبیده‌اند چه پیشرفتی به دست آورده‌اند؟

زیر بنا و آفریدگار جامعه اسلامی، توحیدی است که در یک بعدش جامعه اسلامی را می‌سازد و در بعد دیگرش حکومت اسلامی را. توحید در درون افراد، خدا را به حکومت می‌رساند و در نتیجه جهاد با نفس شروع می‌شود و در جامعه، الله را حاکم می‌گیرد و در نتیجه جهاد با طاغوت شروع می‌شود. شکل اول، جامعهٔ اسلامی را می‌سازد و در شکل دوم، حکومت اسلامی را.

در گذشته پیشوایان بیشتر از آن چه که از توحید بحث کنند موحّد می‌ساختند و بت‌ها را در درون می‌شکستند

ناچار پس از تراکم سؤال‌ها و پس از فرارهای مداوم به بن‌بست می‌رسند و زمین می‌خورند و به عصیان و آزادی و یا انتحار و مرگ رو می‌آورند، همان طور که در هیپی‌گری و بودایی‌گری غرب و خودکشی‌های بی‌جهت، این را می‌بینیم و به این نتیجه می‌رسیم که مغز و دل انسان، این دو پایگاه، انسان را آرام نمی‌گذارند و کنجکاوی‌ها رهایش نمی‌کنند و به سوی مسائلی دیگر روانه‌اش می‌سازند و او را به مذهب اصیل می‌رسانند.

قانع کسی است که برای همه می‌کوشد و به اندازهٔ خودش برمی‌دارد. و این است که قناعت عزّت می‌آورد و ثروت می‌آورد. کوشش زیاد و برداشت کم، ثروت و مساوات می‌آورد. و طمعکار، کسی است که برای خودش، فقط برای خودش جمع می‌کند و طبقات به وجود می‌آورد و این است که ذلیل می‌شود و در دست طبقه‌های دیگر به بدبختی می‌افتد، خواه یک نفر باشد و یا یک جامعه و یا یک سیستم حکومتی.

آن چه که دین اسلام را از جامعه و از زندگی عملی و از سیاست و حکومت و از سایر نظام‌های اجتماعی و اقتصادی و مالی و حقوقی و ... کنار زده و حتی در برابر تصوف و فلسفه، بی‌بار معرفی نموده، دو اصل است: یکی بی‌اطلاعی از اسلام و دیگری اطلاع از وضع گذشته و کنونی جامعه‌های اسلامی.

این سؤال‌های روشنگر و این شناخت از هستی و انسان و هست آفرین انگیزهٔ مذهبی شدن انسان هستند. و این سؤال‌ها با شکل اقتصادی و با ترس و امید و خواسته‌ها مربوط نیستند. این سؤال‌ها از نیروی کنجکاوی انسان مایه می‌گیرند و با تفکر انسان به راه می‌افتند و به مذهب می‌رسند.

و این است که قربانی نمی‌شوند و در راه مقاصد دیگران به دار آویخته نمی‌شوند، گرچه در راه خویش و برای هدف خویش، نه یک جان که صد هزار جان را قربانی می‌کنند و نه یک روز که یک عمر می‌کوشند و حتی خون خویش را هم می‌دهند، که یافته‌اند این جان از تن می‌رود و این خون در رگ‌ها می‌خشکد، پس چرا از این جان بهره نگیرند و از این خون استفاده نبرند.

زهد اسلامی زهد اخذ است نه زهد ترک. برداشتن و آوردن است نه رها کردن و رفتن. از سلطنت کناره گرفتن نیست که سلطنت را به چنگ آوردن است

همین که هدف حکومتی اسلام و معیارهای انتخاباتی آن و روش سازندگی و جمع آوری و وابستگی افراد آن و یا تهیهٔ نیرو و قدرت آن از جای دیگر آمد، اسلام طعمه‌ای خواهد شد و دستاویز محکمی و به همان جایی بر می‌گردد که از آن آغاز شده